Ngày càng nhiều phụ nữ trì hoãn sinh con, quy mô dân số suy giảm trong tương lai

Từ năm 2023, mức sinh chung trên cả nước chỉ còn 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong 63 năm (kể từ năm 1960 khi tiến hành chính sách dân số). Nhiều phụ nữ trì hoãn sinh con là một trong các nguyên nhân giảm mức sinh.

Mức sinh thấp nhất sau 63 năm

Hội thảo "Mức sinh ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp chính sách" được Viện Xã hội học và Tâm lý học (thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức chiều 23.9, với sự tham dự của các chuyên gia, nhà quản lý.

Tại hội thảo, PGS-TS Nguyễn Đức Minh, Phó chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, cho biết những năm 1970, phụ nữ Việt Nam trung bình sinh 5 con. Sau nhiều nỗ lực thực hiện chính sách giảm sinh, Việt Nam đã bước vào giai đoạn mức sinh thay thế (2,01 con/phụ nữ) năm 2006; đã thành công duy trì mức sinh thay thế 2,01 con/phụ nữ đến năm 2022. 

Đến năm 2023, mức sinh giảm xuống chỉ còn 1,96 con/phụ nữ, giảm thấp nhất trong 63 năm (từ năm 1960 khi tiến hành chính sách dân số), đánh dấu sự sụt giảm mạnh về mức sinh và đưa Việt Nam trở thành quốc gia có mức sinh thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á.

PGS Minh lưu ý, ở nhiều tỉnh, thành, đặc biệt là khu vực đô thị và các tỉnh có mức phát triển cao, tỷ suất sinh đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế. Nhưng ở một số vùng khó khăn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mức sinh vẫn duy trì ở mức cao, tạo nên sự chênh lệch đáng kể giữa các vùng, miền.

Chẳng hạn, khu vực Đông Nam bộ mức sinh giảm xuống dưới 1,5 con/phụ nữ trong khi nhiều tỉnh miền núi phía bắc lại có mức sinh trên 2,5 con/phụ nữ.

PGS Minh chỉ ra, xu hướng già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng, mất cân bằng giới tính khi sinh, chất lượng dân số chưa cao, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh chính sách dân số theo hướng toàn diện, bền vững.

Giảm sinh đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số

Thông tin thêm về thực trạng giảm sinh, PGS-TS Nguyễn Đức Vinh, nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học, cho biết mức sinh trong nước đang giảm sâu và chênh lệch lớn giữa các vùng. Nếu năm 2014 có 16 tỉnh, thành có mức sinh (TFR) trên 2,5 con/phụ nữ, đến 2024 chỉ còn 6 tỉnh.

"Thống kê cho thấy từ năm 1989 - 2014, mức sinh của Việt Nam giảm chủ yếu nhờ hạn chế sinh con thứ ba trở lên. Nhưng giai đoạn năm 2014 - 2024, mức sinh tiếp tục giảm chủ yếu do ngày càng nhiều phụ nữ trì hoãn hoặc chậm sinh con thứ nhất và thứ hai", ông Vinh nêu nguyên nhân.

Theo nghiên cứu tại thời điểm 2024 tại 4 tỉnh có mức sinh thấp (Khánh Hòa, TP.HCM, Sóc Trăng, Cà Mau), trung bình số con mong muốn của nam là 2,2 và của nữ là 2,1. Riêng ở Sóc Trăng và Cà Mau, phụ nữ muốn sinh dưới 2 con.

Trung bình tổng số con dự định sinh từ 1,96 - 2,1 con, thấp hơn số con mong muốn.

Tại hội thảo, một số ý kiến lo ngại, xu hướng mức sinh thấp kéo dài dẫn đến suy giảm quy mô dân số trong tương lai, suy giảm nguồn nhân lực, đẩy nhanh quá trình già hóa dân số, gây áp lực đối với an sinh xã hội, phát triển kinh tế. 

Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng mức sinh để đề xuất các giải pháp chính sách phù hợp là vấn đề cấp thiết, có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển dân số và nguồn nhân lực quốc gia nói riêng, sự phát triển bền vững đất nước nói chung trong bối cảnh mới.

Cần tập trung tăng cường chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con và chăm sóc gia đình.  Ngoài ra, cần các chính sách nhà ở, nhà trẻ, trường học, y tế và hỗ trợ sinh sản cũng cần được tính đến để duy trì mức sinh hợp lý.

Đồng thời, các khuyến nghị về chính sách cần làm rõ nên khuyến sinh toàn quốc hay chỉ ở nơi mức sinh thấp.