Lý do lương giáo viên sẽ được xếp cao nhất

Bộ GD&ĐT đang lấy ý kiến với dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo.

Tại tờ trình, Bộ cho hay tiền lương của nhà giáo đang được chi trả theo quy định của Chính phủ tại Nghị định 204/2004/NĐ-CP và được áp dụng theo bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ đối với cán bộ, viên chức trong các đơn vị sự nghiệp của Nhà nước.

Theo đó, giáo viên hưởng mức lương khởi điểm tương ứng với quy định về trình độ đào tạo (loại B đối với trình độ trung cấp, loại A0 đối với trình độ cao đẳng, loại A1, A2, A3 đối với từ trình độ đại học trở lên).

Ngoài lương, nhà giáo còn được hưởng một số loại phụ cấp gồm phụ cấp thâm niên nhà giáo; phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với nhà giáo trực tiếp giảng dạy các cấp học, môn học, đối tượng dạy học và theo vùng miền công tác với các mức từ 25-70%...

Tuy nhiên, bộ nhận định việc thực hiện chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp, chính sách ưu đãi đối với nhà giáo còn một số bất cập.

Chưa được ưu tiên xếp cao nhất

Thứ nhất là chưa thực hiện được chủ trương lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong thang bậc lương hành chính sự nghiệp (được quy định tại Luật Nhà giáo).

Cụ thể, bảng lương áp dụng cho viên chức nói chung, với 10 thang lương sắp xếp từ thấp đến cao, tương ứng C1, C2, C3, B, A0, A1, A2.2, A2.1, A3.2, A3.1 (với các bậc từ 1 đến 12, số bậc tùy loại viên chức).

Song, thực trạng xếp lương đối với các chức danh nhà giáo là chỉ có 3 chức danh được áp dụng lương của viên chức loại A3 (gồm A3.2 và A3.1 là 2 thang lương cao nhất) là giảng viên đại học cao cấp (bao gồm cả chức danh giáo sư và phó giáo sư), giảng viên giáo dục nghề nghiệp cao cấp, giáo viên giáo dục nghề nghiệp cao cấp; chiếm tỷ lệ khoảng 1,17% so với tổng số nhà giáo.

Trong khi các ngành, lĩnh vực khác đều có khoảng 10% viên chức được áp dụng lương của viên chức loại A3.

Trong khi đó, nhiệm vụ của tất cả viên chức hạng I nói chung cũng giống với nhiệm vụ của nhà giáo cao cấp (hạng I) là xây dựng tài liệu, hướng dẫn viên chức các hạng thấp hơn; làm ban giám khảo, ban ra đề hoặc hướng dẫn tại các cuộc thi, hội thi,… và đặc biệt là không yêu cầu nhiệm vụ hoạch định chính sách như công chức.

Lương của hầu hết nhà giáo (trừ giảng viên cao đẳng, đại học, giáo viên giáo dục nghề nghiệp) đang xếp thấp hơn viên chức các ngành khác như bác sĩ, dược sĩ, phóng viên, đạo diễn, nghiên cứu viên...

Viên chức các ngành khác đều được phân loại thành 3-4 hạng (từ hạng IV đến hạng I), hưởng lương từ A1-A2.1-A3.1 (tương ứng với thang lương 6-8-10).

Trừ giảng viên đại học, cao đẳng và giáo viên giáo dục nghề nghiệp, nhà giáo cũng được phân loại thành 3-4 hạng (từ hạng IV đến hạng I), hầu hết đang hưởng lương từ A0-A1-A2.2-A2.1 (tương ứng với thang lương 5-6-7-8) là giáo viên mầm non, phổ thông, dự bị đại học, giáo dục thường xuyên (chiếm tỷ lệ khoảng 88% so với tổng số nhà giáo).

Bên cạnh đó, điểm c khoản 1 Điều 23 Luật Nhà giáo quy định “nhà giáo mầm non… được hưởng chế độ tiền lương và phụ cấp cao hơn so với nhà giáo làm việc trong điều kiện bình thường”.

Tuy nhiên, hiện tại, lương giáo viên mầm non đang xếp thấp nhất so với các chức danh nhà giáo khác (A0-A1-A2) và gần như xếp thấp nhất so với các viên chức các ngành, lĩnh vực khác.

Bảng lương hiện hành của giáo viên. Ảnh: Bộ GD&ĐT.

Thứ hai, bộ chỉ ra bất cập trong việc thiết kế bảng lương viên chức. Bộ cho rằng quy định về tiền lương được áp dụng chung đối với tất cả viên chức các ngành/lĩnh vực dẫn đến việc không thể hiện được mức độ phức tạp của từng ngành, nghề khác nhau.

