Lời cảnh báo từ sông Ba

Trận lũ lụt lịch sử trong tháng 11.2025 không chỉ gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, mà còn để lại một biến động địa hình như lời cảnh báo: tạo ra một nhánh sông Ba mới.

Nhánh sông mới này rộng khoảng 100 m, dài hơn 1,5 km, sâu 3 - 4 m, xuất hiện sau khi nước lũ cuốn bay một vùng đất sản xuất, chăn nuôi của xã Tây Hòa, tỉnh Đắk Lắk (trước đây thuộc Phú Yên). May mắn không có thiệt hại về người nhưng sự cố đã đặt ra câu hỏi cấp bách về mức độ ổn định của hệ thống sông ngòi trước áp lực tự nhiên và dân sinh.

Theo các chuyên gia về thủy văn, về nguyên lý, đổi dòng, bồi lắng hay mở nhánh là quy luật vận động tự nhiên của sông. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, bản chất của quá trình này đã khác. Hệ thống hồ chứa bậc thang, kè chỉnh trị, khai thác cát, đô thị hóa ven sông, sự gia tăng của các trận mưa cực đoan cùng với việc xả lũ đang làm biến đổi chế độ thủy văn - thủy lực theo cách khó dự báo hơn nhiều. Khi dòng chảy không còn tuân theo quỹ đạo cũ, mọi bản đồ rủi ro: ngập, sạt lở, bồi xói… đều phải được xem xét lại.

Nhánh sông Ba mới là ví dụ điển hình. Chỉ cần thêm một trận mưa lớn, dòng chảy có thể mở rộng thêm hàng mét. Những khu vực vốn được coi là an toàn có thể bất ngờ bị dòng lũ uy hiếp, kéo theo là chuỗi rủi ro mới cho dân cư và hạ tầng.

Cũng theo các chuyên gia thủy văn, việc sông Ba "đẻ" nhánh mới không phải hiện tượng cá biệt. Trong thời đại khí hậu biến đổi nhanh và con người can thiệp sâu vào lưu vực, khả năng các cửa sông, đoạn cong, vùng bồi tích ở nhiều nơi khác trong cả nước sẽ chứng kiến những biến động tương tự là hoàn toàn có thể.

Vì vậy, điều quan trọng lúc này, cùng với việc khẩn trương khắc phục hậu quả lũ lụt, các cơ quan chức năng cũng cần sớm nghiên cứu về sự xuất hiện của nhánh sông Ba mới và các hệ lụy của nó để có giải pháp phòng ngừa hiệu quả, nhằm giảm thiểu thiệt hại trong các mùa lũ tới.

Đây cũng chính là lời cảnh báo cho các vùng cửa sông đang chịu áp lực từ phát triển và biến đổi khí hậu.