Lý do đấu thầu vàng thất bại, xóa độc quyền thị trường vẫn rối ren

Năm 2024, NHNN tổ chức đấu thầu vàng, bán vàng trực tiếp cho người dân. Thế nhưng, việc đấu thầu vàng thất bại ngay sau đó và việc bán vàng trực tiếp cũng không duy trì được lâu…

Tháng 4/2024, thị trường vàng liên tục lên cơn “sốt” giá, Ngân hàng Nhà nước quyết định đấu thầu vàng trở lại để tăng nguồn cung cho thị trường. Thế nhưng, sau nhiều phiên đấu giá, thị trường không có dấu hiệu “hạ nhiệt”, ngược lại càng tăng giá cao hơn. Sau 9 phiên đấu thầu với hơn 48.500 lượng, tương đương hơn 1,8 tấn vàng được bơm ra thị trường, giá vàng trong nước vẫn cao hơn giá vàng thế giới khoảng 17-20 triệu đồng/lượng.

Loay hoay can thiệp thị trường

Và sau hơn 1 tháng đấu thầu vàng, Ngân hàng Nhà nước phải dừng biện pháp này chuyển sang bán trực tiếp cho người dân thông qua 4 ngân hàng quốc doanh (Vietcombank, BIDV, Agribank, Vietinbank) và Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn. Thế nhưng, các trụ sở ngân hàng và doanh nghiệp bán vàng thường quá tải. Như vậy, việc bán vàng trực tiếp dù giảm áp lực thị trường trong ngắn hạn, nhưng không giải quyết được gốc rễ vấn đề, khi nhu cầu người dân quá cao, trong khi giá thế giới liên tục tăng.

Người dân xếp hàng dài mua vàng tại ngân hàng trong năm 2024. Ảnh: Đức Nguyễn.

Trước nhu cầu quá lớn của người dân, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các đơn vị chuyển sang hình thức bán online thay vì trực tiếp để hạn chế việc người dân xếp hàng. Tuy nhiên, việc bán online cũng không duy trì được lâu, bởi giá vàng thế giới liên tục lập kỷ lục, kéo giá trong nước tăng theo và làm “nguội” hiệu quả bình ổn. Cuối cùng, cả hai hình thức bán trực tiếp và online đều phải tạm dừng.

Xóa bỏ độc quyền vàng chưa thể "hạ nhiệt" thị trường

Nghị định 232/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng có hiệu lực vào ngày 10/10. Theo đó, cơ quan quản lý chính thức xoá bỏ độc quyền vàng miếng. Tuy nhiên, tính đến đầu năm 2025, có 22 tổ chức tín dụng và 16 doanh nghiệp được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép kinh doanh vàng miếng với hơn 2.500 địa điểm trên toàn quốc. Tuy nhiên, xét theo quy mô vốn điều lệ hiện nay, chỉ 3 doanh nghiệp lớn kinh doanh vàng cùng 8 ngân hàng đáp ứng điều kiện sản xuất vàng miếng.

Nguồn cung vàng sau khi xoá bỏ độc quyền chưa được cải thiện.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, nhìn qua con số, thị trường vàng dường như đã mở rộng đáng kể, cho thấy nỗ lực phi tập trung hóa và minh bạch hóa của cơ quan quản lý.

Tuy nhiên, xét theo quy mô vốn điều lệ và năng lực sản xuất, chỉ 3 doanh nghiệp lớn cùng 8 ngân hàng đáp ứng đủ điều kiện để sản xuất vàng miếng. Điều này đồng nghĩa rằng, về thực chất, nguồn cung vàng vẫn bị tập trung vào một số ít đơn vị lớn, trong khi phần còn lại của thị trường - các doanh nghiệp nhỏ và người dân - vẫn khó tiếp cận vàng giá chuẩn và chất lượng đảm bảo.

Theo ông Hiếu, sau nghị định, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục ban hành thông tư hướng dẫn nhập khẩu vàng, nhằm tăng nguồn cung, ổn định thị trường. Tuy nhiên, đến nay, hơn 1 tháng khi bỏ độc quyền, thị trường vàng chưa thay đổi và giá vẫn chênh cao với thế giới.

Đại diện một ngân hàng cho biết đã nộp hồ sơ xin cấp giấy phép sản xuất vàng miếng và gần một tháng nay vẫn đang chờ tin phản hồi từ Ngân hàng Nhà nước. Theo doanh nghiệp này, sau khi công ty được cấp giấy phép sản xuất vàng miếng thì mới tiến hành xin giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Một ngân hàng thương mại cũng tiết lộ đang làm việc chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước để sớm được cấp phép và phân bổ hạn ngạch nhập khẩu vàng. Nhà băng này dự kiến trong tháng 11 sẽ có những thương hiệu vàng miếng đầu tiên được ra mắt.