Nhiều đại học vào cuộc đua xếp hạng

Tổ chức QS hôm 4/11 công bố bảng xếp hạng đại học châu Á năm 2026. Việt Nam có 25 trường, tăng 8 so với năm ngoái và đông nhất từ trước đến nay. Năm 2018, khi lần đầu tham gia, cả nước chỉ có hai cơ sở được QS xếp hạng là Đại học Quốc gia Hà Nội và TP HCM.

Các gương mặt mới là trường Đại học Công nghệ TP HCM (Hutech), Ngoại thương (cơ sở Hà Nội), Nông Lâm TP HCM, Phenikaa, Thủy lợi, Thương mại, Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Học viện Ngân hàng.

Còn ở bảng xếp hạng thế giới của Times Higher Education (THE) hôm 9/10, Việt Nam có 11 trường góp mặt, cũng lần đầu đông như vậy. Đây là hai bảng có quy mô lớn và được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay trên thế giới.

Nhiều đại học cho rằng đây là thời điểm phù hợp để tham gia xếp hạng sau quá trình phát triển liên tục, qua đó nhìn lại xem "mình ở đâu" và khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

PGS.TS Bùi Hữu Toàn, Chủ tịch Hội đồng Học viện Ngân hàng - trường lần đầu có mặt trên bảng QS, nói việc tham gia xếp hạng mang nhiều ý nghĩa.

Thứ nhất, đây là cơ hội để nhà trường soi chiếu bằng các chuẩn mực khắt khe toàn cầu, qua đó liên tục điều chỉnh, hoàn thiện và nâng cao chất lượng.

Thứ hai, nó tạo sự thuận lợi trong hợp tác nghiên cứu, trao đổi giảng viên, sinh viên và kết nối với doanh nghiệp quốc tế.

Thứ ba, xếp hạng giúp người học, phụ huynh và cộng đồng có thêm thông tin khách quan để đánh giá về uy tín học thuật và triển vọng phát triển của nhà trường.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Xuân Dung, Giám đốc Trung tâm Truyền thông của HUTECH đồng tình. Theo bà, sau một thời gian phát triển, trường và nhiều đại học Việt Nam đã có nền tảng nhất định về đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, nghiên cứu, đào tạo. Do đó, các trường muốn mở rộng tầm nhìn, vươn đến hội nhập quốc tế để biết "mình đang ở đâu". Từ kết quả xếp hạng, họ có thể điều chỉnh, hoàn thiện về nhiều mặt để nâng cao chất lượng, khẳng định uy tín với xã hội.

Đó cũng là lý do HUTECH lần đầu chủ động thu thập, chuẩn hóa và nộp dữ liệu cho QS. Trong khi trước đây, trường từng được một số tổ chức như Webometrics hay U.S. News & World Report ghi nhận và xếp hạng dựa trên dữ liệu công khai từ website và các cơ sở dữ liệu quốc tế (Scopus, Web of Science, Google Scholar,...).

Ở góc độ rộng hơn, GS Nguyễn Lộc, chuyên gia giáo dục đại học, nhận định chủ trương và chính sách đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã thúc đẩy các trường tham gia xếp hạng ngày một nhiều.

Trong Quy hoạch mạng lưới đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặt mục tiêu có một trường vào top 100 thế giới, tăng cường thu hút giảng viên từ nước ngoài và hợp tác quốc tế. Ngoài ra, khoảng 3% sinh viên đại học từ nước ngoài (tương đương 66.000, gấp 4 lần hiện nay).

Còn theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, các đại học được đầu tư để nâng tầm trở thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. Các trường cần tăng bình quân 12% mỗi năm về số công bố quốc tế, nguồn thu từ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; 16% về số đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ sáng chế.

