Lo ngại kho tên lửa của Nga - Trung Quốc, Mỹ thúc đẩy lá chắn "Vòm Vàng"

(Dân trí) - Cơ quan Tình báo Quốc phòng (DIA) của Mỹ ngày 14/5 công bố một báo cáo đáng chú ý, trong đó nêu bật sự mở rộng đáng kể kho tên lửa của Nga và Trung Quốc vào năm 2035.

Kho tên lửa của Nga, Trung Quốc

Dự báo này đã làm dấy lên những cuộc thảo luận cấp cao tại Lầu Năm Góc, dẫn đến việc Mỹ thúc đẩy đề xuất về một hệ thống phòng thủ tên lửa dựa trên không gian mang tên "Vòm Vàng" (Golden Dome), với chi phí ước tính lên đến 542 tỷ USD.

Theo báo cáo của DIA, Nga đang đẩy mạnh sản xuất các loại tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo và tên lửa siêu thanh, với mục tiêu đạt 5.000 đơn vị vào năm 2035.

Cụ thể, Nga đã đặt hàng 633 tên lửa hành trình Kh-101 cho năm 2025, cho thấy tốc độ sản xuất hàng năm khoảng dưới 500 tên lửa các loại. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt quốc tế từ Mỹ/phương Tây, sự gián đoạn chuỗi cung ứng và nhu cầu cấp bách từ cuộc xung đột ở Ukraine đã gây áp lực lớn lên ngành công nghiệp quốc phòng Nga.

Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) mới đây chỉ ra rằng sự phụ thuộc của Nga vào các linh kiện điện tử và bộ phận chính xác nhập khẩu đã bị cắt giảm nghiêm trọng, buộc nước này phải thỏa hiệp về chất lượng tên lửa.

Mặc dù gặp nhiều khó khăn, DIA dự đoán kho tên lửa của Nga sẽ tiếp tục tăng trưởng đều đặn, nhờ vào sự ưu tiên chiến lược của Điện Kremlin đối với công nghệ tên lửa.

Một quốc gia khác gây chú ý là Trung Quốc, với tốc độ phát triển tên lửa vượt xa Nga. DIA ước tính, Trung Quốc hiện sở hữu khoảng 600 vũ khí siêu thanh, dự kiến đạt 4.000 vào năm 2035, được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo và các hệ thống tự động tiên tiến. Các tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) của Trung Quốc, với số lượng hiện tại là 72, được dự báo sẽ tăng lên 132 vào năm 2035, phản ánh sự đầu tư mạnh mẽ vào tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân như Type 094.

Bên cạnh Nga và Trung Quốc, báo cáo của DIA cũng nhấn mạnh các thế lực mới nổi từ Triều Tiên và Iran. Triều Tiên - với các tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) có khả năng vươn tới Mỹ - được dự đoán sẽ duy trì kho dự trữ 50 tên lửa vào năm 2035. Iran - tận dụng các phương tiện phóng vào không gian - có thể phát triển ICBM khả thi vào cùng thời điểm, với ước tính 60 tên lửa. Dù những dự báo này mang tính suy đoán, chúng phản ánh mối lo ngại sâu sắc của Lầu Năm Góc về sự phổ biến công nghệ tên lửa trên toàn cầu.

Hệ thống phân bố vũ khí từ quỹ đạo (FOBS)

Một trong những điểm nhấn đáng lo ngại nhất trong báo cáo của DIA là sự hồi sinh của các hệ thống phân bố vũ khí từ quỹ đạo (FOBS). Đây là các hệ thống đặt đầu đạn vào quỹ đạo Trái đất thấp trước khi đưa chúng trở lại để tấn công mục tiêu, thách thức các kiến trúc phòng thủ tên lửa truyền thống.

Nga - với dự đoán sẽ sở hữu dưới 12 hệ thống FOBS vào năm 2035 - đang tái hiện khái niệm từ thời Chiến tranh Lạnh, từng bị loại bỏ theo Hiệp ước SALT II năm 1983. Trong khi đó, Trung Quốc, với 60 hệ thống FOBS được dự báo, sẽ đặt ra thách thức lớn hơn nhờ tầm quỹ đạo dài hơn và hệ thống dẫn đường tiên tiến.

FOBS không chỉ khó bị phát hiện mà còn có khả năng tấn công từ các hướng bất ngờ, vượt qua các hệ thống phòng thủ mặt đất như Aegis hoặc THAAD, vốn gặp khó khăn trong việc đối phó với quỹ đạo thấp của các vũ khí siêu thanh. Sự xuất hiện của FOBS nhấn mạnh sự cấp bách của việc phát triển một hệ thống phòng thủ dựa trên không gian như "Vòm Vàng" để đối phó với các mối đe dọa không thông thường này.

Hệ thống "Vòm Vàng": Lá chắn không gian hay giấc mơ tốn kém?

