'Mấy nghìn văn bản, không thể hình dung cán bộ, người dân áp dụng sao cho đúng'

Đại biểu Quốc hội nêu thực tế số lượng văn bản quy phạm pháp luật quá nhiều, 'không thể hình dung làm sao các cán bộ, công chức, người dân, doanh nghiệp có thể theo dõi, áp dụng và thực thi chính xác'.

Ngày 12.6, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại hội trường về dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL).

"Đã đến lúc thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn hệ thống pháp luật"

Nêu ý kiến, đại biểu Nguyễn Phương Thủy (đoàn TP.Hà Nội), đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát số lượng VBQPPL, hướng tới xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận.

Kết quả rà soát của Chính phủ vừa qua cho thấy, hiện có hơn 5.000 VBQPPL do các cơ quan nhà nước ở T.Ư ban hành có chứa quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước cả ở T.Ư và địa phương. Chưa kể, hàng chục nghìn văn bản của các cơ quan nhà nước ở địa phương.

Theo bà Thủy, "số lượng VBQPPL như vậy là quá nhiều", cũng chưa phải là con số cuối cùng vì mới rà soát trong phạm vi các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước và chính quyền địa phương.

Bà Thủy cho rằng, tình trạng trên dẫn tới hệ thống pháp luật chồng chéo, rườm rà, thậm chí mâu thuẫn, thiếu tính minh bạch và khó tiếp cận. Điều này không chỉ làm giảm hiệu lực quản lý nhà nước mà còn tạo gánh nặng chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp và cho bộ máy hành chính.

"Với mấy nghìn văn bản và hàng trăm, hàng nghìn nhiệm vụ, thẩm quyền cho từng cấp, từng cơ quan như đã được rà soát, tôi không thể hình dung làm sao các cán bộ, công chức trực tiếp thực thi các nhiệm vụ cũng như người dân, doanh nghiệp có thể theo dõi, nhận biết để có thể áp dụng và thực thi chính xác pháp luật được", bà Thủy nói.

Vẫn theo bà Thủy, Quốc hội mới đây thông qua nghị quyết với những cơ chế ưu đãi cho xây dựng pháp luật. Nữ đại biểu đề nghị cần có cơ chế kiểm soát, tránh việc lạm phát văn bản.

"Có những cơ chế thuận lợi và ưu đãi như vậy sẽ có xu hướng các cơ quan muốn ban hành nhiều văn bản hơn, thay vì việc làm tốt một văn bản có thể lại có vài văn bản cùng quy định về một lĩnh vực, một công việc", bà Thủy nêu vấn đề, đồng thời nhấn mạnh, "đã đến lúc thực hiện cuộc cách mạng về sắp xếp, tinh gọn hệ thống pháp luật".

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, sẽ tiếp thu ý kiến của đại biểu về việc kiểm soát ban hành văn bản và tái cấu trúc lại hệ thống pháp luật. Song, đây là việc rất lớn và vô cùng khó, nhất là trong bối cảnh phải sửa đổi, bổ sung rất nhiều VBQPPL để đáp ứng chủ trương tinh gọn bộ máy tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Cần trao quyền nhiều hơn nữa cho cấp xã

Cùng thảo luận về dự thảo luật, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh) đề cập tới quy định HĐND cấp xã được ban hành nghị quyết, UBND cấp xã được ban hành quyết định để quy định về những vấn đề được luật, nghị quyết của Quốc hội giao.

Bà Thúy cho rằng, quy định như trên về thực chất là sự chuyển giao thẩm quyền ban hành VBQPPL từ cấp huyện sang cho cấp xã. Trong khi đó, báo cáo từ Bộ Tư pháp cho thấy, số VBQPPL do cấp huyện ban hành thời gian qua là rất ít, có nơi không có, tính bình quân chưa đến 2 văn bản mỗi năm.

Vì vậy, nếu chỉ đơn thuần chuyển giao thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã thì rất có thể rơi vào tình trạng hạn chế vai trò pháp lý trong điều hành và quản trị địa phương.

Nữ đại biểu nhấn mạnh đến chủ trương tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó cấp xã sẽ tăng tính chủ động, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, có năng lực hành động độc lập chứ không chỉ là cánh tay nối dài đơn thuần của cấp trên.

Điều này đồng nghĩa, cấp xã, nhất là HĐND cấp xã phải chủ động thiết lập các quy tắc vận hành trong phạm vi quyền hạn của địa phương mình, nếu không có quyền lập quy tương ứng thì quyền tự chủ chỉ tồn tại hình thức và dễ dẫn đến sự lệ thuộc cứng nhắc vào cấp trên và trái với tinh thần cải cách.

Tuy nhiên, quy định như dự thảo chưa có sự tương thích giữa thẩm quyền ban hành VBQPPL của cấp xã với thẩm quyền mà HĐND, UBND cấp xã được quy định trong luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Bà Thúy kiến nghị trao quyền nhiều hơn nữa cho chính quyền cấp xã trong hoạt động ban hành VBQPPL. Có thể ưu tiên mở thẩm quyền cho HĐND cấp xã, không thụ động là chỉ thi hành những gì được luật và nghị quyết Quốc hội giao, nhằm chủ động quyết định và tổ chức thực hiện các vấn đề trong phạm vi thẩm quyền và yêu cầu quản trị địa phương…

Giải trình về nội dung trên, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đồng tình về việc cần mở rộng thẩm quyền của HĐND cấp xã trong việc ban hành VBQPPL, nhằm bảo đảm vai trò, trách nhiệm mới của cấp xã trong giai đoạn tới.