Nhiều người phát bệnh máu, gan sau mùa nhãn, na, vải

Nhiều người đến khám trong tình trạng máu và gan nhiễm mỡ mặc dù không ăn thực phẩm có dầu mỡ. Bác sĩ chỉ ra thủ phạm từ “bẫy ngọt ngào” nhãn, na, vải.

Một năm trước, bà N.T.H (45 tuổi, Thanh Xuân, Hà Nội) được chẩn đoán mỡ máu cao, gan nhiễm mỡ. Các bác sĩ tư vấn thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện và tái khám theo lịch. Từ đó, cứ 3 đến 6 tháng, bà H. đến bệnh viện kiểm tra một lần, các chỉ số đều ổn.

Tuy nhiên, trong đợt tái khám này tất cả các chỉ số đường huyết, triglycerid đều tăng. Khi bác sĩ hỏi rõ mới biết, mùa hè vừa qua bệnh nhân đã ăn nhiều hoa quả từ vải, nhãn, na… vì nghĩ rằng trái cây tốt. 

Theo bác sĩ Dương Minh Tuấn - Khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, ăn hoa quả đặc biệt là các loại vị ngọt là "bẫy ngọt" với sức khỏe. Người có bệnh mỡ máu thường nghĩ chỉ cần kiêng mỡ, hạn chế dầu chiên rán. Nhưng sự thật là đường, kể cả đường từ trái cây ngọt cũng có thể làm tăng mỡ máu.

Khi chúng ta nạp vào cơ thể nhiều đường đơn từ bánh kẹo, nước ngọt, trà sữa hay nhiều loại hoa quả ngọt, phần glucose dư thừa sẽ được gan chuyển thành acid béo rồi tổng hợp thành triglycerid. Gan sau đó “đóng gói” lượng triglycerid này vào các hạt vận chuyển mỡ và thả vào máu.

Hệ quả tất yếu là triglycerid trong máu tăng cao, vận chuyển mỡ nhiều hơn, góp phần thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Đặc biệt, fructose - loại đường có nhiều trong các loại quả như vải, nhãn, na lại có một cơ chế “lách luật”. Khác với glucose cần insulin điều hòa, fructose đi thẳng về gan, gần như không chịu sự kiểm soát nào. 

Gan nhanh chóng biến lượng fructose dư thành triglycerid. Bởi vậy, chỉ sau một mùa ăn hoa quả vô độ, người bệnh dễ rơi vào tình trạng cả đường huyết lẫn mỡ máu đều tăng. 

Thực tế, chỉ 100g vải (4 đến 5 quả) đã chứa tới 15-20g đường, tương đương gần nửa lon nước ngọt. Nhưng đa phần người bệnh không dừng lại ở vài quả, mà ăn hàng chục quả vải, cả chùm nhãn hay cả quả na to, khiến lượng đường hấp thu vượt xa nhu cầu cơ thể. Kết quả là đường huyết sau ăn tăng vọt, chỉ số HbA1c leo thang, đồng thời triglycerid trong máu cũng theo đó mà bùng phát.

Điều này không có nghĩa là người bệnh tiểu đường hay rối loạn mỡ máu phải kiêng hoàn toàn trái cây. Vấn đề nằm ở cách lựa chọn và kiểm soát khẩu phần. 

Trái cây cần được nhìn nhận như một nguồn tinh bột - đường, tương tự cơm, bún, phở chứ không phải món ăn thêm “vô hại”. Những loại quả ít ngọt, giàu chất xơ như ổi, bưởi, táo, lê, thanh long hay cam quýt sẽ an toàn hơn so với vải, nhãn, na.

Lượng trái cây nên giới hạn khoảng 200 đến 300g mỗi ngày, chia nhỏ thành nhiều lần, thay vì ăn dồn vào một lúc. Ăn vào buổi tối muộn càng không có lợi, bởi dễ làm đường huyết tăng ban đêm và tích mỡ.

Quan trọng hơn, mỗi người có mức dung nạp khác nhau. Có bệnh nhân chỉ cần ăn vài quả nhãn đã thấy đường máu tăng vọt, trong khi người khác có thể ăn một lượng nhiều hơn mà vẫn ổn. Vì thế, theo dõi đường huyết sau ăn là cách tốt nhất để biết cơ thể mình phù hợp với loại quả nào và ở mức nào.