Được đề xuất dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, Vòm Vàng là một hệ thống phòng thủ tên lửa dựa trên không gian, bao gồm một chùm vệ tinh được trang bị cảm biến hồng ngoại và các thiết bị đánh chặn để phát hiện và tiêu diệt tên lửa trong giai đoạn phóng hoặc giữa hành trình.

Không giống các hệ thống mặt đất, vốn bị giới hạn bởi tầm bắn và địa hình, Vòm Vàng hứa hẹn cung cấp khả năng bao phủ toàn cầu, có thể đối phó với cả tên lửa siêu thanh và FOBS. Hệ thống này tận dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) để theo dõi và đánh chặn thời gian thực, cùng các cảm biến không gian để phát hiện sớm.

Vòm Vàng không phải là tổ hợp đơn lẻ mà là tập hợp các hệ thống, gồm: Tên lửa đánh chặn động năng và phi động năng, triển khai trên quỹ đạo để tiêu diệt tên lửa đối phương trong giai đoạn tăng tốc; vũ khí năng lượng định hướng sử dụng laser, chùm hạt để vô hiệu hóa mục tiêu với chi phí thấp và nguồn "đạn" gần như vô hạn; mạng lưới vệ tinh theo dõi và phát hiện tên lửa trên toàn cầu, với kế hoạch triển khai từ 400 đến 1.000 vệ tinh theo đề xuất của SpaceX và hệ thống radar, cảm biến mặt đất giúp tăng cường khả năng phát hiện các mục tiêu khó lường, như tên lửa siêu thanh.

Tuy nhiên, chi phí ước tính 542 tỷ USD của Vòm Vàng đã gây ra tranh cãi gay gắt. Con số này tương đương gần 2/3 ngân sách Lầu Năm Góc năm 2025, đặt ra câu hỏi lớn về tính khả thi, hiệu quả chi phí. Tuy nhiên, tại Hội nghị An ninh diễn ra ở Mỹ mới đây, Tư lệnh Lực lượng Vũ trụ Bradley Saltzman được hỏi rằng ông có nghĩ con số 542 tỷ USD để xây dựng lá chắn Vòm Vàng là quá cao hay không. Ông đã đáp lời: "Tôi đã ở trong ngành hơn 34 năm và chưa từng thấy ước tính ban đầu nào là quá cao cả. Linh cảm mách bảo tôi rằng sẽ cần thêm các khoản ngân sách bổ sung".

Tướng Saltzman cũng thừa nhận dự án Vòm Vàng đang trong giai đoạn sơ khai và mới khởi động quá trình lập kế hoạch. "Đó không phải thứ mua sẵn mà là chương trình gồm rất nhiều hệ thống nhỏ", ông nói.

Giới chuyên gia cho rằng Vòm Vàng có thể là biện pháp phòng ngừa tốn kém trước một tương lai không chắc chắn, trong khi những người ủng hộ nhấn mạnh rằng các mối đe dọa từ Nga và Trung Quốc đòi hỏi một giải pháp táo bạo. Việc triển khai thành công Vòm Vàng sẽ đòi hỏi vượt qua hàng thập niên thiếu đầu tư vào công nghệ phòng thủ tên lửa, cũng như các thách thức kỹ thuật liên quan đến việc triển khai và duy trì một chùm vệ tinh phức tạp.

Động cơ chính trị và chiến lược

Báo cáo của DIA không chỉ là một đánh giá quân sự mà còn mang tính chính trị sâu sắc. Bản infographic chi tiết về kho vũ khí của Nga, dựa trên các hoạt động của nước này tại Ukraine, mang lại độ tin cậy cho đánh giá mối đe dọa. Tuy nhiên, các dự báo cho năm 2035 đặt ra câu hỏi về độ chính xác, đặc biệt khi Nga đang đối mặt với những ràng buộc kinh tế nghiêm trọng và Trung Quốc đang vượt lên về công nghệ. Sự thay đổi trong cán cân quyền lực, với Bắc Kinh nổi lên như một thách thức chính, cho thấy Mỹ cần điều chỉnh chiến lược để đối phó với cả hai đối thủ này.

Từ góc độ chiến lược, báo cáo của DIA là động thái có tính toán nhằm đảm bảo tài trợ cho Vòm Vàng, đồng thời gửi tín hiệu cứng rắn đến các đối thủ. Việc công khai số liệu cụ thể về kho tên lửa của Nga, Trung Quốc không chỉ nhằm thuyết phục Quốc hội Mỹ mà còn để cảnh báo các đồng minh NATO về sự cần thiết phải tăng cường đầu tư vào phòng thủ tên lửa. Tuy nhiên, chi phí khổng lồ của Vòm Vàng đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng, khi các nguồn lực có thể được phân bổ cho các ưu tiên khác như hiện đại hóa lực lượng hạt nhân hoặc tăng cường hỗ trợ cho Ukraine.