Chênh lệch về hệ số lương giữa bảng lương của viên chức chưa có sự tương đồng, có bảng lương chênh lệch giữa hệ số lương khởi điểm của bảng quá ít, hoặc có bảng lương chênh giữa hệ số lương khởi điểm có khoảng cách khá xa.

Chẳng hạn, loại A0 (2,10) với A1 (2,34) và giữa A2.2 (4,0) với A2.1 (4,4) có chênh lệch hệ số lương khởi điểm rất ít. Nên chưa tạo động lực cho giáo viên học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và thăng tiến trong nghề nghiệp.

Theo Bộ GD&ĐT, với cách trả lương theo các bảng - loại - bậc như hiện hành thì việc trả lương đang căn cứ theo chức danh được bổ nhiệm - trình độ đào tạo - thâm niên công tác.

Lương của nhà giáo mới vào nghề và nhà giáo lâu năm có khoảng cách chênh lệch lớn (hệ số cao hơn, phụ cấp thâm niên cao hơn, phụ cấp ưu đãi nghề tuy bằng nhau nhưng tính theo hệ số lương nên càng cách biệt) trong khi cùng thực hiện các nhiệm vụ về cơ bản giống nhau.

Thí sinh trong kỳ thi năng khiếu vào Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2025. Ảnh: Đinh Hà.

Thu nhập chưa đảm bảo sống

Liên quan đến chính sách ưu đãi nhà giáo, theo Bộ GD&ĐT, tình trạng thiếu giáo viên còn diễn ra ở nhiều địa phương, đặc biệt là giáo viên mầm non, giáo viên tiểu học trong các cơ sở giáo dục công lập.

Lý do là số học sinh tăng nhanh trong khi địa phương phải thực hiện tinh giản biên chế theo quy định, cơ hội tìm kiếm việc làm ở các ngành nghề khác với mức thu nhập cao hơn; hoặc thiếu giáo viên công tác ở các trường thuộc vùng khó khăn.

Tính đến tháng 4/2025, cả nước còn thiếu 102.097 giáo viên các cấp học mầm non, phổ thông trong biên chế so với định mức.

Bên cạnh đó, theo thống kê, trong 3 năm học, tính từ tháng 8/2020-8/2023, cả nước có trên 40.000 giáo viên nghỉ việc, chuyển việc; giáo viên nghỉ việc độ tuổi dưới 35 chiếm tới 60% tổng số nghỉ việc.

Tính từ tháng 8/2023-4/2024, có 7.215 giáo viên nghỉ việc, trong đó số giáo viên bỏ nghề ở bậc mầm non chiếm tỷ lệ cao (khoảng 1.600 giáo viên, chiếm tỷ lệ khoảng 22%) và giảm dần theo các cấp học từ thấp đến cao.

Nhà giáo được hưởng mức phụ cấp ưu đãi theo nghề từ 25-70%, trong đó, phần lớn nhà giáo chỉ hưởng mức phụ cấp 25-35% (khoảng 76%), tập trung chủ yếu ở vùng đồng bằng, thành phố nơi có mức sống cao hơn các vùng khác; các mức cao hơn chỉ áp dụng với các trường hợp đặc thù.

Bên cạnh đó, nhà giáo mới vào nghề trong 5 năm công tác đầu chỉ được hưởng lương theo hệ số lương và phụ cấp ưu đãi, chưa có phụ cấp thâm niên nên tổng thu nhập vẫn thấp, do đó, còn có khoảng cách chênh lệch xa so với giáo viên lâu năm dù các nhiệm vụ cơ bản như nhau.

Cụ thể, mức lương thấp nhất của giáo viên mầm non khoảng 6,6 triệu, giáo viên tiểu học khoảng 7,3 triệu, giáo viên THCS, THPT, dự bị đại học khoảng 7,1 triệu; có khoảng cách quá xa so mức lương cao nhất của nhà giáo, tương ứng lần lượt là 20,6; 24,6; 28,5 và 30,5 triệu; thấp hơn mức lương trung bình 7,7 triệu của người lao động năm 2024.

Thu nhập chưa đảm bảo đủ sống cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến tình trạng giáo viên nghỉ việc có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây, nhất là đối với đội ngũ giáo viên trẻ có độ tuổi dưới 35.

Theo Bộ GD&ĐT, việc ban hành Nghị định quy định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo là cần thiết để khắc phục những bất cập còn tồn tại, bảo đảm ổn định số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo.