Nhiều nỗi lo khi trẻ em nổi tiếng trên mạng xã hội

Không ít trẻ em nổi tiếng trên mạng xã hội, thu hút lượt theo dõi đông đảo, trở thành nhân vật chính trong các video triệu lượt xem. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng ấy là nhiều nỗi lo.

Những đứa trẻ nổi tiếng

C.N.Đ là một trong những kênh YouTube khá nổi tiếng, thu hút hơn 371.000 lượt đăng ký. Nhiều video của kênh thu hút cả trăm ngàn lượt xem. Đáng chú ý, trong hầu hết các video, hình ảnh của 2 đứa trẻ tên Đ. (9 tuổi) và B. (3 tuổi) thường xuyên xuất hiện. Biểu cảm, lời nói, hành động của Đ. và B. trở thành một trong những điểm nhấn thu hút người xem, và là yếu tố giúp kênh YouTube này ngày càng được biết đến rộng rãi.

Không ít kênh YouTube, TikTok hay Facebook khác cũng thu hút lượt theo dõi đông đúc bởi nhân vật chính là trẻ em. Trang Ô.L.V trên Facebook với hơn 123.000 lượt theo dõi cũng có đa số video với sự xuất hiện của K. (8 tuổi), con trai của chủ fanpage. K. diễn xuất cùng ba mẹ trong các video quảng cáo nhiều sản phẩm.

Trên TikTok, có hàng loạt kênh như: S.S, D.Đ.C.T.T, H.S, L.B, V.B.B… có hàng trăm ngàn người theo dõi. "Diễn viên" trong video của các kênh này đều là trẻ em. Nhiều video thuộc các nội dung từ hài hước, giải trí cho đến quảng cáo sản phẩm. Có không ít video trở nên thịnh hành trên TikTok.

Theo thạc sĩ Huỳnh Thanh Thuận, chuyên gia truyền thông mạng xã hội (Trường CĐ Quốc tế Kent), không quá lời nếu nói trẻ em đang chiếm sóng thị trường sáng tạo nội dung. "Nhiều trẻ em nổi tiếng có lượng lớn người theo dõi và nhận được nhiều sự yêu thích nhờ sự dí dỏm, hồn nhiên, đáng yêu", ông Thuận nói và cho biết thêm: "Bản thân tôi cũng theo dõi không ít kênh YouTube, TikTok của các influencer (người ảnh hưởng) là trẻ em".

Theo chị Lê Thị Sơn (36 tuổi, xã Cần Giuộc, tỉnh Tây Ninh; trước đây là H.Cần Giuộc, tỉnh Long An), sau khi khả năng nói tiếng Anh của con trai 4 tuổi rưỡi được nhiều người biết đến, không ít đơn vị liên lạc đề nghị chị đồng ý cho con trai tham gia quay quảng cáo. "Ban đầu tôi có đồng ý, nhưng sau vài lần, tôi nhận ra con không vui. Nghĩ lại, thấy bản thân đã sai. Tôi lo ngại việc khai thác hình ảnh của con như một công cụ kiếm tiền nên không tiếp tục", chị Sơn kể.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có quan điểm như vậy. Thực tế có những phụ huynh cảm thấy vui khi nhận những chào mời để con tham gia diễn xuất, quay video quảng cáo nhãn hàng. Thậm chí, có cả trường hợp công khai thu nhập của con, khoe "mỗi video con tôi quay được trả vài triệu đồng". Hay trên nhiều hội, nhóm Facebook, không ít phụ huynh đăng tải hình ảnh, video của con như một cách "ứng tuyển" để thu hút những lời mời diễn xuất quảng cáo từ các nhãn hàng.

Theo chuyên gia tâm lý Đỗ Thảo Hạnh, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM: "Không cổ xúy việc trẻ em tiếp xúc quá sớm với mạng xã hội, dù với mục đích gì, quay video cho vui hay để kiếm tiền trên mạng xã hội theo chủ ý của phụ huynh. Không khó để nhận ra trong nhiều video, trẻ có cách nói năng, trang điểm, thậm chí "diễn" theo kịch bản của ba mẹ, trong khi đáng lẽ chỉ nên được chơi, học và phát triển tự nhiên".

"Đằng sau tiếng cười và lượt xem, lượt yêu thích khổng lồ là trách nhiệm lớn của phụ huynh và xã hội. Cần bảo vệ tuổi thơ, quyền riêng tư và sự phát triển tự nhiên của trẻ em. Nếu phụ huynh không tỉnh táo, việc để trẻ "lấn sân" quá sớm làm người nổi tiếng trên mạng xã hội có thể trở thành vòng xoáy, biến các em thành nạn nhân của chính sự nổi tiếng quá sớm ấy", bà Hạnh nói thêm.

Hãy để trẻ em được làm trẻ em

Luật sư Nguyễn Hải Long (Đoàn luật sư tỉnh Tây Ninh), cho rằng việc phụ huynh cho con làm YouTuber, TikToker… để kiếm tiền, hoặc sử dụng hình ảnh, video trẻ em trên mạng có thể rơi vào nhiều vấn đề pháp lý liên quan tới quyền trẻ em, quyền lao động, quyền riêng tư…

Theo ông: "Luật An ninh mạng 2018 bảo vệ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư của trẻ em. Hay Nghị định 147/2024/NĐ-CP (hiệu lực 25.12.2024) quy định trẻ dưới 16 tuổi không được tự lập tài khoản mạng xã hội, mà phải do cha mẹ, người giám hộ đăng ký và giám sát. Các nền tảng cũng phải phân loại, cảnh báo nội dung không phù hợp. Bên cạnh đó, Bộ luật Lao động 2019 giới hạn độ tuổi và tính chất công việc của trẻ em, cấm các công việc nguy hiểm, ảnh hưởng sức khỏe và học tập. Việc sử dụng hình ảnh, video trẻ em phải có sự đồng thuận của cha mẹ, nếu vi phạm có thể bị xử lý theo quy định về nhân phẩm, danh dự và quyền riêng tư. Luật Trẻ em cũng nhấn mạnh nguyên tắc này".

Luật sư Long cho rằng việc phụ huynh khai thác hình ảnh con để kiếm tiền về bản chất là vi phạm quyền trẻ em, nhưng hiện chưa có hành lang pháp lý rõ ràng và chế tài cụ thể. Ông chỉ ra nhiều bất cập như chưa quy định rõ thế nào là "làm YouTuber, TikToker kiếm tiền", chưa xác định ranh giới giữa giải trí và lao động, việc giám sát chủ yếu dựa vào ý thức phụ huynh. Ngoài ra, khái niệm "nội dung gây hại" hay "xâm phạm trẻ em" trên mạng xã hội còn mơ hồ, thiếu quy định chi tiết về xử lý khi cha mẹ lợi dụng hình ảnh con để thu lợi hoặc gây ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý của trẻ…

Theo ông Long, phụ huynh khi cho con tham gia quay video trên mạng xã hội, cần đảm bảo nguyên tắc lợi ích tốt nhất của trẻ, cân nhắc tác động tới học tập, sức khỏe, phát triển tinh thần và thể chất của trẻ. Cũng như cần có sự đồng thuận rõ ràng, thông báo công khai nếu sử dụng hình ảnh, âm thanh, video trẻ em, tránh vi phạm quyền riêng tư…

Chuyên gia tâm lý Lê Hồ Bích Ngân, Trung tâm tư vấn tâm lý Việt Tâm (TP.HCM), cho rằng việc để trẻ tham gia quay video rồi đăng tải công khai trên mạng xã hội có thể khiến trẻ đứng trước nguy cơ bị lạm dụng, quấy rối hoặc khai thác dữ liệu cá nhân.

"Không thể phủ nhận việc sáng tạo nội dung mang lại cơ hội cho trẻ rèn kỹ năng giao tiếp, sáng tạo và tiếp cận công nghệ. Tuy nhiên, điều quan trọng là sự cân bằng. Gia đình cần nhận thức rõ mạng xã hội không phải môi trường an toàn tuyệt đối, càng không nên xem con là "máy in tiền" hay công cụ kiếm view", bà Ngân nói.

Bà Ngân cũng khuyến nghị phụ huynh cần đặt giới hạn về thời gian. Không quay video quá lâu hoặc quá nhiều trong tuần, ưu tiên học tập và vui chơi tự do. Hạn chế công khai thông tin nhạy cảm, luôn hỏi ý kiến con trước khi đăng tải hình ảnh. Phụ huynh nên đồng hành thay vì áp đặt. Cần khuyến khích sáng tạo đúng lứa tuổi, lắng nghe cảm xúc của con, nếu trẻ mệt mỏi, nên dừng lại. Hãy để trẻ em được làm trẻ em. Một tuổi thơ đúng nghĩa là khi trẻ được tự do vui chơi, học hỏi, khám phá thế giới theo cách hồn nhiên. Mạng xã hội có thể là công cụ giải trí, học tập, nhưng không thể trở thành "chiếc bệ phóng" để biến trẻ thành người nổi tiếng bằng mọi giá.