Nguyễn Đình Thi, nhà văn gắn bó với vận mệnh dân tộc

Năm nay chúng ta kỷ niệm 80 năm ngày lập nước (1945 - 2025) và 50 năm ngày thống nhất non sông (1975 - 2025). Trải qua hai cuộc trường kỳ kháng chiến gian khổ, các nhà văn VN đã đồng hành cùng dân tộc trên mọi nẻo đường chiến tranh và không ít người đã hy sinh trong mưa bom, bão đạn.

Nhân kỷ niệm các sự kiện trọng đại này, chúng tôi mong khắc họa chân dung các nhà văn tiêu biểu đã để lại dấu ấn quan trọng trong nền văn học đương đại.

Trong trái tim biết bao người, mỗi khi nhớ về Hà Nội, hẳn không thể nào quên được khúc hát: Đây Hồ Gươm Hồng Hà Hồ Tây/ Đây lắng hồn núi sông ngàn năm/ Đây Thăng Long, đây Đông Đô/ Đây Hà Nội/ Hà Nội mến yêu/ Hà Nội cháy, khói lửa ngập trời/ Hà Nội ầm ầm rung Hà Nội vùng đứng lên/ Sông Hồng reo Hà Nội vùng đứng lên/ Hà Nội đẹp sao!/ Ôi nước Hồ Gươm xanh thắm lòng/ Bóng Tháp Rùa thân mật êm ấm lòng… Đây là ca khúc Người Hà Nội được nhà văn - nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi sáng tác năm 1947, trong những ngày đầu kháng chiến chống Pháp tại Hà Nội, lúc đó ông là phóng viên báo Cứu quốc từng chứng kiến tinh thần quật khởi của người dân thủ đô "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" trên từng dãy phố.

Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003) là một nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ và nhà hoạt động văn hóa lớn của VN. Với tài năng đa dạng và sự cống hiến không ngừng nghỉ, ông là một trong những gương mặt tiêu biểu nhất của nền văn học nghệ thuật cách mạng VN thế kỷ 20.

Nguyễn Đình Thi sớm tham gia hoạt động cách mạng từ năm 17 tuổi, sáng tác liên tục trong các giai đoạn kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Tác phẩm của ông luôn gắn với thời cuộc, lý tưởng cách mạng, nhưng vẫn giữ được chất trữ tình sâu lắng.

Tạm biệt thủ đô lên đường đi kháng chiến, bài thơ Đất nước của ông làm rung động hàng vạn con tim: Sáng mát trong như sáng năm xưa/ Gió thổi mùa thu hương cốm mới/ Tôi nhớ những ngày thu đã xa/ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội/ Những phố dài xao xác hơi may/ Người ra đi đầu không ngoảnh lại/ Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.

Bài thơ không chỉ khắc họa vẻ đẹp của đất nước qua những hình ảnh gần gũi mà còn làm nổi bật tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc ta: Trời xanh đây là của chúng ta/ Núi rừng đây là của chúng ta/ Những cánh đồng thơm mát/ Những ngả đường bát ngát/ Những dòng sông đỏ nặng phù sa/ Nước chúng ta/ Nước những người chưa bao giờ khuất/ Ðêm đêm rì rầm trong tiếng đất/ Những buổi ngày xưa vọng nói về/ Ôi những cánh đồng quê chảy máu/ Dây thép gai đâm nát trời chiều/ Xiềng xích chúng bay không khóa được/ Trời đầy chim và đất đầy hoa/ Súng đạn chúng bay không bắn được/ Lòng dân ta yêu nước thương nhà…

Đất nước là một thiên anh hùng ca trữ tình về Tổ quốc, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, nơi tình yêu, nỗi đau và lý tưởng được chưng cất thành ngôn từ giàu cảm xúc. Nguyễn Đình Thi đã để lại dấu ấn riêng trong thơ ca cách mạng bằng giọng thơ thiết tha mà hùng tráng, bằng hình ảnh đẹp đẽ mà chân thực, bằng tâm hồn thi sĩ mang trái tim chiến sĩ.

GƯƠNG MẶT TIÊU BIỂU CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM HIỆN ĐẠI

Nguyễn Đình Thi sinh năm 1924 tại Luang Prabang (Lào); quê gốc tại làng Vũ Thạch, nay là phố Bà Triệu thuộc TP.Hà Nội; hội viên sáng lập Hội Nhà văn VN năm 1957, đảng viên Đảng Cộng sản VN. Ông mất ngày 18.4.2003 tại Hà Nội.

Thuở nhỏ ông sống ở Lào, từ 1931 về nước và đi học ở Hà Nội, Hải Phòng, hoạt động cách mạng từ 1941. Từ 1943, ông tham gia Hội Văn hóa cứu quốc (phụ trách báo Độc lập), là đại biểu tham dự Quốc dân Đại hội Tân Trào và được cử vào Ủy ban Giải phóng dân tộc VN. Sau Cách mạng Tháng Tám (1945), ông làm Tổng Thư ký Hội Văn hóa cứu quốc; kháng chiến chống Pháp hoạt động văn hóa phục vụ kháng chiến. Từ năm 1955, ông về công tác tại Hội Văn nghệ VN, Tổng thư ký Hội Văn nghệ (1956 - 1958). Từ 1958, ông làm Tổng thư ký Hội Nhà văn VN các khóa I, II và III, Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật VN.

Dù ở vai trò nào, nhà thơ, nhà văn, hay nhạc sĩ, Nguyễn Đình Thi đều để lại những tác phẩm có chiều sâu tư tưởng, giàu cảm xúc, thấm đẫm tinh thần dân tộc và khát vọng tự do.

Những bài học ông để lại cho văn học VN là người làm thơ phải sống với thời đại, phải gắn bó máu thịt với vận mệnh dân tộc, phải viết từ trái tim, từ chiến hào, từ gian khổ thực tế, chứ không phải từ tháp ngà. Nghệ thuật lớn phải khơi gợi tầm vóc tinh thần dân tộc, khơi dậy niềm tin và bản sắc. (còn tiếp)