Người đàn ông đưa chè cổ thụ từ đỉnh núi Tây Côn Lĩnh sang Mỹ

Những sản phẩm trà chế biến từ búp chè cổ thụ trên đỉnh Tây Côn Lĩnh mù sương đã được anh Triệu Vinh Lầu (sinh năm 1991) người dân tộc thiểu số ở vùng cao Tuyên Quang đưa sang Mỹ.

Đổi mới tư duy làm trà

Tây Côn Lĩnh được mệnh danh là "thánh địa của chè cổ thụ" với mật độ cao những gốc chè hàng trăm năm tuổi, thậm chí cả ngàn năm tuổi được “trời dưỡng” quanh năm.

Sinh ra và lớn lên ở vùng đất này, anh Triệu Vinh Lầu quyết không để phí “món quà trời ban” - vùng nguyên liệu quý mà nhiều nơi muốn cũng chẳng có được. Năm 2018, anh chính thức bén duyên với nghề làm trà.

Được một người bạn Trung Quốc chuyên làm trà hướng dẫn tận tình, “cầm tay chỉ việc”, anh Triệu Vinh Lầu dần tích lũy kiến thức, kinh nghiệm về các dòng trà lên men như hồng trà, bạch trà, phổ nhĩ… vốn chưa phổ biến ở Việt Nam thời điểm đó.

“Bà con mình lúc trước chỉ biết làm trà xanh, uống vào đắng chát, nhiều cafein. Nhưng với kỹ thuật lên men, mình tạo ra những loại trà dịu hơn, dễ uống hơn, lại tốt cho sức khỏe”, anh Lầu chia sẻ.

Tận dụng lợi thế là người bản địa, hiểu vùng nguyên liệu, anh chọn lọc kỹ càng những búp chè cổ thụ quý hiếm từ các xã Cao Bồ, Túng Sán…, biến thành sản phẩm có giá trị cao.

Anh kể, có những loại trà đặc biệt như hồng trà làm từ búp non của cây trà cổ thụ, được lên men cầu kỳ trong gần 3 tháng, rồi cất kho ủ thêm một năm trước khi đem bán. Loại trà này có giá lên tới 8,6 triệu đồng/kg, nhưng đáng đến từng ngụm.

“Cũng là một búp non song cách chế biến khác nhau sẽ tạo ra hương vị, tác dụng với sức khỏe khác nhau. Có loại trà làm từ nguyên liệu của cây chè nghìn năm tuổi, pha tới 50 lần nước mà vẫn không nhạt”, anh cho hay.

Với tinh thần dám nghĩ dám làm, anh Lầu không ngừng tìm tòi, đổi mới tư duy làm trà để tăng thêm giá trị cho sản phẩm truyền thống.

Anh mạnh dạn nghiên cứu, sản xuất dòng trà Đông Phương mỹ nhân – làm từ những chiếc lá bị sâu rầy cắn, thường bị coi là “phế phẩm”.

“Theo phong cách làm trà xanh truyền thống, nguyên liệu làm trà trong vụ hè không ngon bằng vụ xuân hoặc vụ thu (vị đắng và chát hơn), nên giá thường rẻ hơn. Tầm tháng 7 nắng nóng nhất, mưa nhiều nhất là thời điểm lý tưởng cho các sâu bệnh, côn trùng phát triển. Tuy nhiên, lá trà bị sâu ăn lại tiết ra nhiều nhựa để tự chữa lành, trong nhựa có chất chống lão hóa rất tốt. Tôi đã tìm ra cách làm trà Đông Phương mỹ nhân bằng những lá trà bị sâu ăn đó, vị không đắng mà thơm dịu, đặc biệt phù hợp với phụ nữ”, anh Lầu tiết lộ.

Cùng một nguyên liệu chè vụ hè, nhờ áp dụng kỹ thuật mới, giá bán tăng gấp đôi so với cách làm truyền thống. Trà Đông Phương mỹ nhân đang có giá bán 1,65 triệu đồng/kg, cao hơn cả trà vụ xuân (1,5 triệu đồng/kg).

