Mạnh tay hơn với xâm phạm đời tư

Ảnh chụp lén đời sống gia đình của hai nghệ sĩ nổi tiếng bị phát tán chóng mặt trên mạng gần đây khiến nhiều cư dân mạng tử tế đặt ra những câu hỏi về trách nhiệm đạo đức của hành vi đưa tin xâm phạm thô bạo đến quyền riêng tư của cá nhân.

Câu hỏi cần phải nhắm thẳng vào những người đăng tải thông tin bất chấp trách nhiệm đạo đức. Chẳng lẽ truyền thông được phép nhân danh "quyền được biết" của công chúng để đánh lận con đen thành "quyền tò mò và tung hê mọi thứ"?

Đằng sau một cái tên mà những kẻ nhân danh cộng đồng mạng truy tìm để phong sát có thể là một thân phận yếu thế bị đám đông bắt nạt mà chẳng thể giãi bày. Đằng sau một tấm ảnh riêng tư có thể là cọc neo của một con thuyền hạnh phúc gia đình. Một tấm ảnh riêng tư rò rỉ lên mạng có thể khiến một con thuyền hạnh phúc mất neo, trôi dạt vô hướng và bị cuốn vào giông bão cuộc đời. Lai lịch một đứa trẻ bị tò mò tọc mạch vô giới hạn có thể trở thành một tổn thương tinh thần đeo đuổi suốt cuộc đời của một người trưởng thành về sau và làm sai lệch cuộc đời ấy.

Câu chuyện tình yêu của hai người sao lại phải trở thành chất liệu cho nhiều lời đàm tiếu, cho nhiều câu chuyện xoi mói thô bỉ hay ra vẻ cảm thông? Chỉ vì hai người ấy nổi tiếng mà lại không yêu nhau, không lấy nhau, không sinh con theo cách mà những kẻ tò mò quen hình dung, theo cách mà những nhà đạo đức trên mạng đóng khung.

Nhưng câu hỏi cũng cần phải nhắm về phía công chúng nữa. Công chúng không vô can trong những chuyện ứng xử thô bạo với thông tin đời tư của người khác nếu mỗi người tự mình biết kiên quyết từ chối không quan tâm đến những loại thông tin xâm phạm riêng tư của người khác. Hãy thực hành chiến lược "bỏ đói" (starving strategy) những loại tin tức câu like, câu view bằng mọi giá để chiếm đoạt sự chú ý của công chúng. Chính sự tò mò không giới hạn của công chúng sẽ tạo động lực cho những kẻ chuyên săn lùng tin tức xâm phạm riêng tư của người khác.

Nếu thuật toán mạng xã hội có dẫn đến trước mặt bạn một tin tức có dấu hiệu tò mò đời sống riêng tư của người khác, bạn có tập cho mình thói quen không quan tâm, tuyệt đối không click, không like, không share, và từ chối việc tìm kiếm tin tức liên quan? Điều đó sẽ góp phần quan trọng để giết chết loại tin tức độc hại ấy nhờ cắt đứt mạch sống của nó trong trò chơi săn tìm sự chú ý của công chúng.

Và câu hỏi còn phải được đặt ra trước mặt các nhà quản lý xã hội nữa. Làm sao để sự phát triển của xã hội tự do thông tin trên mạng không làm tổn thương và xói mòn những giá trị căn cơ của xã hội, không phương hại đến niềm vui sống của từng con người? Chắc chắn không thể chỉ trông cậy vào các phản ứng "tự xử" của người dân. Chúng ta cần những nền tảng pháp lý cho phép ngăn chặn hiệu quả và xử lý quyết đoán những trường hợp có dấu hiệu xâm hại trắng trợn những giá trị xã hội căn bản, trong đó có quyền riêng tư. Với những kẻ cố tình vi phạm các chuẩn mực đạo đức đưa tin thì lời cảnh tỉnh chẳng bao giờ là đủ, mà phải đi kèm với biện pháp xử lý mạnh tay hơn từ phía nhà quản lý và chính quyền.