Nhớ về bản hùng ca đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam

Kỷ niệm 10 năm ngày mất nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu (29.6.2015 - 29.6.2025), đồng thời nhân 80 năm bản hùng ca 'Đoàn Vệ quốc quân' ra đời (1945 - 2025), chương trình tưởng niệm ông đã được tổ chức trang trọng tại TP.Thủ Đức (TP.HCM).

Chương trình có chủ đề 10 năm ngày thuyền về với biển do Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Công ty CP Truyền thông Người Sài Gòn và gia đình nhạc sĩ tổ chức (đạo diễn: NSND Lê Thụy) tại Hội hỗ trợ Gia đình Liệt sĩ (TP.Thủ Đức, TP.HCM). Tham dự có nhiều vị tướng lĩnh, các nhạc sĩ thuộc Hội Nhạc sĩ VN và Hội Âm nhạc TP.HCM cùng thân hữu của gia đình nhạc sĩ.

Chương trình được mở đầu bằng bản hùng ca Đoàn Vệ quốc quân được tất cả khán phòng cùng hát, vỗ tay trong tình cảm dâng trào và khí thế chất ngất. Tiếp theo là những tình ca trong chiến tranh vang bóng một thời từng làm nên tên tuổi của một "nhạc sĩ của tình yêu" - Phan Huỳnh Điểu: Đội song ca Công Lâm và My Phôn trong Hành khúc ngày và đêm (phổ thơ Bùi Công Minh, 1972); Tâm guitarist độc tấu Bóng cây Kơ-nia; My Phôn tiếp tục với Đêm nay anh ở đâu? (sáng tác năm 1976) gợi nhớ danh ca Vũ Dậu một thời. Lê Thu Hiền với Ở hai đầu nỗi nhớ (thơ Trần Hoài Thu, 1987); Công Lâm với Thư tình cuối mùa thu (thơ Xuân Quỳnh); nữ ca sĩ Hà Lam Anh với Bóng cây Kơ-nia (thơ Ngọc Anh, 1971) bài hát từng gắn liền với tên tuổi cô ca sĩ người Bana Măng Thị Hội.

Đặc biệt, NSƯT Thế Vỹ (Trưởng khoa Thanh nhạc, Nhạc viện TP.HCM) đã làm khán phòng dậy sóng với Những ánh sao đêm (1962) và NSƯT Quỳnh Liên sau khi kể lại những kỷ niệm nho nhỏ với bác Phan Huỳnh Điểu đã cất cao bài Thuyền và biển (thơ Xuân Quỳnh) trong tột cùng cảm xúc.

Nhạc sĩ Phan Hồng Hà (con trai thứ ba của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu) chia sẻ những tình cảm đối với cha mình: "Ông nội của tôi đặt tên cho đàn con của mình theo các loài chim, ngoài bác trai đầu tên Ngọc Long, còn lại là Kim Phụng, Đổng Tước, Huỳnh Điểu, Kim Oanh…, và rồi Huỳnh Điểu bằng tài năng và nỗ lực lao động nghệ thuật đã được công nhận là 'con chim vàng của âm nhạc Việt Nam'. Khi ba tôi mất, sau lễ giỗ 100 ngày của ông, má tôi cũng nhắm mắt, xuôi tay…".

Nhạc sĩ Phan Hồng Hà có làm bài thơ tưởng nhớ ba như sau: "Mười năm thuyền về với biển/ Cánh chim vàng mải miết bay xa/ Đã mười năm vắng ba, xa má/ Vẫn đây đây giọng nói, tiếng cười… Nhớ những ngày trường kỳ gian khổ/ Trèo đèo, lội suối, vượt Trường Sơn/ Như một người lính ông ra trận/ Dâng lời ca tiếng hát cho đời… Ông 'cộng khổ' cùng đất nước 'đồng cam'/ Không một lời than, sẻ chia, nhẫn nhịn/ Vẫn hài hước, vẫn lạc quan vui sống/ Ông chẳng làm ai giận trách bao giờ… Ta vẫn nghe ở đâu đó… cuộc đời/ 'Mày có biết… bố mày là ai không?'/ Còn riêng tôi niềm tự hào nho nhỏ/ Ba tôi đó: Người nhạc sĩ của tình yêu". (Danh xưng "Nhạc sĩ của tình yêu" là do nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát ưu ái đặt cho Phan Huỳnh Điểu).

Có thể nói nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu với bài hát Đoàn Vệ quốc quân: "… Ra đi, ra đi bảo tồn sông núi/ Ra đi, ra đi thề chết chớ lui…" đã mở lối cho dòng nhạc cách mạng hiện đại. Cũng trong dòng chảy âm nhạc cách mạng, trong thời chiến tranh gian khổ (1945 -1975) ông đã cho ra đời những ca khúc nổi tiếng: Mùa đông binh sĩ, Quê tôi ở miền Nam, Bóng cây Kơ-nia (thơ Ngọc Anh), Cuộc đời vẫn đẹp sao (thơ Dương Hương Ly), Hành khúc ngày và đêm (thơ Bùi Công Minh), Sợi nhớ sợi thương (thơ Thúy Bắc), Anh ở đầu sông, em cuối sông (thơ Hoài Vũ)…

Phan Huỳnh Điểu (1924 - 2015) thuộc lớp nhạc sĩ tiên phong của nền âm nhạc cải cách (thường gọi là "tân nhạc", để phân biệt với cổ nhạc dân tộc). Nếu như nhạc phẩm Kiếp hoa của Nguyễn Văn Tuyên (phổ thơ Nguyễn Văn Cổn) ra đời năm 1938 và được coi là bản tân nhạc đầu tiên của VN (dù trước đó, đã có nhiều bản nhạc và nhóm nhạc theo nhạc lý Tây phương), thì chỉ 2 năm sau, chàng thiếu niên 16 tuổi Phan Huỳnh Điểu đã cho ra đời bài hát Trầu cau (1940), dù lúc đó trình độ nhạc lý của chàng chỉ "a-bê-xê" nhưng vẫn liều sáng tác. Bản nhạc đầu tay ấy, đến mãi 75 năm sau (lúc tác giả qua đời, 2015) nhiều người vẫn còn nhắc và chắc chắn chừng nào còn nói đến nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, sẽ còn phải nhắc đến Trầu cau và Đoàn Vệ quốc quân - bản hùng ca đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam.