Logistics Việt Nam bước vào cuộc đua chưa từng có

Tốc độ tăng trưởng hai con số, quy mô hàng chục tỷ USD và áp lực từ thương mại điện tử đã đưa logistics Việt Nam vào “đường cao tốc” cạnh tranh khốc liệt.

Viettel Post, Giao Hàng Tiết Kiệm, VNPost, J&T Express và Giao Hàng Nhanh hiện chiếm hơn 63% thị phần chuyển phát nhanh trong nước. Ảnh: Việt Hà.

Tốc độ tăng trưởng của thị trường logistics Việt Nam đang ở mức cao nhất khu vực, tạo sức ép chưa từng có lên cuộc đua giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Theo Bộ Công Thương, quy mô thị trường logistics Việt Nam hiện đạt khoảng 45-50 tỷ USD, tăng trưởng bình quân 12-14%/năm. Riêng phân khúc chuyển phát nhanh (CEP) đạt doanh thu 71.140 tỷ đồng năm 2024 (xấp xỉ 3 tỷ USD), tăng trung bình gần 20%/năm giai đoạn 2017-2024. Bứt tốc giành thị phần Động lực tăng trưởng lớn nhất đến từ thương mại điện tử, khi doanh thu thương mại điện tử đã tăng từ 13,7 tỷ USD năm 2021 lên 20,5 tỷ USD năm 2023, và dự kiến đạt 35,8 tỷ USD năm 2028. Thói quen mua sắm thay đổi khiến tiêu chuẩn dịch vụ cũng dịch chuyển theo hướng khách hàng mong muốn giao hàng trong ngày hoặc hôm sau, mở rộng khung giao vào buổi tối và cuối tuần. Điều này buộc các nhà cung cấp dịch vụ phải “bứt tốc” cả về tốc độ xử lý và chất lượng phục vụ. Nhóm doanh nghiệp nội địa như Viettel Post, Giao Hàng Tiết Kiệm, VNPost, J&T Express (dù vốn ngoại nhưng đã nội địa hóa vận hành) và Giao Hàng Nhanh hiện chiếm hơn 63% thị phần CEP nội địa. Các doanh nghiệp này có lợi thế mạng lưới phủ 34 tỉnh thành, am hiểu địa bàn và thói quen tiêu dùng. Trong đó, Viettel Post vừa đầu tư kho ngoại hải quan tại Lạng Sơn, rút thời gian thông quan nông sản từ mức 3-4 ngày xuống còn 24 giờ. J&T Express chuẩn hóa e-logistics với hệ thống mã vận đơn, mã vạch thống nhất, dữ liệu đồng bộ đa nền tảng, áp dụng AI để phân tích thời gian thực và phát hiện sớm sự cố. “An toàn thông tin là nền tảng cốt lõi để phát triển các giải pháp công nghệ sáng tạo, phục vụ khách hàng toàn diện và bền vững”, ông Phan Bình - Giám đốc Thương hiệu J&T Express Việt Nam khẳng định. Các doanh nghiệp logistics Việt Nam đang bước vào cuộc đua chưa từng có tiền lệ. Ảnh: Việt Hà. Trong khi đó, các “ông lớn” quốc tế như DHL, FedEx, UPS tập trung vào logistics xuyên biên giới và dịch vụ giá trị gia tăng. Các tập đoàn này có lợi thế mạng lưới toàn cầu, quy trình vận hành chuẩn quốc tế và khả năng xử lý các chuỗi cung ứng phức tạp. Sự khác biệt nằm ở chỗ: doanh nghiệp nội chạy đua mở rộng và tối ưu tốc độ ở thị trường nội địa, còn doanh nghiệp ngoại dùng kinh nghiệm và chuẩn dịch vụ để chinh phục mảng quốc tế, nơi biên lợi nhuận cao hơn nhưng yêu cầu tuân thủ khắt khe hơn. Chiến thuật phân khúc: Nước rút ở làn riêng Biên lợi nhuận mỏng (chỉ 2-3% với CEP) khiến các doanh nghiệp phải tính toán kỹ chiến lược. Cạnh tranh trực diện về giá chỉ khiến cuộc đua trở nên khốc liệt hơn, vì vậy nhiều đơn vị chuyển hướng sang những phân khúc ngách có rào cản cao về hạ tầng và công nghệ. Phân khúc hàng nặng, cồng kềnh là ví dụ rõ rệt. Hiện chỉ chiếm dưới 1% số đơn nhưng lại ngốn tới 8% chi phí logistics. Giao Hàng Nặng, một thương hiệu của Giao Hàng Nhanh đã đầu tư hơn 1.500 xe tải, 52 trung tâm kho vận, 1.000 bưu cục và 20.000 tuyến giao liên tỉnh. Toàn bộ vận hành của doanh nghiệp này tích hợp AI từ phân tích dữ liệu, lập kế hoạch, tối ưu định tuyến, nhằm xử lý hiệu quả các đơn đa cân nặng, đa kích thước. “Hàng nặng đòi hỏi xe tải chuyên dụng, bãi chứa lớn và tự động hóa. Nếu không dựa vào công nghệ, doanh nghiệp không thể tối ưu”, ông Lương Duy Hoài - Tổng giám đốc Giao Hàng Nặng nhận định. Ở phân khúc giao hàng nhanh, Viettel Post phát triển Viettel Cargo cho hàng siêu trọng và mạng lưới kho biên giới. Giao Hàng Tiết Kiệm thử nghiệm “hub mini” ngoại thành