Mua phải hàng dỏm, cần làm gì?

Gần đây, Cục Quản lý dược Bộ Y tế đã ra quyết định thu hồi hàng loạt sản phẩm do không đạt tiêu chuẩn chất lượng, trong đó có bốn sản phẩm do công ty của chồng Đoàn Di Băng phân phối.

Trước đó, trong vụ sản xuất hàng giả, lừa dối khách hàng liên quan đến kẹo rau củ Kera, nhóm Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục, hoa hậu Thùy Tiên và các bị can khác cũng đã bán ra thị trường hơn 135.000 hộp kẹo Kera, thu về gần 18 tỉ đồng.

Từ những vụ việc như trên, người tiêu dùng khi mua phải sản phẩm bị thu hồi, hàng giả cần làm gì để bảo vệ mình?

Mua phải hàng dỏm có được bồi thường không?

Theo luật sư Nguyễn Hùng Quân (Đoàn luật sư TP.HCM), người bán hàng và người mua hàng (người tiêu dùng) xác lập với nhau một hợp đồng dân sự gắn liền với đó là quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ mua bán được điều chỉnh bởi Bộ luật Dân sự năm 2015.

Theo đó, người bán thì phải có nghĩa vụ đảm bảo về chất lượng của sản phẩm đúng theo thành phần công bố với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, giao hàng đúng với thời gian, địa điểm, phương thức mà các bên đã thỏa thuận, chính sách bảo hành, đổi trả sản phẩm và bồi thường thiệt hại. Còn người mua có nghĩa vụ nhận hàng hóa sản phẩm và trả tiền theo thỏa thuận.

Theo khoản 5, điều 4 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, người tiêu dùng có quyền yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh bồi thường thiệt hại khi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không phù hợp tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, không bảo đảm an toàn, đo lường, số lượng, khối lượng, chất lượng, công dụng, giá, nội dung khác theo quy định của pháp luật hoặc không đúng với đăng ký, thông báo, công bố, niêm yết, quảng cáo, giới thiệu, giao kết, cam kết của tổ chức, cá nhân kinh doanh. 

Điều 608 Bộ Luật Dân sự 2015 cũng có quy định cá nhân, pháp nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng hàng hóa, dịch vụ mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì phải bồi thường.

Như vậy, trong trường hợp người tiêu dùng mua phải sản phẩm kém chất lượng so với các chỉ số, thông tin công bố chất lượng so với quảng cáo nhưng hành vi vi phạm chưa đến mức xử lý hình sự thì khách hàng có quyền yêu cầu người sản xuất, phân phối sản phẩm bồi thường và có quyền khởi kiện ra tòa án có thẩm quyền để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Trường hợp khách hàng mua phải hàng giả mà người sản xuất, người bán bị khởi tố, truy tố, xét xử về tội sản xuất, buôn bán hàng giả như vụ kẹo rau củ Kera thì lúc này người mua hàng phải chờ kết quả xử lý từ cơ quan có thẩm quyền. Khi được mời làm việc, người tiêu dùng cần cung cấp cho cơ quan tố tụng các tài liệu, chứng cứ về việc mua hàng và thiệt hại thực tế của mình. 

Khi đó người tiêu dùng được xác định là bị hại trong vụ án hình sự và quyền lợi của bị hại sẽ được giải quyết trong vụ án hình sự này mà không cần phải khởi kiện vụ án dân sự ra tòa.

Bốn bước để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng

Theo luật sư Đỗ Ngọc Thanh (Đoàn luật sư TP.HCM), việc bảo vệ người tiêu dùng là trách nhiệm của nhiều cơ quan nhà nước phối hợp thực hiện. Trong đó, Bộ Công Thương là cơ quan đầu mối giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên phạm vi cả nước. 

Tại cấp địa phương, Sở Công Thương có nhiệm vụ tiếp nhận phản ảnh, kiểm tra và xử lý các hành vi vi phạm. Riêng với mỹ phẩm là sản phẩm có liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng thì thuộc Bộ Y tế, cụ thể là Cục Quản lý dược, giữ vai trò chủ trì trong việc cấp phép lưu hành, giám sát chất lượng và xử lý vi phạm chuyên ngành. 

Ngoài ra, người tiêu dùng có thể liên hệ với hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại địa phương để được tư vấn, hỗ trợ khiếu nại hoặc đề nghị can thiệp khi phát sinh tranh chấp.

Thứ nhất, ngay khi nghi ngờ sản phẩm có dấu hiệu bất thường hoặc gây ảnh hưởng đến sức khỏe, người tiêu dùng cần ngưng sử dụng ngay lập tức. Nếu có biểu hiện kích ứng, tổn thương hoặc phản ứng phụ cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để kiểm tra và điều trị, đồng thời lưu giữ đầy đủ hồ sơ y tế có liên quan.

Thứ hai, người tiêu dùng nên bảo quản và lưu giữ đầy đủ các bằng chứng như hóa đơn mua hàng, vỏ hộp sản phẩm, nhãn mác, ảnh chụp tình trạng da hoặc các đoạn hội thoại trao đổi với người bán. Đây là cơ sở quan trọng giúp chứng minh nguồn gốc sản phẩm và hậu quả phát sinh để làm căn cứ yêu cầu bồi thường.

Thứ ba, người tiêu dùng có quyền khiếu nại đến nơi bán hoặc nhà phân phối sản phẩm để yêu cầu được giải quyết quyền lợi như hoàn tiền, đổi sản phẩm hoặc bồi thường thiệt hại. Trong trường hợp không được giải quyết thỏa đáng hoàn toàn có thể gửi đơn đến cơ quan chức năng như Chi cục Quản lý thị trường, sở y tế địa phương hoặc Cục Quản lý dược thuộc Bộ Y tế.

Thứ tư, nếu thiệt hại xảy ra ở mức độ nghiêm trọng, người tiêu dùng có quyền khởi kiện dân sự để yêu cầu bồi thường thiệt hại vật chất và tinh thần theo quy định của Bộ luật Dân sự. 

Ngoài ra nếu phát hiện có hành vi cố ý sản xuất, buôn bán sản phẩm kém chất lượng gây nguy hiểm đến sức khỏe cộng đồng, người tiêu dùng có thể tố giác đến cơ quan điều tra để xem xét trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, tổ chức vi phạm.