Người dùng còn lo ngại về chất lượng xăng sinh học E10

Mới đây, Bộ Công Thương đề xuất toàn bộ xăng khoáng truyền thống (RON 92, RON 95 và các loại khoáng khác) bắt buộc pha với E100 thành xăng sinh học E10 để sử dụng cho các xe động cơ xăng trên toàn quốc từ đầu năm sau. Song đề xuất này đang gặp phải một số ý kiến trái chiều.

Băn khoăn được cả người dùng lẫn giới phân tích nhắc đến nhiều nhất là xăng E10, có gây ảnh hưởng đến động cơ hay không, đặc biệt với dòng xe đời cũ hoặc mẫu xe nhập khẩu cao cấp vốn được nhà sản xuất khuyến cáo dùng RON95 trở lên.

"Nếu xe đang hoạt động bình thường nhưng khi đổi sang E10 gặp sự cố tắt máy, nóng máy, hỏng bơm xăng hay thậm chí gây cháy nổ, ai sẽ chịu trách nhiệm?", anh Trần Đình Minh (phường Đại Mỗ, Hà Nội) nêu vấn đề.

Anh Minh cho rằng nếu Nhà nước muốn thúc đẩy E10 thì cần công bố đầy đủ các nghiên cứu khoa học, thử nghiệm thực tế trên nhiều loại xe khác nhau, cũng như đưa ra lộ trình hợp lý thay vì áp dụng ngay lập tức. "Nếu chứng minh được an toàn, hiệu quả và có chính sách hỗ trợ, người dân sẽ dần chấp nhận. Còn nếu áp đặt, nguy cơ phản ứng xã hội là rất lớn", anh nói.

Một số ý kiến cho rằng thay vì bắt buộc, cơ quan quản lý nên để các loại xăng tồn tại song song, khách hàng tự quyết định dựa trên nhu cầu và điều kiện tài chính. "Thị trường là thước đo chính xác nhất cho chất lượng sản phẩm. Nếu E10 thực sự tốt, tiết kiệm và an toàn, người dân sẽ tự nguyện sử dụng mà không cần bắt buộc", chị Mai Lan (phường Nghĩa Tân, Hà Nội) nói.

Xăng ethanol là một loại nhiên liệu chứa cồn ethanol (C2H5OH), loại cồn có trong các loại đồ uống như bia, rượu. Loại nhiên liệu này được ứng dụng cho các động cơ đốt trong, như là một chất phụ gia nhiên liệu sinh học cho xăng thông thường. Nhiên liệu xăng ethanol thường được đặt tên bằng ký hiệu "E" kèm theo con số biểu thị tỷ lệ phần trăm ethanol trong hỗn hợp theo thể tích, ví dụ E85 là hỗn hợp gồm 85% ethanol không chứa nước và 15% xăng.

Thực tế, hầu hết xe hiện nay đều được thiết kế để có thể chạy được với xăng E10 hoặc thấp hơn. Các sách hướng dẫn sử dụng hoặc nắp xăng trên mỗi xe đều đưa ra khuyến cáo về tỷ lệ ethanol trong xăng, để xe vẫn có thể vận hành một cách bình thường.

Song lo ngại của người dùng cũng có cơ sở. Ví dụ với hướng dẫn trên, xe đảm bảo hoạt động ổn định với E10 tại các quốc gia châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc, nhà sản xuất chưa có nghiên cứu nào về việc sử dụng E10 ở các quốc gia khác ngoài châu Âu. Vì vậy, về lý thuyết động cơ hoàn toàn có thể bị ảnh hưởng nếu như nguồn E10 sử dụng không đúng chuẩn.

"Nếu E10 được sản xuất đúng chuẩn, những xe đời mới có thể sử dụng mà không gặp vấn đề. Nếu hàm lượng nhiều hơn, cồn có thể gây ăn mòn các chi tiết máy, bình chứa, đường dẫn xăng và ảnh hưởng tới hiệu suất động cơ", chuyên gia kỹ thuật tại một hãng ôtô cho biết.

