Mỹ - Trung với 'lá bài' đất hiếm

Cuộc đàm phán thương mại tại London giữa Washington và Bắc Kinh chỉ mang tính thỏa thuận khung, chưa giải quyết được bất đồng sâu sắc về thuế quan.

Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social rằng cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung tại London (Anh) đã hoàn tất vào cuối ngày 10-6. Tuy nhiên các chi tiết cụ thể vẫn cần chờ xác nhận từ lãnh đạo cả hai nước.

Trung Quốc nắm "lá bài" then chốt

Mốc thuế quan ở London quay trở lại tương tự những gì đã đạt được ở cuộc đàm phán Geneva ngày 12-5. Giới phân tích thận trọng đánh giá cuộc đàm phán này không giải quyết được những bất đồng căn bản về chính sách thuế quan đơn phương của Tổng thống Trump. 

Các nhà đàm phán của hai nước không công bố tiến triển về các vấn đề thương mại khác. Giới chức Mỹ cho biết những vấn đề đó sẽ được để lại cho những cuộc thảo luận trong tương lai, nhưng ít nhất các nhà đàm phán Mỹ đạt được sự đảm bảo về cái họ cần.

Vấn đề quan trọng nhất trong cuộc gặp ở London là đất hiếm. Mối quan tâm chính của Washington là liệu Bắc Kinh có nới lỏng xuất khẩu vật liệu đất hiếm hay không. Một cách nhẹ nhõm, "bất kỳ loại đất hiếm cần thiết nào cũng sẽ được Trung Quốc cung cấp trước", ông Trump cho biết trên mạng Truth Social.

Căng thẳng Mỹ - Trung đã làm lộ rõ sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc về kim loại đất hiếm và nam châm, mang lại cho Bắc Kinh một "lá bài" quan trọng trong đàm phán. Bắc Kinh có đòn bẩy thực sự quan trọng, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về địa chính trị khi có thể tác động đến nguồn cung và giá cả toàn cầu.

Cuộc gặp Mỹ - Trung ở Geneva và London sẽ không diễn ra nếu vào tháng 4 vừa qua Trung Quốc không tăng cường kiểm soát xuất khẩu 7 loại kim loại đất hiếm chiến lược và nam châm liên quan trong bối cảnh cuộc chiến thương mại leo thang. 

Tất cả đều nằm trong danh sách 50 "khoáng sản quan trọng" thiết yếu đối với "nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ" của Cục Khảo sát địa chất Mỹ. Chúng bao gồm: antimon cần thiết để sản xuất đạn dược, samari được sử dụng trong vũ khí chính xác và germani là chìa khóa để sản xuất thiết bị nhìn ban đêm của quân đội.

Thỏa thuận chỉ mang tính tạm thời

Kết quả đạt được là Trung Quốc dự kiến sẽ nới lỏng các hạn chế đối với xuất khẩu khoáng sản vốn đã đe dọa làm tê liệt một loạt nhà sản xuất của Mỹ. 

"Chúng tôi hoàn toàn mong đợi chủ đề về khoáng sản đất hiếm và nam châm liên quan đến Mỹ sẽ được giải quyết trong quá trình thực hiện khuôn khổ này", ông Lutnick, bộ trưởng Thương mại Mỹ, cho biết.

Đổi lại Mỹ sẽ phải nới lỏng các hạn chế mới áp dụng đối với hoạt động xuất khẩu công nghệ và sản phẩm của chính mình, cũng như rút lại các mối đe dọa hủy bỏ thị thực cho sinh viên Trung Quốc tại Mỹ.

Ông Trump cho biết thỏa thuận này sẽ chấm dứt nỗi lo của ngành về tình trạng thiếu hụt đất hiếm. Tuy nhiên thỏa thuận mới này chỉ là sự hoãn lại tạm thời chứ không phải biện pháp khắc phục lâu dài cho sự phụ thuộc của Mỹ vào vật liệu đất hiếm - những thứ thiết yếu cho cả ứng dụng dân sự và quân sự để sản xuất mọi thứ từ điện thoại thông minh, tuốc bin điện gió đến xe điện và thiết bị quốc phòng.

Việc đảm bảo được nguồn cung cấp khoáng sản thô quan trọng chỉ là một nửa chặng đường. Ngay cả khi Washington có thể khai thác hoặc nhập khẩu các khoáng sản quan trọng mà họ cần, họ vẫn nhiều khả năng phụ thuộc vào các cơ sở và công nghệ của Trung Quốc để chế biến những vật liệu đó thành dạng có thể sử dụng được.

Nước Mỹ sẽ phải mất một thời gian dài để có thể phá vỡ sự lệ thuộc vào Trung Quốc. Do đó đây chưa phải là hồi kết của các cuộc đàm phán thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc. Trung Quốc sẽ tiếp tục tận dụng "lá bài" đất hiếm này từng chút một trong tương lai. Quan trọng là ai sẽ đau hơn sau này.