Nghịch lý, lãi suất thấp nhưng dòng tiền tiết kiệm vẫn ồ ạt "chảy" vào ngân hàng

Nửa đầu năm 2025 chứng kiến một xu hướng đáng chú ý trên thị trường tài chính Việt Nam: dòng tiền nhàn rỗi trong dân cư tiếp tục đổ vào hệ thống ngân hàng với tốc độ mạnh mẽ, bất chấp thực tế lãi suất tiết kiệm đang ở mức thấp.

Tính đến ngày 30/6, tổng số dư tiền gửi khách hàng tại 28 ngân hàng thương mại đã vượt 14 triệu tỷ đồng, tăng gần 8% so với đầu năm, tương đương mức tăng ròng hơn 1 triệu tỷ đồng. Điều này đặt ra một nghịch lý thú vị trong bối cảnh nền kinh tế đối mặt với nhiều biến động.

Bức tranh lãi suất huy động hiện tại

Sau một thời gian lãi suất huy động vượt mốc 6%/năm, từ tháng 4/2025, mức lãi suất này gần như “biến mất” trên thị trường. Hiện tại, lãi suất phổ biến cho kỳ hạn 12 tháng dao động từ 4,5% - 5,5%/năm. Đáng chú ý, nhóm ngân hàng quốc doanh (Big 4: BIDV, Vietcombank, Agribank, VietinBank) niêm yết lãi suất kỳ hạn 12 tháng ở mức thấp hơn, khoảng 4,6% - 4,8%/năm.

Mặc dù đà giảm của lãi suất huy động đã chững lại trong tháng 6 và rất ít ngân hàng điều chỉnh giảm, dòng tiền vẫn chảy mạnh vào các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng quốc doanh – vốn có lãi suất huy động thấp nhất thị trường.

Điều này theo các chuyên gia tài chính, do sức hút bất ngờ và sự tin tưởng của người dân vào hệ thống ngân hàng.

Theo đó, nhóm Big 4 ngân hàng quốc doanh là điểm đến hàng đầu. Tính đến cuối tháng 6/2025, quy mô tiền gửi của nhóm này lên tới 7,4 triệu tỷ đồng, chiếm hơn 50% tổng số dư tiền gửi khách hàng tại 28 ngân hàng thương mại. Trong đó, BIDV dẫn đầu với 2,05 triệu tỷ đồng, Agribank gần 2,04 triệu tỷ đồng, VietinBank 1,71 triệu tỷ đồng và Vietcombank 1,59 triệu tỷ đồng.

Các ngân hàng tư nhân, dù có lãi suất huy động nhỉnh hơn so với Big 4, cũng ghi nhận số dư tiền gửi tăng cao trong nửa đầu năm. Nổi bật là MB tăng 10%, Sacombank tăng 10%, VPBank tăng mạnh 27%, ACB tăng 5,6%, SHB tăng 12% và Techcombank tăng 2,3%. Mặc dù một số ngân hàng cổ phần và ngân hàng số đã điều chỉnh lãi suất huy động nhỉnh hơn ở các kỳ hạn dài (18-24 tháng), phần lớn người gửi vẫn ưa chuộng các kỳ hạn ngắn (1-6 tháng) vì tính linh hoạt cao.

Lý do dòng tiền "đổ" vào ngân hàng bất chấp lãi suất thấp

Lý giải về hiện tượng này, một lãnh đạo một ngân hàng thương mại cổ phần phân tích: Mặc dù lãi suất tiết kiệm thấp, nhưng lãi suất bình quân các kỳ hạn vẫn đảm bảo thực dương, tức là cao hơn tốc độ lạm phát (chỉ số CPI 6 tháng đạt 3,27%). Điều này có nghĩa là người gửi không chỉ được bảo toàn giá trị tiền gốc mà còn có lợi suất thực tế.

Niềm tin vào chính sách tiền tệ ổn định và tính an toàn của hệ thống ngân hàng, kết hợp với thói quen tiết kiệm truyền thống của người dân Việt Nam, giữ vai trò chủ đạo.

Ngoài ra, ngay cả khi lãi suất không tăng hoặc chỉ tăng nhẹ, người dân vẫn chủ động gửi tiền do tâm lý "phòng thủ" và kỳ vọng sử dụng vốn cho các nhu cầu thiết thực trong tương lai.

Mặc dù tiền gửi tăng mạnh, nhưng tốc độ tăng trưởng huy động vẫn thấp hơn đáng kể so với tốc độ tăng trưởng tín dụng. Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến ngày 29/7, dư nợ tín dụng toàn hệ thống đã tăng 9,8% so với cuối năm 2024, trong khi tiền gửi chỉ tăng khoảng 8% tính đến cuối tháng 6.

Tính toán của Công ty CP chứng khoán MB (MBS) cho thấy tốc độ tăng trưởng tín dụng đang cao hơn khoảng 1,3 - 1,5 lần so với tốc độ tăng trưởng huy động vốn. Sự chênh lệch này đang nới rộng và được dự báo là thách thức lớn nhất của hệ thống ngân hàng trong những tháng cuối năm 2025 và cả năm 2026 nếu muốn duy trì tốc độ tăng trưởng cao đồng thời giữ lãi suất ổn định.

Áp lực thanh khoản được dự báo sẽ tiếp tục gia tăng, bắt đầu tạo áp lực lên lãi suất huy động ở nhóm ngân hàng thương mại tư nhân nhằm thu hút tiền gửi và đảm bảo nguồn vốn cho tín dụng. Thực tế, đã có xu hướng tăng nhẹ trở lại của lãi suất huy động trong tháng 7 và đầu tháng 8 tại một số ngân hàng tư nhân như TPBank, VPBank, Eximbank.

Tuy nhiên, NHNN cũng đã yêu cầu các tổ chức tín dụng triển khai đồng bộ giải pháp để ổn định và phấn đấu giảm lãi suất huy động, nhằm tạo dư địa giảm lãi suất cho vay. Điều này, cùng với kỳ vọng về việc Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED) cắt giảm lãi suất trong nửa cuối năm 2025, có thể giúp thu hẹp chênh lệch lãi suất VND-USD và tạo điều kiện để NHNN duy trì môi trường lãi suất thấp.

Theo MBS, lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng của các NHTM tư nhân có thể sẽ giảm nhẹ 2 điểm cơ bản, về mức 4,7% vào cuối năm 2025.