Nhật Bản - 'đại gia' xuất khẩu vũ khí đang trỗi dậy

Khá nhanh sau khi nới lỏng quy định pháp lý để xuất khẩu vũ khí, Nhật Bản đang dần nổi lên như một "đại gia" xuất khẩu vũ khí ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Sau một thời gian chạy đua giành thầu, Nhật Bản mới đây chính thức được công bố đã giành quyền cung cấp tàu chiến cho Úc để xứ sở chuột túi thay thế lớp tàu hộ tống Anzac hiện tại.

Liên tục phát triển

Cụ thể, Úc công bố sẽ mua 11 tàu hộ tống là phiên bản nâng cấp của lớp Mogami từ Tập đoàn Công nghiệp nặng Mitsubishi (MHI) của Nhật Bản. Trị giá khoảng 10 tỉ AUD (tương đương 6,5 tỉ USD), đây là hợp đồng quốc phòng lớn nhất từ trước đến nay của Nhật Bản. Với độ choán nước toàn tải hơn 5.000 tấn, tàu hộ tống lớp Mogami được đánh giá hiện đại hàng đầu thế giới, tích hợp nhiều loại vũ khí uy lực cùng các công nghệ điện tử tối tân.

Thời gian qua, Nhật Bản liên tục tăng cường ngành xuất khẩu vũ khí. Năm 2023, nước này thông qua kế hoạch cho phép xuất khẩu chiến đấu cơ, tên lửa và một số loại vũ khí sát thương cho 12 quốc gia bao gồm: Úc, Ấn Độ, Mỹ, Anh, Đức, Pháp, Ý và 5 quốc gia Đông Nam Á.

Trước đó, tuy hiến pháp giới hạn các hoạt động quân sự bên ngoài quốc gia cũng như xuất khẩu vũ khí, nhưng ngành công nghiệp quốc phòng của Nhật Bản không ngừng phát triển. Đến nay, Nhật Bản đã tự lắp ráp chiến đấu cơ F-35, đồng thời đang tự phát triển chiến đấu cơ thế hệ 6. Nước này cũng nâng cấp các tàu khu trục chở máy bay trực thăng lớp Izumo để trở thành các tàu sân bay có thể mang theo chiến đấu cơ thế hệ 5 tàng hình F-35, tự sản xuất chiến đấu cơ Mitsubishi F-2 từ dòng F-16 của Mỹ, đồng thời phát triển máy bay săn ngầm Mitsubishi P-1 để thay thế P-3 Orion do Mỹ cung cấp.

Đến tháng 3.2024, Nhật Bản nới lỏng các quy định nghiêm ngặt về chuyển giao thiết bị quân sự để cho phép xuất khẩu chiến đấu cơ thế hệ tiếp theo đang được nước này phát triển với Anh và Ý. Hiện tại, Nhật Bản cùng Anh và Ý đang hợp tác phát triển chiến đấu cơ thế hệ 6 với chương trình mang tên Global Combat Air Programme (Chương trình Không chiến toàn cầu, GCAP). Vì thế, Tokyo đang kỳ vọng sẽ triển khai hàng loạt chiến đấu cơ thế hệ 6 vào đầu thập niên 2030. Đầu năm ngoái, Nhật Bản đã thông qua kế hoạch bán chiến đấu cơ thế hệ 6 cho các nước.

Cũng trong năm 2024, Nhật Bản thông báo sẽ bán tên lửa Patriot cho Mỹ để Lầu Năm Góc bù vào kho vũ khí đang thiếu hụt vì tài trợ cho Ukraine.

Và trong chuyến thăm Philippines hồi tháng 2 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani đã công khai cam kết hợp tác quốc phòng chặt chẽ hơn với nước sở tại. Sự hợp tác này bao gồm việc tăng cường chia sẻ công nghệ và cung cấp vũ khí như các hệ thống radar mà Nhật Bản gần đây đã viện trợ cho Philippines. Hệ thống radar này được lắp đặt trên đảo Luzon.

Không chỉ là đơn hàng "khủng"

Trả lời Thanh Niên hôm 9.8, GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật) phân tích việc Tokyo cung cấp đơn hàng tàu chiến trên cho Canberra mang nhiều ý nghĩa. "Thứ nhất, từ góc độ Nhật Bản, thì nước này bắt đầu đầu tư vào ngành xuất khẩu quốc phòng. Đây là một sự thay đổi lớn kể từ sau Thế chiến 2, khi nước này áp dụng cách tiếp cận rất dè dặt đối với sản xuất quốc phòng và xuất khẩu quốc phòng, phù hợp với hiến pháp hòa bình của mình. Thứ hai, Úc là một đối tác an ninh đáng tin cậy, không tham gia chiến tranh chống lại bất kỳ ai. Điều này phù hợp với nguyên tắc không xuất khẩu vũ khí hoặc quốc phòng cho các quốc gia đang tích cực tham chiến.

Thứ ba, nó thể hiện mối quan hệ đối tác an ninh ngày càng sâu sắc và sự hội tụ trong tư duy chiến lược về khí tài quốc phòng. Thứ tư là tín hiệu gửi đến Mỹ rằng Tokyo và Canberra không chỉ đầu tư vào quan hệ đối tác an ninh song phương với Washington, mà còn với các đối tác khác khi họ tăng cường nỗ lực củng cố năng lực an ninh và quan hệ đối tác của mình tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (Indo-Pacific). Điều này nhằm đối phó với các thách thức đang nổi lên ở khu vực nói chung, Biển Đông nói riêng, đồng thời đẩy Mỹ ra khỏi vị trí trụ cột chính của kiến trúc an ninh khu vực", vị chuyên gia phân tích thêm.

Thực tế, Nhật Bản thời gian qua cũng tăng cường hợp tác quốc phòng, đồng thời cung cấp khí tài cho Philippines.