Ngành hàng chục tỉ USD chỉ ra 7 bất cập về thuế VAT

Ngành hàng thủy sản vừa có công văn kiến nghị gửi Chính phủ và các bộ ngành chỉ ra loạt bất cập liên quan đến việc thực hiện luật Thuế VAT.

Cùng một mặt hàng 2 mức thuế

Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa ký văn bản kiến nghị gửi Chính phủ về những khó khăn vướng mắc trong việc triển khai thực hiện luật Thuế VAT năm 2024.

Theo văn bản, năm 2024, giá trị xuất khẩu đạt trên 10 tỉ USD, đứng thứ 8 trong các ngành xuất khẩu chục lực của Việt Nam. Với hơn 800 nhà máy quy mô công nghiệp trên toàn quốc, sử dụng trên 4 triệu lao động, đóng góp 3,5 - 5% GDP. Ngành thủy sản hướng tới sản lượng 9,8 triệu tấn và kim ngạch xuất khẩu 14 - 16 tỉ USD vào năm 2030 và là một trong 3 quốc gia dẫn đầu thế giới.

Bất cập lớn nhất là theo quy định luật Thuế VAT 2024, thì cùng là đối tượng thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường nhưng doanh nghiệp đang phải áp dụng 2 mức thuế suất khác nhau: Nếu theo khoản 1, điều 5 thì sản phẩm thuộc đối tượng không chịu thuế. Nhưng nếu áp dụng mục d, khoản 2, điều 9 lại phải chịu thuế suất 5%.

Mặt khác, doanh nghiệp phải nộp thuế VAT 5% nếu nguyên liệu thủy sản mua qua nậu vựa (qua khâu thương mại) nhưng các tổ chức tín dụng lại không giải ngân cho phần thuế này khi cấp vốn lưu động. Điều này trực tiếp gây áp lực vốn, làm tăng chi phí sản xuất, giảm hiệu quả kinh doanh, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam.

Do vậy, VASEP kiến nghị, Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét đề xuất điều chỉnh đưa mặt hàng "thuỷ sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường" được trở lại diện không phải kê khai, tính nộp thuế VAT như trước đây.

Bất cập hoàn thuế

Vấn đề quan trọng thứ 2 là điều kiện hoàn thuế, theo luật Thuế VAT và các nghị định hướng dẫn liên quan, để được hoàn thuế VAT đầu vào; doanh nghiệp phải mua hàng hóa dịch vụ của bên bán đã đảm bảo các quy định về thuế. Quy định này gây khó khăn và rủi ro thực tiễn cho doanh nghiệp khi đề nghị hoàn thuế vì doanh nghiệp mua không có công cụ pháp lý hay kỹ thuật để kiểm tra tình trạng tuân thủ thuế của nhà cung cấp tại thời điểm lập hồ sơ hoàn thuế. Nếu bên bán chưa nộp hồ sơ khai thuế hoặc còn nợ thuế VAT, hóa đơn của doanh nghiệp mua sẽ không được chấp nhận hoàn thuế, dù doanh nghiệp mua hàng đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai, lưu giữ chứng từ hợp lệ và thanh toán qua ngân hàng theo quy định. Hoặc trường hợp bên bán là đơn vị được hoàn thuế, thuế VAT bán ra được khấu trừ thuế VAT đầu vào vì vậy bên bán không phát sinh nghĩa vụ nộp thuế VAT. Điều này đặc biệt bất cập khi bên bán là các doanh nghiệp nhỏ, hoặc trường hợp họ chưa đến hạn nộp hồ sơ thuế theo quy định, hoặc trường hợp họ được khấu trừ thuế VAT đầu vào nhưng doanh nghiệp mua đã cần hoàn thuế để phục vụ hoạt động xuất khẩu hoặc đầu tư.

Việc bị từ chối hoàn thuế vì lý do này có thể ảnh hưởng đến dòng tiền, tiến độ sản xuất kinh doanh và gây thiệt hại cho doanh nghiệp dù không có lỗi chủ quan.

Do vậy, kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét: Ban hành hướng dẫn chi tiết và rõ ràng về cơ chế xác minh việc kê khai hóa đơn và nghĩa vụ thuế của bên bán. Bổ sung quy định cho phép doanh nghiệp mua được hoàn thuế nếu có đầy đủ chứng từ hợp lệ và không có dấu hiệu gian lận, bất kể tình trạng nộp thuế của bên bán. Bổ sung quy định cho phép trường hợp bên bán đã kê khai hóa đơn và khấu trừ thuế VAT mua vào được xem là đã nộp đầy đủ thuế VAT tương ứng với kỳ tính thuế liên quan. Triển khai hệ thống xác minh tự động bằng công nghệ số để giảm kiểm tra thủ công và đẩy nhanh quá trình hoàn thuế.