Tại hội thảo ngày 27/8, TS Phạm Hữu Tuyên trình bày một số kết quả nghiên cứu về hiệu quả sử dụng xăng E10 của Trung tâm nghiên cứu các nguồn động lực và phương tiện tự hành Trường Cơ khí (Đại học Bách khoa Hà Nội). Ông cho biết tính năng kỹ thuật (công suất, tiêu hao nhiên liệu) của phương tiện khi sử dụng E10 tương đương hoặc được cải thiện so với xăng khoáng. E10 phù hợp với đa số các phương tiện đang lưu hành. Tuy nhiên, theo ông, có thể có ảnh hưởng nhất định tới phương tiện thế hệ cũ, sử dụng chế hòa khí.

"Các nhà sản xuất, nhập khẩu ôtô, xe máy ở Việt Nam cần công bố danh sách các mẫu xe tương thích với xăng E10, có khuyến cáo trong trường hợp cần thiết", ông khuyến nghị.

Nghiên cứu của Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam và Đại học Bách Khoa cũng cho thấy hầu hết các dòng xe đang lưu hành tại Việt Nam (Honda, Yamaha, Piaggio, SYM, Suzuki) đều tương thích với E10 và không phải thay đổi về kỹ thuật.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu lưu ý việc xăng sử dụng cho phương tiện giao thông cần có chất lượng bảo đảm tiêu chuẩn tương ứng với tiêu chuẩn khí thải của phương tiện. Từ 2017, các loại xe môtô hai bánh sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức III, và từ 2026 phải áp dụng mức IV.

Do vậy, họ kiến nghị nhà điều hành xây dựng và ban hành lộ trình mở rộng phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam. Đồng thời, xăng phối trộn phải có mức EURO cao hơn, cụ thể là E10 RON 95- III và E10 RON 95 – IV.

Dưới góc độ quản lý, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) dẫn chứng nhiều nghiên cứu và thử nghiệm trong nước cũng như quốc tế khẳng định xăng sinh học an toàn. Chẳng hạn, nhiều hãng xe lớn (như Toyota, Honda, Ford...) và các tổ chức kỹ thuật như SAE (Hiệp hội các kỹ sư ôtô xe máy) khẳng định xăng sinh học E5, E10 không gây hại cho động cơ. Ngược lại, E10 có trị số octan cao hơn, giúp động cơ hoạt động hiệu quả hơn và giảm hiện tượng kích nổ. Điều này giúp bảo vệ động cơ, giảm chi phí bảo dưỡng và kéo dài tuổi thọ của phương tiện.

Theo nhà điều hành, các chuyên gia Việt Nam trong lĩnh vực cơ khí - động lực học đánh giá E10 phù hợp với các loại xe hiện hành trong nước. Bộ Khoa học và Công nghệ từng có các thử nghiệm kiểm định cho thấy xăng E5 và E10 không ảnh hưởng đến độ bền động cơ nếu tuân thủ đúng tiêu chuẩn chất lượng xăng sinh học đã được ban hành.

Theo Tổ chức Năng lượng tái tạo Mỹ (Renewable Fuels Association - RFA), xăng E10 đã được sử dụng tại Mỹ hơn 20 năm và được công nhận là an toàn với mọi loại động cơ ôtô, xe máy hiện đại. Khảo sát gần đây của Petrolimex cũng cho thấy hãng Toyota và Honda tại Việt Nam xác nhận xe do các hãng này sản xuất vận hành bình thường với E10.

Kinh nghiệm quốc tế được Bộ Công Thương viện dẫn là Thái Lan và Philippines - hai thị trường có đặc điểm đội xe khá giống Việt Nam. Độ tuổi trung bình của đội xe của hai quốc gia này khoảng 11-12 năm, tương tự Việt Nam. Nghĩa là nhiều xe có niên đại từ những năm 2010 trở lại đây.

