Những ngôi làng bên bờ vực xóa sổ

Trận mưa lũ lịch sử cuối tháng 10 đã gây sạt lở nghiêm trọng trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn ở TP.Đà Nẵng, nhiều diện tích đất sản xuất bị cuốn trôi, nhiều ngôi làng bị uy hiếp và có nguy cơ biến mất…

NHÀ CHỈ CÁCH BỜ SÔNG 9 BƯỚC CHÂN

Hàng nghìn bao cát xếp chồng như bức tường tạm bợ níu giữ đất làng Tĩnh Yên (xã Thu Bồn, TP.Đà Nẵng) khỏi bị lòng sông "nuốt chửng". Bà Phạm Thị Thận (60 tuổi, ở thôn Tĩnh Yên) cho biết sau trận mưa lũ khủng khiếp vừa qua, nhà bà giờ chỉ cách bờ sông Thu Bồn khoảng 9 bước chân. Mép nước đã khoét sâu một hố hàm ếch rất rộng. "Tầm 7 năm trước, nhà tôi còn cách sông hàng trăm mét. Giờ thì chỉ vài cơn mưa lớn nữa thôi chắc căn nhà này cũng trôi theo dòng nước", bà Thận lo lắng. Càng lo hơn khi ngôi nhà cấp 4 được dựng bằng tiền vay ngân hàng, nợ vẫn chưa trả xong…

Gia đình bà Thận cũng như hàng trăm hộ dân ở Tĩnh Yên vẫn chưa quên ký ức kinh hoàng đêm 28.10. "Tiếng nước ầm ầm như sấm, đất trước sân sụp từng mảng. Tôi chỉ biết la lên, kêu hàng xóm chạy sang giúp. Đến sáng, bờ đã ăn sâu thêm cả chục mét", bà Thận bàng hoàng nhớ lại. Cách đó không xa, ngôi nhà của ông Bùi Thế Sự (70 tuổi) cũng chỉ còn cách mép sông hơn 5 m. Ông bảo sống ở đây gần cả đời người nhưng chưa bao giờ thấy sông dữ như vậy. Theo ông, "lũ năm 2009 lớn lắm, nhưng bờ còn nguyên. Giờ thì mỗi năm sông lại lấn thêm một đoạn". Ông Sự cho hay trước đây, từ nhà ông ra tới mép sông phải đi bộ hơn 50 m còn "giờ cứ nghe trời mưa là tôi mất ngủ. Với tình trạng sạt lở kiểu này, việc nhà trôi xuống sông là câu chuyện thời gian".

Trước nguy cơ hiển hiện, hàng trăm người đã được huy động để dùng những bao tải cát kè tạm nhằm cứu làng. Từ thôn Tĩnh Yên xuôi về thôn Kỳ Bì (xã Điện Bàn Tây), dọc hai bên bờ sông Thu Bồn, từng mảng đất sạt sâu hàng chục mét. Cây cối bật gốc; ruộng ngô, ruộng sắn biến thành bãi cát trơ trọi. Ông Trần Văn Thơ, Bí thư Chi bộ thôn Kỳ Bì, cho hay trận mưa lũ vừa qua đã gây sạt lở bờ sông dài hơn 500 m, cuốn trôi hoàn toàn hơn 10 ha đất canh tác của người dân. Lũ cũng "ăn" sâu gần 100 m, uy hiếp hàng loạt công trình, nhà cửa, trang trại chăn nuôi bò. "Người dân mong muốn cấp trên sớm quan tâm đầu tư xây dựng kè chống sạt lở để đảm bảo an toàn", ông Thơ kiến nghị.

XÂY KÈ SÔNG ĐỂ BẢO VỆ TOÀN VÙNG

Dòng Vu Gia đoạn chảy qua xã Vu Gia cũng oằn mình sau mưa lũ. Tuyến kè đoạn qua thôn Mỹ Hảo dài 800 m bị sạt trượt nặng; nơi chưa có kè kiên cố, dòng nước khoét sâu từ 15 - 30 m.

Cả những khu ruộng xanh tốt nay bị san phẳng. Tại thôn Quảng Đại, gần 200 m đoạn kè sông Quảng Huế (một nhánh của sông Vu Gia) cũng bị sụt lún, ăn sâu vào chân kè tuyến đường dân sinh và mố cầu.

Tình trạng này khiến hàng chục hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp. Bà Nguyễn Thị Nga (53 tuổi, ở thôn Mỹ Hảo) cho hay mưa lũ đổ về là bờ sông lại sụt thêm. Người dân trong thôn đang thấp thỏm, bất an khi nguy cơ ngôi làng sẽ bị xóa sổ bất cứ lúc nào. "Giờ chỉ mong được di dời đến nơi an toàn, chứ cứ sống thế này thì chẳng yên thân", bà Nga nói.

Thời điểm mưa lũ lịch sử xảy ra, chính quyền xã Thu Bồn đã lập tức huy động công an, dân quân, thanh niên, người dân ra ứng cứu bờ sông. Ông Nguyễn Thanh Sơn, Chủ tịch UBND xã Thu Bồn, cho biết trong 3 ngày liên tiếp, hơn 10.000 bao đất được đổ xuống bờ sông, phủ bạt, chèn đá để ngăn dòng nước hung hãn. Phạm vi sạt lở đã gần 400 m, có nơi nước sông cách nhà dân chưa tới 7 m, đe dọa trực tiếp 150 hộ dân. Về lâu dài, khoảng 300 hộ cùng các công trình hạ tầng bị ảnh hưởng nặng nề. "Địa phương đã có tờ trình gửi UBND TP.Đà Nẵng đề nghị công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai. Ngoài ra, đề nghị thành phố hỗ trợ kinh phí khoảng 6 tỉ đồng để xây dựng tuyến kè chống sạt lở khẩn cấp với chiều dài khoảng 400 m. Nhưng đó mới chỉ là giải pháp tình thế. Về lâu dài, cần T.Ư hỗ trợ kinh phí để đầu tư, hoàn thiện tuyến kè chống sạt lở bờ sông với tổng chiều dài khoảng 10 km để bảo vệ toàn vùng", ông Sơn nói.

Ông Lê Phan Minh, Chủ tịch UBND xã Vu Gia, cho hay hiện nay dọc sông Vu Gia đoạn qua địa bàn xã đang bị sạt lở nghiêm trọng. Trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030, địa phương đề xuất UBND TP.Đà Nẵng cho chủ trương đầu tư dự án tuyến đường ven sông ĐH17 với chiều dài gần 8 km, với tổng mức đầu tư gần 285 tỉ đồng. "Nếu được triển khai, dự án này không chỉ bảo vệ dân khỏi sạt lở, mà còn mở ra tuyến giao thông chiến lược phục vụ phát triển kinh tế vùng", ông Minh kỳ vọng.

Ông Trần Nam Hưng, Phó chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng, cho biết thành phố cũng đã đề xuất T.Ư hỗ trợ khoảng 2.000 tỉ đồng để xây dựng các khu tái định cư cho người dân vùng sạt lở, vùng có nguy cơ cao. Bên cạnh đó, thành phố nghiên cứu ban hành nghị quyết chuyên đề về xây dựng chòi tránh trú bão, tránh ngập lụt, tương tự mô hình từng được tỉnh Quảng Nam (cũ) áp dụng hiệu quả trước đây.