Người Nhật vẫn 'cay đắng' vì matcha

Ở Nhật Bản, matcha là sản phẩm thủ công, có số lượng hạn chế.

Trong hơn 400 năm, văn hóa uống matcha ở Nhật Bản được xây dựng trên bốn nguyên tắc: wa (hòa hợp), kei (tôn trọng), sei (tinh khiết) và jaku (yên bình).

Nhưng chỉ vài năm gần đây, "cơn sốt matcha" đã đảo chiều những giá trị đó khi nguyên liệu này tràn ngập mạng xã hội, tiệm cà phê và bánh ngọt, theo The New York Times.

Matcha vốn là sản phẩm thủ công tinh vi, từ cây trà được che nắng nhiều tuần đến lá được hái - hấp - nghiền bằng cối đá granit, cho ra sản phẩm hạn chế. Ở Nhật, khoảng 80% diện tích là sencha, matcha chỉ chiếm chừng 6%. Vậy, loạt bột trà đang phủ sóng toàn thế giới lấy từ đâu?

Theo NIQ, hoạt động bán lẻ matcha tại Mỹ tăng 86% trong 3 năm qua. Đối với chuỗi cà phê, Starbucks cho biết doanh số đồ uống matcha quý I tăng 40% so với cùng kỳ và tháng 9 ra mắt ba đồ uống protein vị matcha.

Blank Street thậm chí bỏ chữ “Coffee” khỏi tên quán. Theo Wall Street Journal, đồ uống matcha đã vượt cà phê và chiếm khoảng một nửa doanh thu chuỗi này.

Dù tình trạng khan hiếm được nhắc đến rộng rãi, trên các con phố New York, matcha vẫn xuất hiện dày đặc. Ảnh: The New York Times.

Cơn sốt cũng kéo theo mặt trái.

Nhãn mác matcha hiện gần như không có ai kiểm soát. Nhiều “cấp hạng” mới như Imperial (hoàng gia), Barista (dành cho pha chế) xuất hiện dày đặc, ngay cả Ceremonial grade (cấp nghi lễ) được coi là tiêu chuẩn khan hiếm ở Nhật thực chất cũng chỉ là thuật ngữ tiếp thị, không có định nghĩa chuẩn.

Rona Tison, đại sứ trà Ito En, cho biết thị trường có đủ màu matcha khác nhau, nhưng đến giờ vẫn chưa có hướng dẫn hay quy định thống nhất.

Lỗ hổng tiêu chuẩn mở đường cho gian lận. Các thương hiệu Nhật lâu đời đối mặt cảnh sản phẩm bị nâng giá vô tội vạ trên Amazon, Facebook Marketplace. Thậm chí trà xanh thông thường cũng được đem xay rồi bán dưới mác matcha.

Kettl đang bán trà Nhật tại cửa hàng ở Brooklyn. Sắp tới, họ sẽ mở thêm một cửa hàng chỉ bán matcha. Ảnh: The New York Times.

Cùng lúc, cách pha chế kiểu mới cũng gây tranh cãi. Nhiều quán làm latte và sinh tố bằng matcha cô đặc theo mẻ (batcha) và thêm hương liệu như “bánh mì chuối”, khiến người chuộng phong cách truyền thống khó chịu.

Câu hỏi “dùng thế nào cho đúng” vì vậy trở thành tâm điểm. Giới sành trà coi việc dùng matcha hảo hạng cho latte/sinh tố là lãng phí và làm nhạt giá trị.

Ngoài ra, việc trộn matcha cao cấp với trái cây, mật ong hay chất tạo ngọt còn khiến nguồn nguyên liệu tốt thêm khan hiếm, ảnh hưởng tới việc duy trì chado (nghi lễ trà đạo) - trụ cột văn hóa Nhật Bản.

Đồ uống matcha tại các quán Matchaful được đánh bằng tay. Ở nhiều nơi khác, các “đường tắt” như cô đặc pha sẵn theo mẻ, hay “batcha”, lại rất phổ biến. Ảnh: The New York Times.

Ann Machiko Abe, Giám đốc Hội thực hành trà đạo Urasenke tại Los Angeles, nhấn mạnh chado là "cách pha trà" cần học cả đời. Ba vui mừng vì trà nhận được quan tâm, nhưng lo lắng ý nghĩa truyền thống bị lù mơ khi matcha thành đồ uống trào lưu.

Giữa cơn sốt, lời khuyên của các chuyên gia đơn giản mà sống còn: mua trực tiếp từ nhà sản xuất hoặc các nhà bán lẻ uy tín để đúng thứ bạn trả tiền, hiểu sự khác biệt giữa trà vụ đầu và “dành cho ẩm thực”.

Cuối cùng, nếu có thể, hãy trả lại cho matcha nhịp điệu khoan thai vốn có của nó. Bởi chỉ khi đó, bốn chữ wa, kei, sei, jaku mới không bị hòa tan trong làn bọt xanh.