Nhà đầu tư bán khống nổi tiếng đóng quỹ phòng hộ, cảnh báo BigTech ‘gian lận’ 176 tỷ USD hồ sơ kế toán, thổi phồng lợi nhuận vì bong bóng AI

Theo ước tính của The Economist, thiệt hại giá trị thị trường có thể lên tới 4 nghìn tỷ USD.

Nhà đầu tư Michael Burry, người nổi tiếng với biệt danh "The Big Short" sau khi đặt cược thành công vào sự sụp đổ thị trường nhà ở năm 2008, vừa thực hiện một động thái gây chấn động Phố Wall: đóng cửa Scion Asset Management, quỹ phòng hộ mà ông đã điều hành trong nhiều năm.

Sự kiện này không chỉ là một quyết định quản lý tài sản cá nhân, mà còn là một lời tuyên bố mạnh mẽ nhất về tình trạng méo mó của thị trường hiện tại khi các BigTech gian lận hồ sơ kế toán để thổi phồng lợi nhuận.

Rút lui chiến lược

Việc Burry chính thức chấm dứt đăng ký công ty đầu tư của mình với các cơ quan quản lý chứng khoán Mỹ (SEC) được củng cố bằng một thông điệp gửi tới nhà đầu tư: ông sẽ thanh lý quỹ và hoàn trả vốn vào cuối năm, chấm dứt quản lý tiền của nhà đầu tư bên ngoài và các nghĩa vụ báo cáo công khai.

Theo Burry, nguyên nhân chính của động thái này là do “việc đánh giá giá trị chứng khoán của tôi từ một khoảng thời gian cho đến nay đã không còn đúng với thị trường.”

Đây là lần thứ hai Burry đóng cửa quỹ phòng hộ của mình, nhưng lần này hàm ý khác biệt. Năm 2008, ông đóng Scion Capital sau khi chiến thắng cược lớn, đạt được mục tiêu tài chính và mệt mỏi với sự khó chịu của các nhà đầu tư không kiên nhẫn.

Lần này, việc rút lui khỏi cuộc chơi được nhiều nhà phân tích diễn giải như một hành động từ chối tham gia vào một hệ thống mà ông tin rằng đã "vượt khỏi các yếu tố cơ bản" (unhinged from fundamentals) và bị "gian lận về cơ bản" (fundamentally rigged).

Động thái này diễn ra trong bối cảnh các thị trường đã tăng trưởng mạnh mẽ trong nhiều năm, đặc biệt là các cổ phiếu công nghệ, khiến các chỉ số như Nasdaq Composite duy trì ở mức định giá cao.

Nhà đầu tư Burry không phải là người duy nhất lo lắng. Nhiều nhà bán khống nổi tiếng khác như Jim Chanos cũng đã phải đóng cửa quỹ khi họ thất bại trong việc điều hướng đà tăng trưởng mãnh liệt của thị trường, đặc biệt là khi một rổ cổ phiếu phổ biến với nhà bán khống đã tăng hơn 50% trong năm nay.

Sự kiện này khiến giới đầu tư chú ý, bởi Burry không phải người thường “bắt sóng” thị trường nóng mà rút lui. Trên mạng xã hội X, Burry tiếp tục cảnh báo rằng các lợi nhuận AI khổng lồ của Big Tech được xây dựng trên “một trong những gian lận phổ biến nhất trong thời hiện đại”, kéo dài lịch khấu hao thiết bị (stretching the depreciation schedule), làm lợi nhuận báo cáo được “làm đẹp” một cách giả tạo.

Bài đăng của Burry đã khiến cộng đồng tài chính dậy sóng. Ông ước tính rằng từ 2026 đến 2028, các công ty Big Tech có thể giảm báo cáo khấu hao lên đến 176 tỷ USD, đẩy lợi nhuận báo cáo của Oracle và Meta cao hơn thực tế 26,9% và 20,8%.

Con số này không chỉ là cảnh báo về các con số kế toán, mà còn phản ánh một thực trạng đáng lo: một chu kỳ tài chính bị méo mó, nơi chi tiêu khổng lồ vào GPU, trung tâm dữ liệu và mô hình AI đang tạo ra lợi nhuận ảo, trong khi giá trị thực của tài sản đã hao mòn nhanh hơn nhiều so với cách các công ty ghi nhận.