Thách thức toàn cầu: Cuộc chạy đua vũ trang mới

Dự báo của DIA không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn có tác động sâu rộng đến an ninh toàn cầu. Sự mở rộng kho vũ khí tên lửa của Nga và Trung Quốc, cùng với sự phổ biến công nghệ tên lửa ở Triều Tiên và Iran, báo hiệu một cuộc chạy đua vũ trang mới, tương tự thời Chiến tranh Lạnh. Tuy nhiên, khác với quá khứ, các mối đe dọa ngày nay phức tạp hơn, với sự xuất hiện của tên lửa siêu thanh, FOBS, và các hệ thống tự động hóa. Những tiến bộ này làm giảm thời gian phản ứng của các hệ thống phòng thủ, đòi hỏi các giải pháp công nghệ cao như Vòm Vàng.

Đối với các đồng minh NATO, báo cáo của DIA là lời kêu gọi hành động. Các quốc gia châu Âu, vốn phụ thuộc nhiều vào lá chắn tên lửa Mỹ, cần tăng cường đầu tư phòng thủ tên lửa, chia sẻ gánh nặng với Mỹ. Tuy nhiên, sự chia rẽ trong nội bộ NATO, cùng với những ưu tiên quốc gia khác nhau, có thể cản trở nỗ lực tập thể. Ví dụ, Đức đã cam kết cung cấp thêm hệ thống phòng không IRIS-T cho Ukraine, nhưng nguồn lực của nước này cũng đang bị kéo giãn bởi các nhu cầu trong nước.

Ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, sự phát triển tên lửa của Trung Quốc cũng đặt ra thách thức trực tiếp cho các đồng minh như Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia. Việc Trung Quốc cung cấp tên lửa PL-15 cho Pakistan gần đây, như được báo cáo vào tháng 4, cho thấy Bắc Kinh sẵn sàng sử dụng vũ khí để tăng cường ảnh hưởng địa chính trị, làm gia tăng căng thẳng ở Nam Á.

Hệ lụy đối với Ukraine và các cuộc xung đột đang diễn ra

Cuộc xung đột ở Ukraine là một yếu tố quan trọng trong đánh giá của DIA. Nga đã sử dụng Ukraine như một "phòng thí nghiệm" để thử nghiệm các loại tên lửa mới, như tên lửa hành trình S8000 Banderol, được triển khai từ UAV Orion và trực thăng Mi-28N. Tuy nhiên, báo cáo cho thấy Nga không sử dụng toàn bộ kho vũ khí ở Ukraine, thay vào đó dường như đang tích trữ để chuẩn bị cho các kịch bản xung đột tiềm tàng với NATO. Điều này đặt ra câu hỏi về ý định chiến lược của Điện Kremlin: Liệu Nga đang chuẩn bị cho cuộc đối đầu lớn hơn hay đơn thuần là gửi tín hiệu răn đe?

Đối với Ukraine, sự gia tăng kho vũ khí của Nga là mối đe dọa trực tiếp. Các cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV của Nga vào các thành phố Kharkov và Sumy đã làm gia tăng áp lực lên hệ thống phòng không của Ukraine. Đề xuất của Tổng thống Zelensky về việc mua 10 hệ thống Patriot trị giá 15 tỷ USD từ Mỹ cho thấy sự cấp bách trong việc tăng cường khả năng phòng thủ, nhưng việc Washington từ chối đề xuất này phản ánh sự thận trọng trong bối cảnh căng thẳng với Nga.

Dự báo của DIA về kho vũ khí tên lửa 5.000 đơn vị của Nga vào năm 2035, cùng với sự phát triển nhanh chóng của Trung Quốc và các mối đe dọa mới nổi từ Triều Tiên và Iran, đã làm nổi bật sự cấp bách của việc đổi mới công nghệ phòng thủ tên lửa. Kế hoạch Vòm Vàng, với chi phí 542 tỷ USD, đại diện cho một nỗ lực đầy tham vọng để bảo vệ Mỹ trước các mối đe dọa ngày càng phức tạp, nhưng chi phí khổng lồ và những thách thức kỹ thuật của nó đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng.

Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu ngày càng căng thẳng như hiện nay, Mỹ và các đồng minh đối mặt với câu hỏi: Liệu các khoản đầu tư khổng lồ vào phòng thủ tên lửa có thể mang lại an ninh thực sự hay chỉ là biện pháp tốn kém để đối phó với tương lai bất định? Câu trả lời sẽ không chỉ định hình chiến lược quân sự của Mỹ mà còn ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định toàn cầu trong những thập kỷ tới.

Khi cuộc chạy đua vũ trang mới bắt đầu, thế giới đang đứng trước một ngã rẽ lịch sử, nơi sự đổi mới, hợp tác và ngoại giao sẽ là chìa khóa để ngăn chặn một tương lai đầy xung đột.