Nhiếp ảnh gia người Mỹ và 3 thập niên 'phải lòng' Việt Nam

Triển lãm ảnh và ra mắt sách ảnh của nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Mỹ Peter Steinhauer ghi lại hành trình 30 năm cầm máy với đề tài sâu nặng: Việt Nam.

Triển lãm mang tựa đề Vietnam - A 30 Year Retrospective (Việt Nam - Hành trình 30 năm nghệ thuật) đang diễn ra tại Hà Nội Studio (23 - 25 Mạc Đĩnh Chi, Hà Nội) đến ngày 8.12, trưng bày 59 bức ảnh khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người Việt Nam vượt ra ngoài bối cảnh chiến tranh được Peter Steinhauer thực hiện trong suốt 30 năm qua. Song song là triển lãm SPIRES: Các nhà thờ của đồng bằng sông Hồng, diễn ra tại khách sạn Metropole Hanoi (đến ngày 31.12), trưng bày những tác phẩm mới nhất thuộc cuốn sách ảnh cùng tên của ông.

"Người lạ quen biết"

Từng ở Hà Nội 4 năm (1993 - 1997), TP.HCM 8 năm (1998 - 2006) và liên tục trở lại Việt Nam trong suốt 30 năm qua, Peter đã thực hiện hàng nghìn bức ảnh trên những chặng hành trình đầy hứng khởi và say mê khắp mọi miền đất Việt. Peter không nhớ nổi đây là lần thứ mấy ông quay lại mảnh đất từ lâu đã là quê hương thứ hai của mình (nhiếp ảnh gia người Mỹ lấy vợ Việt và họ đã luôn sát cánh bên nhau trong các dự án vì Việt Nam) nhưng ông nhớ rất rõ những chuyển động cảm xúc sau 30 năm đứng trước Việt Nam như một "người lạ quen biết". "Đến Việt Nam từ lúc lệnh cấm vận của Mỹ còn chưa được dỡ bỏ, góc nhìn ban đầu của tôi về Việt Nam là của một người đàn ông trẻ tuổi chứng kiến một đất nước đang vươn lên từ tàn dư chiến tranh. Dù đó là một thời kỳ khó khăn và thường mang màu sắc u ám, tôi vẫn tìm thấy vẻ đẹp lớn lao trong chính sự chật vật ấy", Peter Steinhauer xúc động chia sẻ với Thanh Niên bên lề cuộc triển lãm.

Bức ảnh được ông chọn in trên poster triển lãm lần này là tác phẩm ông tâm đắc nhất trong vệt đề tài và chuỗi cảm hứng đó: ghi lại hình ảnh người thợ sắt tại một cửa hàng nhỏ trên phố Đê La Thành, với gương mặt tĩnh tại vô lo giữa bộn bề sắt thép và mệt nhoài sinh kế. Đó cũng là một trong những bức ảnh đầu tiên ông chụp người Hà Nội. "Tôi sống giữa người dân và chia sẻ những thực tế đời sống thường nhật của họ. Tôi nhớ mình đã lạnh đến mức chưa từng trải qua trong đời trong một mùa đông Hà Nội - thời đó trong nhà không hề có sưởi. Thế nhưng, trong những khoảnh khắc ấy, tôi lại bị lay động sâu sắc bởi sự kiên cường, tháo vát và quyết tâm bền bỉ của người Việt khi thực hiện bất cứ điều gì họ đặt tâm vào", nhiếp ảnh gia người Mỹ bày tỏ.

Hồ sơ của sự thay đổi

59 bức ảnh (chủ yếu là đen trắng), được chọn từ hàng ngàn bức ảnh, trải dài trên 3 thể tài: chân dung, phong cảnh và đời sống đô thị. Phần lớn được Peter chụp bằng máy phim khổ lớn 8x10 inch và tự tay ông tráng rửa bằng quy trình đòi hỏi kỹ thuật cao với định dạng phim cỡ lớn, trên loại giấy ảnh mỹ thuật cao cấp không chứa a xít của các hãng lớn với tiêu chuẩn phù hợp bảo tồn. Chất liệu và kỹ thuật đồng thời cũng bao hàm thái độ làm nghề của một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp.

"Qua 3 thập niên, tôi chứng kiến Việt Nam chuyển mình từ một đất nước vẫn còn mang nhiều vết thương chiến tranh thành một trong những quốc gia năng động nhất châu Á. Tôi đã ghi lại một phần của sự chuyển đổi đó, đồng thời tài liệu hóa những di sản văn hóa đang dần biến mất theo thời gian, như các khu nhà tập thể và hàng trăm nhà thờ. Theo nhiều cách, tác phẩm của tôi vừa là một hồ sơ của sự thay đổi, vừa là lời tri ân với những điều đang mất đi…", nhiếp ảnh gia chia sẻ với Thanh Niên.

Peter cho biết điều khiến ông ấn tượng nhất là khả năng hội nhập toàn cầu theo cách rất "Việt Nam" của đất nước này. "Việt Nam không chỉ hấp thu các ảnh hưởng quốc tế mà còn biến chúng thành điều không thể trộn lẫn của riêng mình…", ông nói.

Những hằng số mong muốn

Năm năm trở lại đây, Peter cùng vợ thành lập Tổ chức Vietnam Society với mục tiêu hướng đến thúc đẩy sự hiểu biết về quá khứ và hiện tại của Việt Nam thông qua những biểu đạt sống động của di sản đa dạng. Nổi bật là sự kiện Tuần Việt Nam diễn ra thường niên vào dịp trung tuần tháng 9 tại Washington D.C với các hoạt động chiếu phim, trình diễn thời trang, ẩm thực, biểu diễn âm nhạc và trò chuyện về văn chương… Từ lăng kính này, Peter cho biết ông rất ấn tượng với những chuyển động của Việt Nam trong đời sống nghệ thuật. "Nghệ sĩ, nhà văn, nhà làm phim, nhạc sĩ, nhà thiết kế Việt Nam vô cùng tài năng. Họ tiếp nối di sản của các thế hệ trước, đồng thời khai thác vốn văn hóa hàng nghìn năm. Tác phẩm của họ ngày nay mang tính đổi mới, sâu sắc, và đầy sức mạnh - xứng đáng được ghi nhận ở tầm quốc tế", ông nói.

Mặt khác, nhiếp ảnh gia người Mỹ cũng bày tỏ tiếc nuối trước "sự biến mất dần của một số kiến trúc truyền thống, những khu phố cũ, và những dạng đời sống cộng đồng mà tôi luôn trân trọng. Bảo tồn văn hóa không phải lúc nào cũng được chú ý đúng mức, nhiều dự án trùng tu diễn ra quá nhanh, thiếu sự tỉ mỉ và kết nối với tay nghề nguyên bản…".

"Tuy nhiên, song song với những mất mát ấy là những thay đổi tích cực đáng kể: một thế hệ trẻ tự tin và sáng tạo hơn, đời sống văn hóa phong phú hơn, và một tinh thần cởi mở, hướng ngoại, lạc quan đang ngày càng lớn mạnh… Ở Việt Nam, tôi thấy sự giao thoa đẹp đẽ giữa truyền thống và hiện đại, và một tương lai rất tươi sáng phía trước", Peter Steinhauer nhận định.