Bong bóng AI

Sự rút lui của Burry ngay lập tức kéo theo một lời cảnh báo sắc bén trên mạng xã hội X, nhắm thẳng vào tâm điểm của cơn sốt thị trường hiện tại: cuộc đua Trí tuệ Nhân tạo (AI).

Jim Morrow, nhà sáng lập kiêm Giám đốc Đầu tư của Callodine Capital, đã cảnh báo từ nhiều tháng trước rằng thị trường đang trở nên quá tải bởi cường độ vốn và các “ảo giác tài chính” từ khấu hao kéo dài.

Theo ông, việc các công ty âm thầm kéo dài tuổi thọ khấu hao cho máy móc, chip bán dẫn và trung tâm dữ liệu đang khiến lợi nhuận báo cáo hiện tại cao hơn thực tế. Với tốc độ thay đổi công nghệ nhanh hơn, với các thế hệ chip mới ra đời chỉ sau 12–18 tháng, khiến phần cứng nhanh chóng lỗi thời.

Những máy móc này vẫn hoạt động, nhưng giá trị kinh tế thực sự của chúng giảm nhanh, và các khoản chi phí đầu tư ban đầu được báo cáo một cách chậm trễ, làm lợi nhuận báo cáo bị “thổi phồng.”

Đây chính là cách mà các công ty công nghệ lớn, như Meta và Oracle, hạch toán chi phí cho các tài sản khổng lồ mà họ mua để xây dựng trung tâm dữ liệu AI (GPU, máy chủ, hệ thống làm mát).

Hồ sơ của Meta là một minh chứng. Cho đến năm 2024, máy chủ và thiết bị mạng được khấu hao trong bốn đến năm năm, có hiệu lực từ tháng 1 năm 2025. Thế nhưng Meta cho biết họ sẽ “kéo dài thời gian sử dụng hữu ích ước tính” của “một số máy chủ và tài sản mạng nhất định” lên 5,5 năm.

“Chi phí khấu hao tài sản và thiết bị là 8,50 tỷ USD, 7,56 tỷ USD và 6,39 tỷ USD cho các năm kết thúc tương ứng vào ngày 31/12/2022, năm 2021 và 2020”, Meta đã viết trong hồ sơ thường niên năm 2022 của mình.

Nói cách khác: khấu hao đã là một chi phí lớn, và ban quản lý rõ ràng đã chọn kéo dài khung thời gian mà những chi phí đó được ghi nhận.

Thông thường, những tài sản này mất giá trị nhanh chóng. Tuy nhiên, Burry và các nhà phân tích khác như Jim Morrow cáo buộc rằng các công ty đã âm thầm kéo dài thời gian sử dụng hữu ích ước tính của những thiết bị này, thường là từ khoảng ba năm lên tới năm hoặc sáu năm.

Bằng cách kéo dài khung thời gian khấu hao, các công ty có thể trải đều chi phí trong nhiều năm hơn, từ đó giảm chi phí khấu hao ngắn hạn trên báo cáo thu nhập hiện tại.

Điều này trực tiếp làm tăng lợi nhuận được báo cáo một cách giả tạo, mặc dù dòng tiền thực tế cho chi phí vốn (capital expenditures - capex) vẫn không đổi. Burry ước tính sự thay đổi này có thể thổi phồng lợi nhuận của các mục tiêu cụ thể lên hơn 20%.

Bong bóng hay tái định giá?

Tờ Fortune nhận định lời chỉ trích này càng có trọng lượng khi xét đến tốc độ đổi mới trong ngành chip. Nvidia hiện đang rút ngắn chu kỳ phát hành chip mới xuống còn 12 đến 18 tháng, thậm chí là hàng năm, thay vì hai năm như trước, qua đó củng cố lập luận của Morrow.

Việc các công ty quyết định kéo dài thời gian khấu hao tài sản khi công nghệ đang tăng tốc tạo ra một mâu thuẫn lớn. Các chuyên gia như Richard Jarc (Uncovered Alpha) cho rằng tuổi thọ kinh tế thực sự của các GPU tiên tiến có thể chỉ là một hoặc hai năm.

Lấy máy tính xách tay làm ví dụ: hãy tưởng tượng việc cố gắng chạy phiên bản mới nhất của Adobe Premiere Pro trên chiếc MacBook 2018. Chắc chắn, nó có thể khởi động, nhưng nó sẽ quá nóng, chậm hoặc gặp sự cố, vì nó đơn giản là không được chế tạo cho nhu cầu tính toán của ngày nay.

