Long Thành - TP HCM có thể phát triển theo mô hình đô thị song sinh

Tại hội thảo "Thúc đẩy kết nối Long Thành - TP HCM" do báo Tuổi Trẻ tổ chức ngày 27/6, TS. KTS Hoàng Hữu Phê, Viện Kiến trúc quốc gia, cho rằng Long Thành không nên chỉ được nhìn nhận là một đô thị vệ tinh, mà cần đóng vai trò đối tác chức năng với TP HCM trong mô hình twin city (thành phố song sinh), tương tự Phố Đông - Thượng Hải hay Thâm Quyến - Hong Kong.

Mô hình thành phố song sinh được hình thành dựa trên nguyên lý tăng trưởng cân bằng. Trong đó, cả 2 thành phố củng cố thế mạnh của nhau trong giải quyết những thách thức chung. Theo ông Phê, việc hình thành một cặp đô thị song sinh có thể giúp TP HCM chia sẻ áp lực không gian, hạ tầng và dân cư, đồng thời tạo điều kiện để Long Thành trở thành cực phát triển mới, có vai trò như đối tác chiến lược thay vì chỉ là vùng "vệ tinh".

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Phạm Văn Đại, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, ví Long Thành với Phố Đông nếu lấy sông Đồng Nai làm trục phát triển vùng, tương tự cách Thượng Hải đã dùng sông Hoàng Phố để phát triển Phố Đông đối trọng với Phố Tây.

Với dân số hơn 10 triệu người, TP HCM đã dần cạn kiệt dư địa phát triển trong nội đô và cần một đô thị đủ lớn, đủ cơ chế, đủ liên kết để chia sẻ không gian tăng trưởng. Long Thành, nơi đặt sân bay quốc tế lớn nhất cả nước, và Nhơn Trạch, khu vực liền kề TP Thủ Đức, sở hữu quỹ đất dồi dào, kết nối thuận lợi tới cảng biển Cái Mép - Thị Vải, cao tốc, vành đai, đang nổi lên như điểm đến hấp dẫn cho làn sóng giãn dân, giãn chức năng từ TP HCM.

Còn theo ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Nghiên cứu Phát triển TP HCM, Long Thành không chỉ sở hữu cửa ngõ hàng không quy mô lớn nhất cả nước, mà còn hội đủ các điều kiện để trở thành trung tâm hậu cần, công nghiệp và thương mại quốc tế. Khu vực này có quỹ đất phát triển dồi dào, nằm gần cảng Cái Mép - Thị Vải, kết nối với cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, đặc biệt là các tuyến vành đai 3 và 4 đang được triển khai mạnh mẽ.

Ông Vũ nhấn mạnh, cùng với các lợi thế trên, nếu đề án khu thương mại tự do quy mô 8.300 ha được thực hiện đúng hướng, Long Thành sẽ biến thành vùng thử nghiệm thể chế linh hoạt, thu hút đầu tư chiến lược vào các lĩnh vực công nghệ cao, logistics và dịch vụ quốc tế - những chức năng mà TP HCM đang muốn giãn ra vùng ven nhưng thiếu quỹ đất và cơ chế đặc thù.

Ông Vũ khẳng định mối liên kết chiến lược giữa TP HCM - Long Thành không chỉ giúp định hình cấu trúc phát triển đa trung tâm mà còn tăng sức cạnh tranh vùng, phù hợp với xu hướng hình thành megaregion (siêu vùng đô thị) đang diễn ra tại nhiều quốc gia châu Á.

Nói về hướng phát triển của Long Thành, Phó giám đốc Sở Xây dựng Đồng Nai Huỳnh Tấn Lộc cho biết tỉnh xác định hạ tầng giao thông và chuyển đổi số là hai trụ cột phát triển chính. Nhiều dự án trọng điểm đang được triển khai như cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Dầu Giây - Phan Thiết, Bến Lức - Long Thành và các tuyến vành đai 3, 4 nhằm kết nối trực tiếp Long Thành với TP HCM và vùng kinh tế phía Nam.

Đồng Nai cũng định hướng phát triển giao thông công cộng hiện đại theo mô hình TOD, kết nối metro và đường sắt từ Long Thành đến TP HCM - Biên Hòa - Thủ Đức, đồng thời xây dựng hệ thống logistics đa phương thức phục vụ sân bay Long Thành. Đáng chú ý, tỉnh đang quy hoạch thành phố sân bay Long Thành với vùng lõi là khu thương mại tự do hơn 8.000 ha.

"Chúng tôi muốn Long Thành không chỉ là sân bay hiện đại mà là đô thị sân bay thế hệ mới, hình thành cặp đô thị song sinh với TP HCM, cùng chia sẻ động lực phát triển toàn vùng", ông Lộc nói.

Tuy nhiên, để mô hình đô thị song sinh đi vào thực tế, các chuyên gia cho rằng Long Thành cần vượt qua hàng loạt thách thức. Trước hết là đầu tư hạ tầng liên kết, đặc biệt là tuyến metro và đường sắt đô thị nối từ TP Thủ Đức tới sân bay Long Thành, kết nối hành khách, lao động và hàng hóa một cách liền mạch.

Tiếp theo, hai địa phương cần thúc đẩy nhanh tiến độ các tuyến cao tốc, vành đai, cầu Cát Lái và hạ tầng xã hội tại Long Thành - Nhơn Trạch, nhằm tránh tình trạng phát triển mất cân đối giữa hạ tầng cứng và hạ tầng dịch vụ. Quan trọng không kém là thiết lập cơ chế điều phối vùng đủ mạnh, có sự tham gia của Chính phủ, TP HCM và Đồng Nai, nhằm bảo đảm quy hoạch liên thông, tránh mâu thuẫn về lợi ích địa phương và chồng chéo chức năng đô thị.

Giới chuyên gia cũng kiến nghị cần mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù Nghị quyết 98 của TP HCM ra khu vực Đồng Nai, đặc biệt là các dự án liên kết vùng và sử dụng nguồn lực hỗn hợp. Nếu chỉ để TP HCM đơn phương triển khai, hiệu quả đầu tư sẽ khó lan tỏa. Việc thiết kế chính sách vùng thay vì địa phương hóa từng dự án sẽ giúp mô hình twin city phát huy đúng tiềm năng, tránh rơi vào tình trạng một bên phát triển nóng, bên kia tụt hậu.

Theo các chuyên gia, Long Thành - TP HCM nếu được tổ chức và đầu tư đúng hướng có thể trở thành cặp đô thị song sinh đầu tiên của cả nước, hình thành một đại đô thị kết nối sân bay - cảng biển - trung tâm tài chính, góp phần đưa vùng Đông Nam Bộ trở thành cực tăng trưởng chiến lược mới của Việt Nam.

Phương Uyên