'Môi trường cạnh tranh minh bạch giúp tạo ra các tỷ phú công nghệ'

Ngày 6/6, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cùng Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức hội thảo đóng góp ý kiến cho Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Nguyên Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông đồng tình với chính sách của dự thảo khi Nhà nước ưu tiên tổ chức mua sắm công tập trung đối với các sản phẩm là kết quả của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ông cho rằng, đầu tư cho công nghệ ở khu vực công hay tư đều phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là thị trường. Chỉ cần sản phẩm có chỗ đứng trong thị trường, sẽ đem lại nguồn lợi nhuận quay trở lại. Lúc ấy đất nước có rất nhiều chủ doanh nghiệp công nghệ trở thành tỷ phú. "Chúng ta không sợ chủ doanh nghiệp giàu, nhưng đó phải là những người tốt nhất, giỏi nhất", ông Đông nói.

Ông chia sẻ từng gặp gỡ nhiều doanh nghiệp công nghệ của Việt Nam thành công lớn, có những sản phẩm đem lại mức lợi nhuận 100 triệu USD mỗi năm. Những sản phẩm này thậm chí còn được đánh giá vượt trội hơn đối thủ trên thế giới, được công nhận vượt tiêu chuẩn EU.

"Những sản phẩm như vậy phải được cả nước tiêu dùng, nhưng ở Việt Nam lại cần phải tuân theo tiêu chuẩn trong nước, thậm chí còn đưa về so sánh với các công nghệ lạc hậu hiện nay. Như vậy là kéo lùi sự phát triển khoa học công nghệ, chứ không phải nâng cao lên", ông Đông nói.

Nếu cơ quan quản lý xác định được những doanh nghiệp uy tín, có khả năng sản xuất sản phẩm tốt nhất trong lĩnh vực của mình, thì được cung cấp cho cả nước và không phải đấu thầu. Đây chính là tiết kiệm cho toàn bộ các tỉnh thành và cơ quan Trung ương đến địa phương.

Theo ông Đông, mua sắm công nên dẫn dắt, định hướng cho sự phát triển khoa học công nghệ. Nếu chọn đúng, mua đúng thì đất nước sẽ có rất nhiều doanh nghiệp xuất sắc về khoa học công nghệ. Nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài cũng tìm về để phát triển.

Ông đề nghị Nhà nước phải thường xuyên tổ chức công bố sản phẩm công nghệ tốt nhất của từng ngành, từng lĩnh vực. Đơn vị được công nhận có sản phẩm tốt nhất ở thời điểm đấy được chỉ định thầu cho mua sắm trên toàn quốc. Việc này không tạo độc quyền, 6 hoặc 12 tháng nếu nhà khoa học khác đưa ra sản phẩm tốt hơn thì các hợp đồng mới sẽ được trao cho họ.

"Nhà nước cần tạo môi trường cạnh tranh minh bạch, lành mạnh giữa các doanh nghiệp khoa học công nghệ, giúp cho người xuất sắc, giỏi nhất trở thành triệu phú, tỷ phú", ông nói.

Dẫn câu chuyện quốc tế, ông Đông chỉ ra rằng các nước "thương chiến" chủ yếu xoay quanh câu chuyện giành giật công ăn việc làm cho người dân nước mình. Trung Quốc không quan trọng vấn đề chuyển giao công nghệ từ nước ngoài mà tập trung vào nội địa hóa qua khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Lãnh đạo Trung Quốc đi đàm phán với nhiều quốc gia để có thể đưa máy bay do họ sản xuất đến tiêu thụ. "Đây chính là câu chuyện Nhà nước đi làm thị trường cho sản phẩm công nghệ, là một cách chào hàng để máy bay Trung Quốc bay trên bầu trời các quốc gia khác", ông Đông dẫn chứng. Ông thêm rằng đây là bài học rất lớn về cách làm của Trung Quốc, trong khi sản phẩm công nghệ của Việt Nam vẫn không thể thương mại hóa, không có thị trường đầu ra.

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đồng tình quy định về mua sắm công, mua sắm tập trung cần được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh phát triển khoa học công nghệ. Ông cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ làm việc với Bộ Tài chính về vấn đề này, xem xét sửa quy định liên quan trong các luật để đảm bảo đồng bộ khi Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo có hiệu lực.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết so với luật hiện hành, dự thảo được định hướng "cởi bỏ hết" các rào cản, vướng mắc đối với hoạt động khoa học, công nghệ. Dự thảo mới nhất đã bổ sung nhiều cơ chế ưu tiên mua sắm sản phẩm, hàng hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo trong nước.

Theo đó, sản phẩm, hàng hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học, trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược được ưu đãi trong đấu thầu khi chất lượng tương đương sản phẩm, hàng hóa nhập khẩu. Sản phẩm, hàng hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học trong nước đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn và tính hiệu quả kinh tế, được đưa vào danh mục ưu tiên đấu thầu mua sắm công.

Cùng với đó, Nhà nước ưu tiên thử nghiệm, thí điểm sử dụng sản phẩm, hàng hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa có sản phẩm thay thế trong nước hoặc có tiềm năng phát triển trước khi triển khai mua sắm quy mô lớn.

Ngoài ra, doanh nghiệp được hỗ trợ tài chính khi khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp khoa học và công nghệ, doanh nghiệp công nghệ cao để thực hiện thử nghiệm, kiểm định, đánh giá chất lượng sản phẩm trước khi đưa vào danh mục mua sắm công. Doanh nghiệp có công nghệ, sản phẩm mới được xem xét tài trợ toàn bộ chi phí kiểm định, chứng nhận tiêu chuẩn kỹ thuật từ ngân sách nhà nước.

Ngoài nội dung trên, dự luật cũng bổ sung nhiều chính sách về miễn, giảm thuế cho tổ chức, cá nhân nghiên cứu khoa học; thực hiện cơ chế khoán theo sản phẩm đầu ra đối với hoạt động nghiên cứu. Nhà nước chỉ đánh giá kết quả không xem xét quá trình. Đồng thời, dự luật cũng khắc phục bất cập về mua sắm công trong phát triển khoa học công nghệ; chính sách thu hút người có tài năng về nước tham gia nghiên cứu.

Dự luật sẽ được Quốc hội thông qua tại đợt hai của kỳ họp 9, bắt đầu từ ngày 11/6.

Sơn Hà