Thái Lan là một trong những nước có số lượng ôtô lớn, phát triển nhất Đông Nam Á, với khoảng 20 triệu xe chở khách được sử dụng (khoảng 275 xe trên 1.000 người tính đến 2020). Tại nước này, xăng E10 được giới thiệu trên toàn quốc vào 2007, và đến 2013, họ loại bỏ hoàn toàn xăng nguyên chất có chỉ số octan 91 để chuyển sang sử dụng xăng pha etanol. Kể từ đó, E10 trở thành xăng tiêu chuẩn.

Theo Bộ Công Thương, đội xe của Thái Lan không gặp vấn đề gì với E10 trong nhiều thập kỷ. Ngay cả những chiếc xe đời cũ hơn của Thái Lan (từ cuối những năm 90 đầu 2000) vẫn đang lưu thông trên đường cũng được thiết kế để sử dụng E10.

Các nhà sản xuất ôtô tại Thái Lan còn tích cực ủng hộ, vì chính sách này phù hợp định hướng năng lượng quốc gia, tạo thêm thị trường tiêu thụ ethanol nội địa. Họ đều đồng ý rằng E10 và E20 an toàn cho mọi loại xe hiện đại. Thông thường nắp đổ nhiên liệu trên ôtô Thái Lan có nhãn "xăng sinh học E10/E20 OK" hoặc tương tự. Nhiều ôtô ở Thái Lan có nhãn dán bên trong nắp nhiên liệu cho biết chấp nhận xăng pha etanol.

Philippines có số lượng ôtô bình quân đầu người thấp hơn Việt Nam, ước tính dưới 50 ôtô trên 1.000 người. Họ bắt buộc sử dụng E10 trên toàn quốc từ 2023. Trước đó, Bộ Năng lượng Philippines (DOE) khẳng định xăng pha etanol 10% an toàn cho tất các động cơ, người dùng không cần phải sửa đổi bất kỳ loại xe nào để có thể sử dụng E10.

Nhiều công ty sản xuất ôtô cho biết các mẫu xe từ giữa những năm 1990 trở đi có thể chịu được E10. Ví dụ, Toyota Motor Philippines và các thành viên khác của Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Philippines (CAMPI) đảm bảo rằng các dòng sản phẩm của họ sẵn sàng cho E10.

Trên thực tế, gánh nặng dồn vào những người sở hữu xe cũ để thích ứng. Ví dụ, một số thợ máy khuyến nghị thay bộ lọc nhiên liệu thường xuyên hơn hoặc sử dụng chất phụ gia thay thế cho những xe cũ hơn đời 1995. Tuy nhiên, không có vấn đề nào trên diện rộng được báo cáo sau khi triển khai E10.

Một phân khúc đề cập đến là xe máy, bởi Philippines, giống như Việt Nam, có nhiều loại xe này hơn ôtô. Hầu hết xe máy được bán trong thập kỷ qua đều có động cơ có thể xử lý được E10. Tuy nhiên, xe máy không được khuyên dùng xăng pha etanol trên 10% vì động cơ chế hòa khí nhỏ hơn có thể khiến xe chạy yếu hoặc các bộ phận cao su dễ bị nở ra do etanol. Điều này tương tự Thái Lan, nơi hầu hết xe máy sử dụng xăng E10 mà không phải E20.

"Ban đầu một số người lái xe lo ngại sự cố động cơ là do E10, nhưng thực tế xuất phát từ nguyên nhân khác. Sau thời gian sử dụng không ghi nhận hỏng hóc nghiêm trọng nào, tâm lý e dè dần biến mất. Người dân Philippines giờ coi E10 như xăng thông thường, thậm chí quên rằng trong đó có ethanol", Bộ Công Thương nhận định. Cơ quan này tin rằng đây là tín hiệu tích cực cho Việt Nam vì có thể xóa bỏ sự hoài nghi từ mọi người bằng kinh nghiệm nhất quán và thông tin rõ ràng rằng E10 là an toàn.

Phương Dung