Nguy cơ xung đột Israel - Iran lan rộng

Cuộc chiến giữa Iran và Israel bùng lên dữ dội những ngày qua. Cuộc xung đột này không chỉ có nguy cơ "đốt nóng" khu vực mà còn ảnh hưởng lớn đến kinh tế - điều mà nhiều quốc gia đang tìm cách ngăn chặn thông qua giải pháp ngoại giao.

Bước vào ngày thứ tư của xung đột (16-6), Iran và Israel tiếp tục tấn công trả đũa lẫn nhau, bất chấp lời kêu gọi hạ nhiệt từ Liên hợp quốc và các nước.

Ít nhất 248 người chết

Ngày đầu tuần trở thành nỗi ám ảnh đối với người dân Israel và Tehran khi số thương vong và thiệt hại ngày càng tăng. 

"Mùi tử khí tràn ngập không khí", một người dân ở Tehran kể với báo Guardian. Truyền thông Iran dẫn lời Bộ Y tế nước này số người chết kể từ cuối tuần qua đã lên đến 224 người. Trong khi đó, Israel xác nhận có 24 người thiệt mạng ở nước này.

Sáng 16-6, Tehran thông báo đã phóng thành công loạt tên lửa vào Israel, trong đó Lực lượng Vệ binh cách mạng Iran (IRGC) tuyên bố đã tìm ra phương pháp chọc thủng hệ thống phòng thủ nhiều lớp của Israel.

Đài CNN cho biết cuộc tấn công của Iran nhắm vào một nhà máy lọc dầu và làm hư hại một phần lưới điện của Israel. 

Màn đáp trả của Tehran diễn ra ngay sau khi Tel Aviv thực hiện đợt tấn công mới trong đêm nhắm vào trung tâm chỉ huy lực lượng Quds - một đơn vị bí mật của IRGC.

Cùng với các cuộc tấn công dồn dập, các dấu hiệu đến nay đều cho thấy xung đột sẽ còn leo thang với việc hai bên tiếp tục tuyên bố sẽ bắt bên kia trả giá và bác bỏ giải pháp ngoại giao.

Quân đội Israel tuyên bố đã chiếm ưu thế trên không ở Iran, phá hủy 1/3 bệ phóng tên lửa đất đối đất của đối phương và sẽ tiếp tục gây sức ép về hướng đông để tấn công các cơ sở thuộc chương trình tên lửa và hạt nhân của Tehran.

Ở chiều ngược lại, Tổng thống Masoud Pezeshkian của Iran kêu gọi người dân đoàn kết: "Người dân Iran phải chung tay và kiên cường chống lại hành động xâm lược". 

Ông Pezeshkian cáo buộc Mỹ tiếp tay cho Tel Aviv tấn công. Hãng tin AFP đưa tin Tehran đã nói với các nước trung gian Qatar và Oman rằng "sẽ không đàm phán khi đang bị tấn công". 

Cùng lúc Bộ Ngoại giao Iran thông báo quốc hội nước này đang chuẩn bị một dự luật rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), dù khẳng định Tehran phản đối vũ khí hạt nhân.

Đến nay giới phân tích lo ngại các cuộc tấn công qua lại giữa Israel và Iran có thể chuyển từ các mục tiêu quân sự, cơ sở hạt nhân, ám sát sang bất cứ mục tiêu nào và điều này sẽ khiến xung đột lan rộng.

Tìm giải pháp ngoại giao

Giao tranh leo thang khiến các nỗ lực dập tắt xung đột trở nên cấp bách nhưng cũng khó khăn hơn. "Tôi nghĩ giải pháp đàm phán là giải pháp tốt nhất về lâu dài" - Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen phát biểu ngày 15-6 tại hội nghị thượng đỉnh nhóm G7 ở Canada, nơi xung đột Israel - Iran sẽ là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự.

Tương tự, Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc Volker Turk nhấn mạnh việc tôn trọng luật pháp quốc tế và kêu gọi Tehran, Tel Aviv đối thoại.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn cho biết nếu xung đột giữa Israel và Iran tiếp tục leo thang, hoặc thậm chí mở rộng, các nước Trung Đông sẽ là những nước đầu tiên phải chịu thiệt hại. 

Bắc Kinh kêu gọi các bên ngay lập tức thực hiện các biện pháp để giảm căng thẳng càng sớm càng tốt…

Ai Cập, quốc gia được đánh giá sẽ bị ảnh hưởng lớn nhất từ xung đột Iran - Israel, cho biết đã thảo luận với các nước Ả Rập gồm Saudi Arabia, Jordan và Bahrain để tìm một giải pháp chính trị. 

Trong khi đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã thúc giục Tổng thống Mỹ Donald Trump hành động để ngăn cuộc xung đột lan rộng ra toàn khu vực.

Tuy nhiên, ông Trump đến nay đã thể hiện lập trường rằng Israel và Iran có lẽ cần phải giao tranh trước khi đạt được thỏa thuận. 

Trả lời Đài ABC News, nhà lãnh đạo Mỹ không loại trừ khả năng Mỹ sẽ can dự, nhưng ông cũng cởi mở về việc Nga đề nghị làm trung gian cho cuộc xung đột - điều mà Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sau đó đã bác bỏ.

Chuyên gia Alex Vatanka, thuộc Viện Trung Đông tại Washington, cho rằng Iran sẽ không chấp nhận đàm phán lập tức dù sẽ khó trụ được lâu. 

"Tôi không cảm thấy họ có đủ tự tin để có thể duy trì cuộc chơi này. Hãy nhớ rằng Iran đơn độc. Họ không có bạn bè, họ tự lực cánh sinh. Israel có Mỹ, hầu hết châu Âu và nhiều bạn bè khác… và điều đó rõ ràng là đáng lo ngại đối với Tehran", ông Vatanka đánh giá.

"Thách thức sẽ là Iran muốn có một cách giữ thể diện để quay lại bàn đàm phán" - bà Karin von Hippel, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ, nhận định.

Còn ông Robert Malley, cựu đàm phán viên của Mỹ với Iran, nêu quan điểm rằng hiện tại Washington đang ủng hộ các hoạt động của Israel, nhưng "vào một thời điểm nào đó sẽ phải tìm cách kiềm chế để hạn chế xung đột. 

"Ông Trump dường như vẫn muốn đạt được một thỏa thuận và tránh bị lôi kéo vào cuộc chiến", ông Malley nói với New York Times.