Cuốn sách này mang tới cho người đọc một cái nhìn đầy đủ và sâu sắc hơn về những ảnh hưởng của "nghịch cảnh thời thơ ấu" (ACE) với sức khỏe tinh thần của con người.
 |
| Rối loạn hormone sinh dục gây nên tình trạng bốc hỏa ở phụ nữ. Ảnh minh họa: L.C. |
Các cô gái, các bạn đã bao giờ để ý thấy tháng bạn lo lắng về chuyện kinh nguyệt dường như là cái tháng nó đến muộn? Đúng, đó không phải là tưởng tượng đâu. Do phản ứng với căng thẳng ảnh hưởng lên hệ nội tiết, nó có thể ảnh hưởng đến mọi thứ, từ chu kỳ kinh nguyệt, đến hoạt động tình dục, đến vòng eo.
Hormone là người truyền tin hóa học của cơ thể, chịu trách nhiệm kích hoạt một loạt tiến trình sinh học. Những tiến trình lớn bao gồm sự sinh trưởng, sự trao đổi chất (cách cơ thể thu nạp và lưu trữ năng lượng từ thức ăn), hoạt động tình dục và sinh sản.
Hệ nội tiết rất nhạy với phản ứng với căng thẳng. Điều này dễ hiểu, bởi vì nếu bạn thấy gấu trong rừng, hormone chính là tác nhân kích hoạt bữa tiệc cảm xúc và cảm giác trong bạn. Bạn sẽ thấy sợ hãi, mồ hôi vã ra như tắm hoặc số ít người thấy phấn khích.
Gần như mọi hệ nội tiết trong cơ thể đều chịu ảnh hưởng bởi căng thẳng. Hormone sinh trưởng, hormone giới tính (gồm estrogen và testosterone), hormone tuyến giáp, và insulin (điều hòa đường huyết) đều có xu hướng sụt giảm khi căng thẳng.
Một vài hệ quả lớn đối với sức khỏe là buồng trứng và tinh hoàn (còn gọi là tuyến sinh dục) bị rối loạn, vóc dáng lùn và béo phì. Trong trường hợp rối loạn sinh dục, với phụ nữ, điều này dẫn đến việc không rụng trứng, không có kinh hoặc chu kỳ không đều. Trong một nghiên cứu, 33% phụ nữ mới bị ngồi tù và căng thẳng (bạn có thể tưởng tượng ra một phụ nữ mới bị ngồi tù mà không căng thẳng không?) đã có chu kỳ kinh nguyệt không đều.
Vóc dáng lùn là điều chúng ta thấy với Diego, trì hoãn tăng trưởng nghiêm trọng ở trẻ em và thiếu niên do môi trường bệnh tật. Có lúc, trẻ em có mức hormone sinh trưởng tụt giảm nghiêm trọng, nhưng có lúc, như Diego, hormone sinh trưởng còn không thể đo được nữa. Trong những trường hợp này, chúng tôi tin là sự sụt gãy có thể đến từ các yếu tố vốn giúp hormone sinh trưởng hoạt động.
Béo phì là kẻ thù quen thuộc hơn, nhưng trong hệ nội tiết, chúng ta thấy họa vô đơn chí. Như đã nói ở trên, do hệ quả của căng thẳng lên trung tâm tưởng thưởng (VTA), căng thẳng mạn tính làm tăng sự thèm khát đối với thức ăn nhiều đường, nhiều chất béo; đồng thời lượng cortisol cao khiến cơ thể khó chuyển hóa đường và dễ tích mỡ hơn.
Nhưng cortisol không phải là kẻ thủ ác duy nhất; hormone leptin và ghrelin cũng gia tăng khi phản ứng với căng thẳng bị kích hoạt. Chúng cùng nhau làm tăng cảm giác thèm ăn và kết hợp với cortisol để làm phình vòng eo của bạn.
Việc đánh giá bệnh án cho chúng tôi thấy nếu một đứa trẻ có điểm ACE [1] từ 4 trở lên có nguy cơ bị béo phì cao gấp 2 lần so với trẻ không có ACE. Đây chính là khi chúng ta thấy các nhân tố sinh học và xã hội của sức khỏe gây hậu quả nghiêm trọng thế nào.
Chúng ta đã nói về chuyện những đứa trẻ sống trong các cộng đồng dễ bị tổn thương thì gặp nhiều nguy cơ dẫn đến sức khỏe kém. Việc thiếu khả năng tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt, thiếu khu vui chơi an toàn và khan hiếm thức ăn thực sự góp phần vào sự chênh lệch sức khỏe nghiêm trọng.
Những bệnh nhân không có điểm ACE lại sống cùng khu vực và sử dụng cùng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, cùng thiếu chỗ chơi an toàn và thức ăn dinh dưỡng như các bệnh nhân có điểm ACE cao. Khi bạn nhận ra căng thẳng độc hại đã làm gì với hệ nội tiết của những đứa trẻ trải nghiệm vô số ACE, bạn sẽ hiểu là không chỉ vì lũ trẻ xoay xở sống chủ yếu với thức ăn nhanh mà chúng bị béo phì.
Không phải chỉ vì chúng sống trong sa mạc thực phẩm và được nuôi dạy bởi những bậc cha mẹ cho rằng Taco Bell là món thay thế lành mạnh cho McDonald’s. Những điều này dĩ nhiên làm vấn đề tồi tệ thêm, nhưng chúng không phải là toàn bộ câu chuyện.
Dữ liệu của chúng tôi cho thấy cơ chế tiềm ẩn của căng thẳng độc hại có ảnh hưởng đến thế nào, sự gián đoạn trong việc trao đổi chất cũng là một yếu tố quan trọng. Nếu bạn lớn lên trong sa mạc thực phẩm, dĩ nhiên sẽ rất khó để bạn khỏe mạnh.
Nhưng nếu bạn cũng có nồng độ cortisol cao khiến bạn thèm thức ăn nhiều đường nhiều chất béo, sẽ rất khó để bạn chọn ăn súp lơ thay vì khoai tây chiên.
[1] Viết tắc của Adverse childhood experiences - (ACE) là những sự kiện có khả năng gây tổn thương xảy ra ở tuổi vị thành niên (0-17 tuổi). Nếu không được chữa lành, những chấn thương này có thể gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của trẻ khi trưởng thành.
Tin liên quan
