Lò sản xuất thuốc chụp PET/CT ở phía Nam dừng hoạt động: Bệnh nhân và bệnh viện đều bế tắc

Lò cyclotron duy nhất ở phía Nam, nơi cung ứng thuốc đồng vị phóng xạ 18F-FDG, ngừng hoạt động kéo theo các hệ thống chụp PET/CT của hàng loạt bệnh viện phải "đắp chiếu" và cơ hội chẩn đoán giai đoạn ung thư của người bệnh rơi vào bế tắc.

Điều đáng nói, trước đó một lò sản xuất thuốc đồng vị phóng xạ quy mô lớn theo hình thức hợp tác công - tư khác được đặt ở TP.HCM đã phải đóng cửa vì vướng cơ chế. Việc gián đoạn nguồn cung thuốc phóng xạ kéo dài dai dẳng nhiều năm nay chưa có một phương án giải quyết căn cơ.

Bệnh nhân phải chờ 6 tháng!?

Không phải đến bây giờ việc chụp PET/CT - một kỹ thuật hiện đại giúp chẩn đoán phát hiện sớm ung thư tại các bệnh viện lớn ở TP.HCM như Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Ung bướu, Bệnh viện Quân y 175 - mới gián đoạn do thiếu nguồn cung thuốc phóng xạ 18F-FDG như vậy.

Tuy vậy, lần này việc gián đoạn theo giải thích của bác sĩ Phạm Thanh Việt (phó giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy) là để thay thế bằng một lò cyclotron hiện đại mới, dự kiến hoạt động sau 6 tháng.

Và trong thời gian lò cyclotron đặt tại Bệnh viện Chợ Rẫy ngừng hoạt động sẽ không có thuốc đồng vị phóng xạ cung cấp cho các bệnh viện. Điều này đồng nghĩa việc người bệnh sẽ phải tự xoay xở tìm phương án chẩn đoán hoặc ra các bệnh viện phía Bắc hoặc ra nước ngoài để chụp PET/CT.

TS.BS Diệp Bảo Tuấn - giám đốc Bệnh viện Ung bướu - cho biết hệ thống máy chụp PET/CT được sử dụng để chẩn đoán, đánh giá giai đoạn và theo dõi hiệu quả điều trị các bệnh lý như ung thư, tim mạch và thần kinh. 

Khi lò cyclotron duy nhất ở phía Nam ngừng hoạt động thì TP.HCM nói riêng cũng như cả phía Nam nói chung cũng không còn máy PET/CT nào hoạt động được nữa. 

Tại Bệnh viện Ung bướu, trước đây mỗi ngày đều có hơn 10 bệnh nhân được chỉ định chụp PET/CT. Hiện bệnh viện cũng đang nỗ lực trình dự thảo báo cáo đề xuất đầu tư công lên các cấp có thẩm quyền để xây dựng một lò cyclotron đặt ngay tại Bệnh viện Ung bướu.

TS Đặng Huy Quốc Thịnh - chủ tịch Hội Y học chăm sóc giảm nhẹ Việt Nam, nguyên phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM - chia sẻ cứ mỗi lần lò cyclotron bị ngưng hoạt động, bệnh nhân cần phải chụp PET-CT đã phải ra Hà Nội để chụp. 

Không những thế, một số chuyên gia còn cho biết khi không chụp được PET/CT, tùy từng trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định cho bệnh nhân những giải pháp thay thế khác như chụp CT, MRI...

Tuy vậy, theo TS Quốc Thịnh phân tích thì MRI, CT không thể thay thế cho PET/CT được bởi mức độ chuẩn xác của chụp CT, MRI không thể bằng PET/CT. "PET/CT là đỉnh cao của chẩn đoán hình ảnh chính xác. MRI, CT thấy hình ảnh như tổn thương, khối bướu nhưng không đặc hiệu là lành hay ác, nhưng khi chụp PET/CT sẽ thấy rất rõ" - bác sĩ Thịnh nói.

Đoạn kết buồn của một lò phóng xạ

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, ngoài lò cyclotron ở Bệnh viện Chợ Rẫy, phía Nam từng có một đơn vị sản xuất thuốc phóng xạ là Công ty cổ phần y học Rạng Đông ở Linh Xuân (TP Thủ Đức). Năm 2019, công ty này bắt đầu vận hành thử nghiệm lò sản xuất thuốc 18F-FDG tại TP.HCM với kỳ vọng chia sẻ gánh nặng với Bệnh viện Chợ Rẫy.

Dây chuyền sản xuất này đặt trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và Triển khai công nghệ bức xạ (Vinagamma, thuộc Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam). Đến năm 2022, đoàn kiểm tra của Bộ Khoa học và Công nghệ kết luận công ty hoạt động chưa phù hợp với Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Kết luận này khiến cả quá trình sản xuất phải tạm dừng "vô thời hạn".

Dù suốt hai năm sau đó, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Sở Y tế TP.HCM và Công ty Rạng Đông nhiều lần kiến nghị gỡ vướng nhưng mọi nỗ lực đều rơi vào im lặng. Bộ Khoa học và Công nghệ không đưa ra hướng giải quyết nào rõ ràng.

Đến cuối năm 2024, Rạng Đông buộc phải di dời toàn bộ thiết bị, bàn giao lại nhà xưởng, chính thức đóng lại cánh cửa sản xuất nguồn cung thuốc phóng xạ thứ hai tại phía Nam. Và hiện cả nước cũng chỉ còn hai cơ sở sản xuất 18F-FDG được cấp phép, đều đặt tại Hà Nội.

"Việc vận chuyển loại thuốc có thời gian bán hủy ngắn này vào TP.HCM là bất khả thi" - các chuyên gia khẳng định. Và điều này đồng nghĩa phía Nam hoàn toàn "trắng tay" về nguồn cung và cuối cùng người bệnh tiếp tục chịu thiệt.

Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 21-6, lãnh đạo Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho biết đến nay hợp đồng hợp tác khoa học kỹ thuật giữa đơn vị với Công ty cổ phần y học Rạng Đông chính thức bị "thanh lý" và công ty cũng đã di dời lò sản xuất ra khỏi khuôn viên của viện. "Hiện đang có một đơn vị xây dựng lò sản xuất, dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào cuối năm nay" - vị này nói.

Chia sẻ thêm với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Minh Sơn, giám đốc Công ty cổ phần y học Rạng Đông, cho hay đến năm 2022 Bộ Khoa học và Công nghệ yêu cầu dừng hoạt động do liên quan đến sử dụng tài sản công. 

Trong hai năm dừng sản xuất thuốc phóng xạ, công ty vẫn phải vận hành hằng ngày để máy móc không bị hỏng hóc, mỗi tháng việc duy trì vận hành có chi phí khoảng 320 triệu đồng.

Sức nặng về chi phí duy trì, vào cuối năm 2024 công ty không thể chờ đến khi vướng mắc được giải quyết và phải rời đi với số tiền thiệt hại lên hàng tỉ đồng. Ông Sơn cũng cho hay hiện công ty đang xây dựng nhà máy sản xuất phóng xạ tại Long An, dự kiến cuối năm nay sẽ hoàn thành.

"Sau khi hoàn thành, chúng tôi sẽ phải thực hiện các thủ tục liên quan về cấp phép sản xuất phóng xạ, cấp phép trong lĩnh vực dược để cung ứng cho các bệnh viện phía Nam", ông Sơn thông tin. Trước đó, tại nhà máy sản xuất cũ công ty này cũng phải mất 4 năm mới hoàn thiện hết các thủ tục, hồ sơ, cấp số đăng ký lưu hành thuốc.