Mùa hè, nhiều phụ huynh 'trao quyền dạy con' cho AI

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang dần trở thành "gia sư mới" cho học sinh vào dịp hè. Phụ huynh cho rằng đó là sự tiện lợi. Nhưng chuyên gia nhìn nhận câu chuyện này đáng suy ngẫm.

Có một "hệ sinh thái AI hỗ trợ trẻ học hè" đang manh nha thành hình 

Chị Nguyễn Thị Mỹ Trân (36 tuổi), ngụ ở 21/23 Vạn Kiếp (Q.Bình Thạnh, TP.HCM), cho biết kể từ khi biết đến các ứng dụng AI thì vào mùa hè này, chuyện hướng dẫn việc học cho con đỡ vất vả.

Chị Trân chia sẻ: "Những năm trước phải "vắt óc" mới suy nghĩ được đề môn ngữ văn cho con. Nhưng giờ, chỉ cần trò chuyện với ChatGPT là có thể nhanh chóng tìm được đề. ChatGPT gợi ý cho tôi nhiều đề, hướng dẫn cả dàn ý chi tiết. Tôi chỉ việc in ra, mỗi ngày kêu con làm một đề. Có hôm con lười, tôi nhờ công cụ AI ấy viết mẫu cho con đọc".

Cũng theo chị Trân, lịch học hè của con còn được thiết kế chỉn chu bởi Claude (ứng dụng AI). "Tôi nhập mục tiêu hè, AI lập kế hoạch chi tiết từng ngày, phân bổ hợp lý thời gian học vẽ, học piano, làm toán và nghỉ ngơi", chị Trân kể và cho hay: "Giống như một giáo trình mini. Tôi thấy đỡ phải nghĩ nhiều, con cũng đỡ chán vì lịch linh hoạt và gợi mở. Với tôi, AI đúng là bạn đồng hành đắc lực cho những người phụ huynh bận rộn".

Câu chuyện của chị Trân không phải trường hợp cá biệt. Tại TP.HCM, có nhiều phụ huynh cũng đang "trao quyền dạy con" cho AI. Không chỉ giao bài tập, mà có những phụ huynh còn để AI định hướng học tập, đánh giá tiến độ, thậm chí... trò chuyện với con thay mình.

Anh Vương Minh Ngộ (32 tuổi), ngụ ở 392/8/69 Cao Thắng (Q.10, TP.HCM) kể: "Tôi dùng GPT để lập kế hoạch, tích hợp vào Google Calendar, rồi đặt nhắc lịch. Tối về, Claude gửi báo cáo tiến độ học qua email. Tôi chỉ cần đọc và nhắc nhở thêm cho con. Nhờ vậy, nhẹ đầu lắm".

Trên một nhóm Facebook, nơi chuyên chia sẻ kinh nghiệm dạy con, thành viên Thanh Bình cho biết: "Nhờ AI mà mình khỏi stress vì con lười viết nhật ký mỗi ngày". Thành viên Ngọc Hiệp thì nói: "Có nhiều bài tập môn toán nâng cao quá khó, nhưng chỉ cần hỏi Claude vài giây là ra ngay lời giải kèm hướng dẫn, giải thích. Ứng dụng Gemini thì soạn quiz (tạm dịch: bài kiểm tra, câu hỏi trắc nghiệm) ôn hè cực tiện".

Anh Lê Phi Hùng (29 tuổi), nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành thống kê và khoa học dữ liệu tại ĐH Johns Hopkins (Mỹ), nhìn nhận trong thời đại AI, có xu hướng phụ huynh, đặc biệt là phụ huynh của thế hệ gen Z, tận dụng những ứng dụng trí tuệ nhân tạo như công cụ "giải phóng áp lực học hè" cho cả con lẫn cha mẹ.

"Không dừng lại ở bài tập, có những gia đình còn dùng AI phân tích năng lực, đề xuất phương pháp học tối ưu, thậm chí là lên thực đơn ăn uống, gợi ý hoạt động rèn luyện thể chất phù hợp cho con... Không quá lời nếu nói, có một "hệ sinh thái AI hỗ trợ trẻ học hè" đang manh nha thành hình", anh Hùng nói.

Tiện thì có tiện, nhưng...