Chip cũ cũng vậy: chúng không ngừng hoạt động, nhưng chúng nhanh chóng mất giá trị kinh tế khi các mẫu mới hơn, nhanh hơn khiến chúng trở nên lỗi thời về mặt chức năng,

Việc Burry chỉ ra tình trạng này khiến nhiều nhà đầu tư bắt đầu chú ý đến những gì xảy ra trong bảng cân đối kế toán. Khi các công ty Big Tech mở rộng trung tâm dữ liệu AI với chi phí hàng chục tỷ USD cho GPU, máy chủ và hệ thống làm mát, họ đang tạo ra một hiệu ứng đòn bẩy tài chính mạnh mẽ.

Chỉ riêng việc xây dựng một trung tâm dữ liệu hyperscale 1 gigawatt đủ hỗ trợ một mô hình AI tiên tiến đã có thể tiêu tốn 50 tỷ USD, với phần lớn chi phí dành cho GPU. Nhưng điều đáng lo là nhiều cơ sở này hiện vẫn chưa hoạt động, chờ lưới điện và hạ tầng, khiến mỗi tháng GPU ngồi “không” trở thành tỷ USD khấu hao chỉ đang đốt trên bảng cân đối.

“Mỗi tháng một chồng GPU trị giá 35 tỷ USD nằm đó mà không có điện, đó là một tỷ USD khấu hao đang đốt một lỗ trên bảng cân đối kế toán”, ông Morrow nói thêm.

Tờ The Economist vào tháng 9/2025 đã gọi việc khấu hao bị trì hoãn là “câu đố kế toán 4 nghìn tỷ USD nằm ở trung tâm của đám mây AI,” lưu ý rằng Microsoft, Alphabet, Amazon, Meta và Oracle đều đã kéo dài thời gian sử dụng hữu ích của máy chủ của họ ngay cả khi Nvidia rút ngắn chu kỳ chip của mình xuống còn một năm.

Theo ước tính của The Economist, nếu những tài sản đó được khấu hao trong ba năm thay vì khung thời gian dài hơn mà các công ty hiện giả định, lợi nhuận trước thuế hàng năm sẽ giảm 26 tỷ USD, tương đương khoảng 8%. Lịch trình hai năm sẽ nhân đôi khoản lỗ đó, và nếu khấu hao thực sự phù hợp với tốc độ của Nvidia, thiệt hại giá trị thị trường có thể lên tới 4 nghìn tỷ USD.

Không chỉ dừng lại ở chi phí và khấu hao, Burry còn chỉ ra các khoản đầu tư AI nghìn tỷ USD đang dựa phần nhiều vào kỳ vọng thị trường hơn là giá trị cơ bản. Ông đang cảnh báo về một sự nhầm lẫn cơ bản của thị trường giữa cường độ vốn (capital intensity) và tăng trưởng năng suất thực sự (genuine productivity).

Theo Bury, các công ty đang chi mạnh tay cho trung tâm dữ liệu, chip và mô hình AI, nhưng lợi nhuận báo cáo phần lớn dựa vào cách tính khấu hao kéo dài, khiến bức tranh tài chính trở nên méo mó.

Nhà đầu tư đang mù quáng trước số tiền khổng lồ đang được đổ vào cơ sở hạ tầng (trung tâm dữ liệu, GPU) và không nhận ra rằng dự án này là quá lớn, quá nhanh đối với các công ty chưa từng quản lý dự án 50 tỷ USD nào.

“Không có công ty nào trong số này từng quản lý một dự án trị giá 50 tỷ đô la trước đây. Bây giờ họ đang cố gắng làm năm mươi dự án cùng một lúc”, ông Morrow lo lắng.

Những cảnh báo của Burry cũng phản ánh rủi ro hệ thống. Gần một nửa tiền tiết kiệm của người Mỹ hiện được “trói” vào sáu cổ phiếu vốn hóa lớn, và các khoản đầu tư AI đã trở thành “giao dịch đông đúc nhất trong lịch sử”. Bởi vậy Burry cảnh báo khi thị trường quay đầu, sự điều chỉnh có thể diễn ra rất nhanh, tạo ra những cú sốc lớn cho các nhà đầu tư thiếu chuẩn bị.

“Nó sẽ xảy ra từ từ, và sau đó là tất cả ập đến cùng một lúc”, nhà sáng lập Jim Morrow của Callodine Capital kết luận.

*Nguồn: FT, Fortune, BI