Loại rau phá môi trường, người Việt dùng nuôi lợn nay thành mặt hàng triệu đô: Việt Nam xuất khẩu top 1

Từng là nỗi ám ảnh của người dân vùng sông nước vì sức tàn phá môi trường, loại rau này hiện nay trở thành mặt hàng có giá trị được nhiều quốc gia săn đón.

Khả năng hấp thụ chất ô nhiễm đáng kinh ngạc

Bèo lục bình – hay còn gọi là bèo tây, đang dần được “cải thiện số phận” khi trở thành nguồn nguyên liệu quý cho ngành thủ công mỹ nghệ xuất khẩu, mang lại giá trị kinh tế cao.

Bèo tây tên khoa học là Eichhornia crassipes có nguồn gốc từ Nam Mỹ, được du nhập vào Việt Nam để làm cảnh và xử lý nước thải. Tuy nhiên, chính đặc tính sinh trưởng quá nhanh khiến loài cây này trở thành mối đe dọa sinh thái.

Chỉ trong vài tuần, bèo tây có thể che phủ toàn bộ mặt nước, làm tắc nghẽn dòng chảy, gây cản trở giao thông thủy, ảnh hưởng đến khai thác thủy sản. Khi chết và phân hủy, chúng làm giảm hàm lượng oxy trong nước, khiến cá và sinh vật thủy sinh thiếu dưỡng khí, dễ chết hàng loạt.

Không dừng lại ở đó, bèo còn lấn át các loài bản địa, làm giảm đa dạng sinh học và thay đổi cấu trúc hệ sinh thái sông ngòi, ao hồ. Nhiều địa phương phải tiêu tốn kinh phí lớn cho việc vớt, xử lý loại thực vật này.

Dù bị coi là loài xâm hại, nhiều nghiên cứu khoa học lại chỉ ra bèo tây có khả năng hấp thụ kim loại nặng và chất ô nhiễm cao, có thể tận dụng trong xử lý nước thải. Theo các nghiên cứu quốc tế, bèo có thể loại bỏ tới 94–97% chromium, hấp thụ hiệu quả các kim loại như chì, cadimi, kẽm, đồng, cũng như nitrate, phosphate và thuốc bảo vệ thực vật. Nhờ đó, chúng được xếp vào nhóm cây siêu tích lũy sinh học (hyperaccumulator).

Từ rau vô giá trị cho lợn gà ăn trở thành nguyên liệu thủ công xuất khẩu

Tại Việt Nam, trước kia bèo tây được tận dụng làm thức ăn nuôi gia súc, gia cầm như lợn, gà, vịt, ngan, ngỗng… “Số phận” của bèo tây được thay đổi khi mà những người dân gắn bó với con sông, mặt nước biến loài cây hoang này thành nguyên liệu để sản xuất giỏ đan xuất khẩu.

Tại Kim Sơn (Ninh Bình), cái nôi của nghề đan lát truyền thống, các cơ sở như Vinahandicrafts đã nâng tầm giá trị bèo tây khi kết hợp kỹ thuật đan cói với nguyên liệu mới. Từ thân cây khô đã xử lý mối mọt, nghệ nhân có thể đan thành giỏ, khay, ghế salon, đèn chao, kệ báo, thảm, hộp, làn, chậu hoa… với mẫu mã đa dạng, màu sắc hài hòa, đáp ứng cả thị trường nội địa lẫn xuất khẩu.

Công ty TNHH Diệp Thảo Minh, xã Minh Phú (Thái Bình) đã đạt doanh thu khoảng 50 tỷ đồng/năm vào năm 2021 từ phát triển nghề đan bèo tây xuất khẩu.

Cây bèo được thu hoạch khi đạt độ dài 60–90 cm, sau khoảng 3 tháng sinh trưởng. Thân cây được cắt sát gốc, bỏ lá, phơi nắng 2–3 ngày, xử lý thủ công, rồi đan bằng ba kỹ thuật cơ bản: hạt gạo (mắt na), xương cá và rối (đan nhện). Mỗi kiểu đan phù hợp với loại sản phẩm khác nhau.

Việt Nam dẫn đầu thế giới về xuất khẩu sản phẩm từ bèo tây

Theo dữ liệu từ Volza (2023–2024), Việt Nam là quốc gia xuất khẩu sản phẩm từ bèo tây nhiều nhất thế giới, chiếm khoảng 65% thị phần toàn cầu với hơn 18.600 chuyến hàng. Các thị trường tiêu thụ mạnh gồm Tây Âu (Đức, Đan Mạch), Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) và Trung Quốc Đại lục…

Câu chuyện làm giàu từ bèo tây là minh chứng sinh động cho hướng đi phát triển kinh tế tuần hoàn – biến thách thức thành cơ hội. Từ một loài cây xâm hại, bèo tây đã “hóa thân” thành nguồn nguyên liệu có giá trị gia tăng cao, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.

Trong bối cảnh thế giới đang tìm kiếm giải pháp bền vững và thân thiện với môi trường, mô hình tận dụng bèo tây để sản xuất sản phẩm thủ công mỹ nghệ chính là một hướng đi hiệu quả, đầy tiềm năng cho nông thôn Việt Nam.