Các yếu tố nói trên đều liên quan đến tiêu chí xếp hạng của QS hay THE. Trong đó, QS đánh giá dựa vào 11 tiêu chí. Danh tiếng học thuật chiếm trọng số lớn nhất - 30%, rồi đến đánh giá của nhà tuyển dụng (20%). Còn lại là tỷ lệ giảng viên/sinh viên, giảng viên có trình độ tiến sĩ, số bài báo khoa học/giảng viên, tỷ lệ trích dẫn/bài báo, mạng lưới nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ giảng viên, sinh viên quốc tế, tỷ lệ sinh viên đến trao đổi và đi trao đổi, chiếm từ 2,5 đến 10%.

"Thay vì tranh luận xếp hạng có cần thiết hay không thì giờ các trường cần coi đây là nhiệm vụ và tìm cách cải thiện vị trí. Nghị quyết 71 đã đưa ra mục tiêu rất cụ thể", ông Lộc nhìn nhận.

Bà Dung và ông Toàn cũng cho biết hai trường phải liên tục cải tiến các chỉ số, bám sát tiêu chí của tổ chức xếp hạng. Trong đó, các trường cải thiện chất lượng giảng viên, đào tạo, cơ sở vật chất, khuôn viên, tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và công bố quốc tế.

Ngoài ra, HUTECH năm ngoái nghiên cứu bộ tiêu chí của QS, thành lập các nhóm chuyên trách, tập huấn nội bộ, rồi thu thập, chuẩn hóa và nộp dữ liệu. Theo bà Dung, một số tiêu chuẩn đã được trường xây dựng trong thời gian dài nhưng nằm rải rác. Khi tham gia xếp hạng, trường phải phân loại và chuẩn hóa để hồ sơ có độ tin cậy cao.

Một thách thức lớn hiện nay là xây dựng danh tiếng học thuật và danh tiếng với nhà tuyển dụng ở tầm khu vực và quốc tế. Điều này đòi hỏi thời gian dài, sự phối hợp đồng bộ, từ chiến lược truyền thông, hợp tác quốc tế đến nghiên cứu và công bố khoa học.

Học viện Ngân hàng tương tự, trong đó nỗ lực kiểm định theo chuẩn quốc tế AUN-QA (tổ chức đảm bảo chất lượng của Mạng lưới đại học ASEAN) suốt ba năm qua.

Song, ông Toàn khẳng định "chạy đua thứ hạng" không phải mục tiêu chính, mà điều quan trọng nhất là duy trì lộ trình phát triển học thuật bền vững, tiệm cận chuẩn mực quốc tế.

"Giá trị thật nằm ở chất lượng đào tạo, trải nghiệm của sinh viên và đóng góp cho xã hội", ông Toàn nói.

Học viện Ngân hàng dự kiến mở rộng kiểm định chương trình, hợp tác quốc tế, hướng tới mô hình đại học thông minh để tạo ra môi trường học tập và nghiên cứu tốt nhất. Theo ông Toàn, nếu làm được, thứ hạng của trường cũng sẽ được cải thiện.

Còn HUTECH đặt mục tiêu nâng thứ hạng trong bảng xếp hạng châu Á, tham gia bảng xếp hạng thế giới của QS và bảng QS Sustainability Rankings gắn với các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).

Theo Nghị quyết 71, từ nay đến 2030, Việt Nam phấn đấu ít nhất 8 trường thuộc nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á, ít nhất một trường thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực. Hiện, chỉ ba trường trong top 200 châu Á trên bảng xếp hạng QS, chưa trường nào vào top 100 theo lĩnh vực.

Các đại học trọng điểm như Đại học Quốc gia Hà Nội, TP HCM, Bách khoa Hà Nội... gần đây liên tục đưa ra chính sách ưu đãi về lương, kinh phí nghiên cứu để thu hút các nhà khoa học xuất sắc. Ngoài ra, các trường hợp tác với các đại học lớn trên thế giới để trao đổi giảng viên và sinh viên, cùng nghiên cứu một số lĩnh vực công nghệ chủ chốt.

Dương Tâm - Lệ Nguyễn