Đưa trà vùng cao vươn ra thế giới, giúp bà con ổn định sinh kế

Từ một hộ kinh doanh nhỏ, năm 2021, anh Triệu Vinh Lầu thành lập Công ty TNHH Trà Râu Rồng. Anh lý giải tên gọi công ty có hàm ý ví những búp trà cổ thụ được hái từ vùng núi cao hoang dã cũng quý hiếm, sang trọng như “râu rồng”.

Trong tay không nhiều vốn, cũng chẳng có ê-kíp truyền thông, anh Lầu kiên trì làm mọi công đoạn chế biến, sản xuất trà với phương châm cố gắng giữ chất thiên nhiên của núi rừng Tây Côn Lĩnh. 

Hiện công ty của anh Lầu đang kinh doanh hơn 30 sản phẩm làm từ những cây chè cổ thụ đạt tiêu chuẩn "hoang dã" - được ưa chuộng hơn cả tiêu chuẩn "hữu cơ" hoặc "sạch".

Khi sản phẩm đã ổn định, anh bắt đầu tìm hướng mở rộng thị trường. Anh chủ động tìm đến những nhóm cộng đồng trà đạo trên mạng Internet, tích cực giới thiệu sản phẩm, gửi mẫu thử, lắng nghe phản hồi để nắm bắt thị hiếu.

Và rồi, điều kỳ diệu xảy ra. Một đơn hàng nhỏ đầu tiên đi Mỹ, rồi đơn thứ hai, thứ ba… Khách hàng quay lại, tin tưởng, đặt những lô hàng lớn hơn. Giờ đây, sản phẩm Trà Râu Rồng đang được đều đặn tiêu thụ bởi đối tác tại Mỹ.

Ngoài thị trường Mỹ, anh Triệu Vinh Lầu còn đang xúc tiến quay lại thị trường Trung Quốc, hoàn tất thủ tục để đưa sản phẩm thương hiệu Việt đi theo kênh chính ngạch.

Trước câu hỏi “vì sao doanh nghiệp nhỏ lại đi xa được như vậy”, anh Lầu cười: “Chính vì nhỏ nên mới dễ luồn lách. Nhỏ, tinh gọn thì dễ gặp được người cần gặp. To quá đôi khi lại cồng kềnh. Thị trường Mỹ khó thật, nhưng không phải không làm được. Quan trọng là mình có chịu bắt đầu không thôi”.

Những sản phẩm tinh tế, đậm tính bản địa của “Trà Râu Rồng” không chỉ giúp anh Lầu vững bước khởi nghiệp mà còn mang lại thu nhập ổn định cho hàng chục hộ dân vùng cao. 

Một năm có 3 vụ chè (xuân, hè, thu). Trong vụ chè, ước tính công ty của anh Lầu thu mua khoảng 1,5 tấn chè tươi/tháng, tạo nguồn thu cho 40-50 hộ dân vùng cao, mỗi hộ có thể kiếm từ 10 đến 12 triệu đồng/tháng - một con số rất đáng kể ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Có công ty của anh thu mua nguyên liệu thì bà con đỡ phải mang ra chợ bán lẻ, nhờ đó thu nhập ổn định hơn.

Tại mỗi thôn đều có một người dân bản địa làm “tai mắt”, giúp anh thu gom lá chè ngon, kiểm soát tốt chất lượng sản phẩm và vận chuyển tới xưởng chế biến. Mô hình này không chỉ tiết kiệm chi phí cho công ty, mà còn phát huy vai trò của người dân trong chuỗi giá trị.

“Càng giúp được nhiều người thì càng tốt, cũng là giúp chính mình. Khi bà con có nguồn thu ổn định, họ sẽ sẵn sàng đồng hành đảm bảo chất lượng chỉ có tăng chứ không giảm, doanh nghiệp tôi cũng yên tâm phát triển bền vững”, anh Lầu tâm sự.

Khó khăn lớn nhất trên hành trình khởi nghiệp giữa đại ngàn của anh Triệu Vinh Lầu giờ đây là tiềm lực còn hạn chế.

“Có thể do doanh nghiệp tôi còn nhỏ quá nên vẫn chưa tiếp cận được các chính sách, chương trình, dự án hỗ trợ của nhà nước dành cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi”, anh Lầu bộc bạch và bày tỏ mong muốn có thêm sự đồng hành để có những bước tiến vững chắc hơn trong tương lai.