để rút ngắn chặng cuối. Best Express mở dịch vụ hàng nặng qua mô hình nhượng quyền, mở rộng độ phủ với chi phí thấp hơn. VNPost đầu tư mạnh vào tự động hóa phân loại và hợp tác với sàn thương mại điện tử quốc tế để tăng đơn hàng xuyên biên giới. Nhiều doanh nghiệp logistics Việt Nam đang phát triển các kho hàng sát biên với Trung Quốc để rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là hàng siêu trọng. Ảnh: Việt Linh. Các doanh nghiệp quốc tế cũng không đứng ngoài phân khúc đặc thù. DHL và FedEx đang đầu tư vào logistics lạnh, hướng tới ngành thực phẩm và dược phẩm. Kuehne+Nagel mở rộng dịch vụ 3PL/4PL cho khách hàng sản xuất, tích hợp từ vận chuyển, lưu kho đến quản lý chuỗi cung ứng. Điểm khác biệt là các tập đoàn này tận dụng mạng lưới toàn cầu để kết nối nhanh các hành lang vận tải, trong khi doanh nghiệp Việt dựa vào hiểu biết địa phương để xử lý “last-mile” hiệu quả hơn. Xu hướng đầu tư xuyên biên giới cũng trở thành điểm nóng. Trong đó, Giao Hàng Nặng lên kế hoạch mở rộng hạ tầng tại cửa khẩu Việt - Trung, cảng Cái Mép, kho bãi Bình Dương và TP.HCM để đón dòng hàng dịch chuyển từ Trung Quốc. Đây là bước đi chiến lược để giành lợi thế tại “điểm chốt” của luồng hàng xuất -nhập khẩu. Doanh nghiệp ngoại với kinh nghiệm quốc tế cũng đang tìm cách chen chân, tạo nên cuộc so găng ngay tại các cửa ngõ thương mại. Cuộc đua không hồi kết Sự tăng trưởng của ngành logistics không đồng nghĩa với “vùng an toàn” cho tất cả. Các chuyên gia nhận định đến năm 2030, thị trường sẽ phân hóa mạnh. Theo IMARC Group, quy mô logistics Việt Nam có thể đạt 65,3 tỷ USD, tăng trưởng 6,5%/năm giai đoạn 2025-2030. Các phân khúc tăng trưởng nhanh gồm logistics lạnh, giao siêu tốc, hàng nặng và dịch vụ 3PL/4PL. Với doanh nghiệp nội, thách thức là vừa phải nâng cấp công nghệ, vừa kiểm soát chi phí. Nếu không duy trì được tỷ lệ hoàn hàng thấp, tối ưu hóa quãng đường và nâng cao năng suất lao động, rất dễ bị mất thị phần vào tay đối thủ có tiềm lực tài chính và công nghệ mạnh hơn. Với doanh nghiệp quốc tế, rào cản là hiểu địa bàn, thích nghi nhanh với thói quen tiêu dùng và chi phí vận hành nội địa. Các động lực cạnh tranh mới đang hình thành. Các doanh nghiệp chạy tốc lực để số hóa toàn bộ quy trình, áp dụng AI và IoT vào tối ưu vận hành; đầu tư giải pháp logistics xanh để đáp ứng yêu cầu môi trường ngày càng cao; chuẩn hóa quy trình và dữ liệu để tăng khả năng mở rộng dịch vụ. Những yếu tố này sẽ quyết định ai là người duy trì được lợi thế dài hạn trên “đường đua” không có vạch đích. Theo bà Melissa Cyrill - chuyên gia tại Dezan Shira & Associates, Việt Nam đang ở ngã rẽ quan trọng của hệ thống logistics toàn cầu nhờ vị trí địa lý, năng lực sản xuất và làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng. Ngành đóng góp khoảng 4,5% GDP và trong kịch bản thuận lợi, có thể đạt 71,88 tỷ USD vào năm 2030 với CAGR khoảng 6,75%/năm. “Đây không chỉ là cuộc đua về tốc độ mà là bài kiểm tra khả năng duy trì lợi thế lâu dài thông qua đầu tư bền vững và đổi mới liên tục”, bà nhấn mạnh. Cuộc đua logistics Việt Nam vì vậy không dừng ở việc ai giao nhanh hơn, mà là ai dám đầu tư dài hạn hơn, tối ưu sâu hơn và quyết đoán hơn trước những biến động của thị trường. Tri Thức - Znews giới thiệu độc giả Tủ sách kiến thức kinh tế với đa dạng cuốn sách, câu chuyện trong lĩnh vực kinh doanh, kinh tế. Những cuốn sách, câu chuyện trong Tủ sách không đơn thuần là những tác phẩm của tri thức mà còn chứa đựng bí quyết, kinh nghiệm quý báu từ các tác giả, nhà quản lý có uy tín và kinh nghiệm lâu năm trong ngành.

Đọc sách không chỉ giúp tiếp cận những kiến thức mới mà còn giúp mở rộng tầm nhìn và phát triển bản thân. Tủ sách kiến thức kinh tế mong muốn lan tỏa tri thức trong lĩnh vực kinh doanh, đồng thời phát triển văn hóa đọc cho người Việt.