Những hướng đi giúp báo chí thêm nguồn thu ngoài quảng cáo

Tại phiên thảo luận Nguồn thu trong thời đại số trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí Quốc gia 2025 sáng 20/6, lãnh đạo các cơ quan báo chí dành phần lớn thời gian trao đổi, chia sẻ về cách để đa dạng hóa dòng tiền.

Quảng cáo, hợp tác truyền thông từ lâu nay là kênh kiếm tiền, đem lại quan trọng với các cơ quan báo chí trong nước. Ví dụ tại Báo Tuổi trẻ, thu từ quảng cáo, truyền thông hiện vẫn chiếm tỷ lệ khoảng 65%, sau đó mới đến thu từ đầu tư tài chính, cho thuê văn phòng, phát hành, bản quyền.

Song, doanh thu quảng cáo truyền thống của nhiều đơn vị bị suy giảm sau khi mạng xã hội bùng nổ. Báo in ngày càng gặp nhiều khó khăn, và đây là xu hướng chung của báo chí thế giới, không riêng Việt Nam.

Theo báo cáo xu hướng 2024-2025 của Hiệp hội Báo chí và Nhà xuất bản Thế giới (WAN - IFRA), tỷ trọng doanh thu của báo in lần đầu giảm xuống dưới 50% từ khi khảo sát này được thực hiện.

Ở chiều ngược lại, nguồn thu từ kỹ thuật số tăng thêm 7%. Thu từ quảng cáo, thuê bao số chiếm gần 32% tổng doanh thu nhờ các mô hình paywall (thu phí độc giả của các báo điện tử), ứng dụng trả phí và dịch vụ chuyên biệt.

Ông Mai Ngọc Phước, Tổng biên tập Báo Pháp luật TP HCM nói rằng từ năm 2017 sau khi mạng xã hội lên ngôi, báo in của đơn vị này "chết hẳn". Theo ông Phước, mỗi tờ báo in Pháp luật TP HCM khoảng 5.500 đồng, thấp hơn giá một bó rau, trong khi cần đến 200 nhân sự sản xuất. "Doanh thu từ báo in không đủ bù chi phí in ấn, nhuận bút, công tác phí của phóng viên", ông Phước nói.

Tương tự, ông Trần Xuân Toàn, Phó tổng biên tập Báo Tuổi trẻ cũng cho biết đơn vị này ghi nhận lượng báo giấy bán ra sụt giảm. Trước đây, thời kỳ cao điểm năm 2012, cơ quan này đạt doanh thu xấp xỉ 1.000 tỷ đồng, trong đó báo in đóng góp khoảng 55%.

Trước thực tế này, báo chí trong nước đã và đang tìm kiếm, phát triển nhiều nguồn thu phi truyền thống, trong đó có chuyển dịch sang các nền tảng số và mạng xã hội.

Tổng biên tập Báo Pháp luật TP HCM cho biết nguồn thu hiện tại của họ chủ yếu đến từ báo điện tử với lượt xem (view) khoảng 1-2 triệu một ngày. Báo cũng vận hành 12 nền tảng trên mạng xã hội, trong đó ghi nhận nguồn thu lớn từ Youtube, Facebook và Zalo.

Tổ chức sự kiện cũng đang trở thành một nguồn thu quan trọng với nhiều cơ quan báo chí. Theo ông Phước, Báo Pháp luật TP HCM thu hút tài trợ từ doanh nghiệp thông qua các hội thảo, tọa đàm chuyên sâu về pháp luật.

Tổ chức sự kiện không mang lại lợi nhuận cao, song theo bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Phó tổng giám đốc kinh doanh Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy, hoạt động này tạo ra dòng tiền đều đặn cho các tòa soạn.

Những năm qua, Báo Đồng Nai cũng là "gương mặt quen" trong tổ chức các sự kiện văn hóa xã hội, giải phóng đá U11. Tổng biên tập Đào Văn Tuấn cho biết họ quan này ghi nhận nguồn thu tương đối từ tổ chức các sự kiện này.

Hiện tại, một số tờ báo lớn tại Việt Nam đang hướng tới thu phí độc giả - xu hướng đã được nhiều tòa soạn lớn trên thế giới thực hiện thành công như New York Times, Bloomberg, Reuters, Economist...

Tuy nhiên, ông Trần Xuân Toàn chỉ ra hai lý do khiến báo chí Việt Nam chưa thực hiện được việc thu phí này. Thứ nhất, theo ông, tình trạng ăn cắp bản quyền nội dung trên nền tảng số diễn ra "kinh khủng" và làm nản lòng phóng viên.

Tiếp đó là vấn nạn hàng loạt tài khoản Facebook, Tiktok sản xuất tin giả và kiếm tiền từ đó, gây nhiễu loạn thông tin. Bởi vậy, ông cho rằng cần có sự vào cuộc của các cơ quan quản lý nhà nước và nền tảng xuyên biên giới để ưu tiên hiển thị thông tin từ báo chí chính thống.

Rào cản khác với mô hình paywall là độc giả vẫn có thói quen đọc báo miễn phí. Để giữ chân người đọc, Phó tổng biên tập Báo Tuổi trẻ khẳng định nội dung chất lượng, chuyên sâu cần trở thành yếu tố cốt lõi.

Tương tự, ông Mai Ngọc Phước cũng tin rằng việc định vị nội dung chuyên sâu về pháp luật, không "lá cải", sẽ giúp Pháp luật TP HCM giữ chân độc giả và được doanh nghiệp nhìn nhận là một tờ báo uy tín.

Đa dạng mô hình kinh doanh ngoài quảng cáo, dù đây là nguồn thu quan trọng, cũng được ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng biên tập Báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam lưu ý. Ông Minh gợi mở các cơ quan báo chí có thể mở rộng mảng truyền thông chính sách.

Theo Chủ tịch Hội Nhà báo, tại Việt Nam, báo chí cách mạng có trách nhiệm tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước dù không có tiền. Tuy nhiên, với các bộ, ngành, địa phương, các tòa soạn bỏ nguồn lực, cử phóng viên đi cơ sở, sản xuất, mất nhiều chi phí... thì nên được hưởng lại một phần ngân sách.

Ở khía cạnh này, ông Trần Xuân Toàn đồng tình trường hợp có đặt hàng từ các cơ quan nhà nước, báo chí sẽ tiếp cận thông tin nhanh và chính xác và chi phí để tạo ra những nội dung tốt hơn.

Anh Tú