Những điểm cần đổi mới trong công tác tuyên giáo, dân vận về dân tộc, tôn giáo

Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Triệu Tài Vinh lưu ý rằng lĩnh vực dân tộc, tôn giáo đối diện nhiều thách thức mới trong kỷ nguyên mới; công tác tuyên giáo, dân vận với đồng bào dân tộc, tôn giáo cần đổi mới cả về tư duy và hành động.

Tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn

Ông Triệu Tài Vinh - Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - vừa có bài tham luận được công bố tại hội thảo khoa học quốc gia "Công tác tuyên giáo và dân vận của Đảng trong kỷ nguyên mới", trong đó nêu rõ những thách thức mới mà lĩnh vực công tác dân tộc, tôn giáo đang phải đối diện.

Cụ thể, tại nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số, đặc biệt là các nhóm rất ít người, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, mê tín dị đoan, cúng bái tràn lan, lễ hội phản cảm… vẫn tồn tại, thậm chí phát triển dưới những hình thức mới. 

Sự bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ công, đặc biệt là giáo dục, y tế, thông tin - truyền thông dẫn tới khoảng cách phát triển giữa vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng đồng bằng, tạo cảm giác bị bỏ lại phía sau trong một bộ phận dân cư.

Đặc biệt, hoạt động tuyên truyền, kích động, xuyên tạc chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến dân tộc, tôn giáo đang tiếp tục gia tăng. Các thế lực thù địch sử dụng không gian mạng để tung tin giả, dựng chuyện đàn áp tôn giáo, kỳ thị dân tộc, bóp méo sự thật về tự do tín ngưỡng, nhằm gây mất niềm tin vào chính quyền, chia rẽ giữa các cộng đồng, thậm chí kích động ly khai.

Ở các vùng đang đô thị hóa, sự chênh lệch về kinh tế, thay đổi sinh kế và giao thoa văn hóa diễn ra mạnh mẽ cũng tiềm ẩn nguy cơ bất ổn. Việc đẩy mạnh đối thoại giữa các cấp ủy Đảng, chính quyền với đồng bào dân tộc và tín đồ các tôn giáo, chủ động phát hiện sớm các điểm nóng thông qua hệ thống cán bộ dân vận, mặt trận và các tổ chức quần chúng chính là phương thức ngăn chặn xung đột từ gốc rễ.

“Công tác tuyên giáo và dân vận về dân tộc, tôn giáo là một mặt trận chính trị - tư tưởng trọng yếu. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong vùng đồng bào dân tộc và tôn giáo là nhiệm vụ then chốt để bảo vệ chế độ, giữ gìn độc lập, chủ quyền và ổn định lâu dài cho quốc gia” - ông Vinh nhìn nhận.

Tuy nhiên, ông Vinh không khỏi băn khoăn khi thể chế, cơ chế phối hợp và chất lượng cán bộ trong công tác dân tộc, tôn giáo vẫn còn hạn chế.

Một số văn bản pháp lý liên quan đến dân tộc, tôn giáo chưa được cập nhật theo tinh thần Hiến pháp 2013, chưa phản ánh đầy đủ các quyền tự do tín ngưỡng, quyền phát triển văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số trong bối cảnh mới.

Việc thể chế hóa chính sách còn chậm, thiếu tính liên thông giữa các ngành, các cấp, dẫn đến tình trạng chồng chéo, khó áp dụng thực tế ở cơ sở. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan làm công tác dân tộc, tôn giáo, tuyên giáo, dân vận nhiều nơi còn lỏng lẻo, thiếu nền tảng dữ liệu dùng chung, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát chính sách một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc, tôn giáo tại cơ sở nhiều nơi chưa được đào tạo bài bản, chưa hiểu sâu phong tục, tín ngưỡng và tâm lý cộng đồng, dẫn đến hạn chế trong việc tiếp cận, thuyết phục và vận động nhân dân.

Cần đổi mới từ tư duy tới hành động

Ông Triệu Tài Vinh cho rằng đổi mới công tác tuyên giáo, dân vận đối với đồng bào dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ cấp thiết hiện nay.

Trước hết, phải đổi mới tư duy tiếp cận, từ “vận động” sang “đồng hành và kiến tạo”. Đồng bào dân tộc thiểu số và tín đồ tôn giáo không chỉ là đối tượng tuyên truyền mà là chủ thể của phát triển, là đối tác trong xây dựng và thực hiện chính sách. 

Các hoạt động tuyên giáo, dân vận cần được thiết kế trên cơ sở lắng nghe thực tế cuộc sống, phản hồi từ cơ sở và được tùy biến theo đặc trưng của từng cộng đồng. Nội dung tuyên truyền nên lồng ghép giữa quyền lợi, nghĩa vụ của công dân với giá trị văn hóa, đạo lý và tín ngưỡng của cộng đồng.

“Khi tuyên truyền về phòng chống hủ tục cần gắn với lợi ích sức khỏe, tương lai thế hệ sau. Khi nói về bảo vệ môi trường cần lồng ghép với tinh thần 'trả ơn rừng' trong tín ngưỡng truyền thống. Một thông điệp đơn giản, đúng lúc, đúng người có thể hiệu quả hơn hàng trăm buổi họp hình thức” - ông Vinh nêu ví dụ.

Mặt khác, ông Vinh đánh giá cao vai trò của người có uy tín, già làng, chức sắc, nghệ nhân trong tuyên giáo và dân vận: “Ở nhiều vùng sâu, vùng xa, tiếng nói của già làng, trưởng bản, chức sắc tôn giáo có ảnh hưởng lớn hơn cả cán bộ chính quyền. Chúng ta nên công nhận vai trò tư vấn, phản biện chính sách của họ trong quá trình xây dựng và thực hiện các chương trình phát triển vùng dân tộc thiểu số, vùng có đạo”.

Một trong những yếu tố quyết định chất lượng công tác tuyên giáo và dân vận trong lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là chất lượng đội ngũ cán bộ. Ông Vinh khuyến nghị nên có chính sách đặc thù tuyển chọn, đào tạo, bố trí cán bộ dân tộc, cán bộ tôn giáo tại chỗ, am hiểu văn hóa bản địa, có kỹ năng vận động mềm dẻo, nhạy cảm chính trị và năng lực đối thoại liên văn hóa.

Ngoài ra, ông Vinh đề cập tới việc cần xây dựng kho dữ liệu số về văn hóa dân tộc, tôn giáo. Dữ liệu số sẽ được quản lý thống nhất, liên thông giữa các cấp, phục vụ cho việc ra quyết định, đánh giá tác động chính sách và điều chỉnh kịp thời theo phản hồi của người dân.