Theo anh Hùng, nhiều phụ huynh "trao quyền cho AI" như là cách bù đắp cho thời gian họ không thể sát sao kèm con. 

"Họ sử dụng AI với niềm tin rằng công nghệ sẽ giúp con "học nhàn mà vẫn giỏi", "phát triển toàn diện", "vượt trội bạn bè". Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, AI dù có giỏi hay thông minh đến mấy thì cũng không thay thế được giá trị của quá trình. Có nghĩa là, học sinh cần được sai và sửa, cần rèn kiên trì, cần trải nghiệm cảm xúc học… Đó là những thứ mà không phần mềm, ứng dụng AI nào cung cấp được. Nếu phụ huynh cứ kỳ vọng AI sẽ giúp con "vượt trội" nhưng lại bỏ qua giai đoạn rèn luyện thực tế, thì đó là sự ngộ nhận có thể khiến học sinh đánh mất năng lực sống tự chủ", anh Hùng nói.

Bà Lưu Thanh Tiền, giáo viên Trường tiểu học Cù Chính Lan (H.Ia Grai, tỉnh Gia Lai), cho rằng: "Khi học sinh không phải suy nghĩ, không vận động não bộ, không rèn luyện cảm xúc, thì dù có nhật ký học tập đẹp, có bảng tiến độ chi tiết... thì năng lực thực chất cũng không tăng. Điều quan trọng của mùa hè là rèn luyện. Còn nếu cứ để AI làm thay, học sinh chỉ tiếp nhận, sao chép mà không tư duy, cảm nhận… thì dần dần sẽ mất khả năng sáng tạo, phản xạ và diễn đạt bằng chính trải nghiệm của mình. AI có thể viết thay một bài văn, lập thay một kế hoạch, nhắc thay một cái lịch. Nhưng AI sẽ không bao giờ kể được chuyện bà kể lúc đêm khuya, nắm tay con bên bếp lửa, hay dẫn con ra đồng hái rau dại. Vậy nên phụ huynh cần biết cách dùng công nghệ để nâng đỡ con, chứ không phải thay con sống. Đừng để một mùa hè trôi qua chỉ toàn những dòng chữ trơn tru mà trống rỗng cảm xúc". 

Chuyên gia tâm lý Đỗ Thảo Hạnh, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, nói: "AI có thể soạn bài, giải đề, gợi ý dàn ý… Nhưng có một điều mà ChatGPT, Claude hay các ứng dụng trí tuệ nhân tạo nói chung không bao giờ làm được, đó là cảm nhận và kết nối cảm xúc".

Theo bà Hạnh: "Một mùa hè chỉ quanh quẩn trước màn hình máy tính hay điện thoại, chỉ tương tác với AI, có thể khiến học sinh mất dần kỹ năng sống nền tảng từ trò chuyện thật, phản biện...".

"AI sẽ không biết học sinh ghét môn thể thao nào, càng không thể phát hiện ánh mắt lo âu khi học sinh lỡ thất bại, không nghe được tiếng cười khi học sinh khi giải được bài toán khó… Không thể phủ nhận AI là công cụ mạnh mẽ, có thể hỗ trợ đắc lực cho phụ huynh, học sinh. Vấn đề không nằm ở AI, mà ở cách chúng ta sử dụng nó. Phụ huynh nên cùng con học cách dùng AI đúng cách, giống như một bạn đồng hành, chứ không phải người làm thay", bà Hạnh nói thêm.

Từ những phân tích trên, bà Hạnh gợi ý: "Phụ huynh không giao hết bài tập cho AI. Hãy để AI gợi ý dàn ý, định hướng, còn con phải tự hoàn thiện nội dung. Phụ huynh nên khuyến khích cho con phản biện. Phải tập cho con kiểm chứng thông tin AI đưa ra, thay vì sao chép máy móc. Phụ huynh phải đồng hành thật sự. Như đọc sách cùng con, thảo luận, sửa lỗi, thậm chí cùng mắc sai lầm để học hỏi. Ngoài ra, cần cân bằng thời gian. Kết hợp giữa thời gian học công nghệ và vận động ngoài trời, khám phá thiên nhiên. Và đừng quên dạy con những trải nghiệm thực tế, kỹ năng sống, từ nấu ăn, chăm cây đến trò chuyện với người thân… Đó là những điều mà không AI nào dạy được".