'Lò lửa' Trung Đông: lối thoát nào đây?

Mỹ đã can dự vào cuộc chiến giữa Israel và Iran. Điều đó làm dấy lên mối lo cuộc chiến lan rộng, mất kiểm soát. Nhưng cho đến giờ, các phản ứng cho thấy vẫn còn khả năng hạ nhiệt xung đột.

Sự can dự chớp nhoáng của Mỹ khiến không ít người lo cuộc chiến bị đẩy lên một tầm mức mới. Quả thực là không lâu trước đó, phía Mỹ vẫn "tung hỏa mù" kiểu Tổng thống Donald Trump sẽ đưa ra quyết định "trong vòng 2 tuần nữa".

Rồi thì Mỹ đánh cùng lúc vào ba cơ sở hạt nhân của Iran mà mới nhất có thêm tiết lộ là ông Trump yêu cầu thủ tướng Israel phải hỗ trợ "dẹp bớt phòng không của Iran" để máy bay có thể tấn công một cách an toàn.

Ông Trump quyết, Quốc hội lo

Phía Mỹ nhanh chóng thông báo cuộc không kích chiến thuật của mình thành công mỹ mãn. Có thể thấy đây là một cú ra tay đem lại nhiều lợi ích cho Mỹ. Ông Frédéric Encel - giáo sư về quan hệ quốc tế, chuyên gia về Trung Đông, tác giả cuốn sách vừa xuất bản Thế chiến sẽ không xảy ra - nhận định quyết định tấn công vào Iran là "thuần túy kiểu Trump".

"Tất cả chúng ta đều dự báo được là sự can dự của Mỹ sẽ xảy ra, nhưng xét theo cách mà ông Trump thể hiện tính khó đoán của mình trong nhiều năm qua, tôi đoan chắc không ai trong nhóm thân cận của ông, kể cả Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, biết ông ấy sẽ làm gì vài giờ trước khi xảy ra vụ việc" - ông Encel nhận định.

Có lẽ vì vậy mà chiến dịch "Búa đêm" cũng đã nhanh chóng bị mổ xẻ về tính hợp hiến. Thượng nghị sĩ Dick Durbin, một lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Mỹ, đã ra tuyên bố cho rằng ông Trump đã vượt quá quyền hạn được quy định trong Hiến pháp khi ra lệnh tấn công Iran. "Hành động ra lệnh ném bom Iran của Tổng thống Trump đang đẩy nước Mỹ đến bờ vực của một cuộc chiến tranh quy mô lớn hơn ở Trung Đông, và tất cả đều không có sự chấp thuận theo hiến định từ Quốc hội", ông Durbin cáo buộc.

Theo Hiến pháp Mỹ, chỉ Quốc hội mới có quyền tuyên bố chiến tranh, mặc dù các tổng thống vẫn có thể đơn phương hành động quân sự trong một số trường hợp, đặc biệt là khi có mối đe dọa sắp xảy ra.

Thượng nghị sĩ Dân chủ Tim Kaine bày tỏ hy vọng sẽ buộc Thượng viện trong tuần tới bỏ phiếu đối với dự thảo nghị quyết của ông yêu cầu Tổng thống Trump chấm dứt các hành động quân sự nhằm vào Iran trừ khi Quốc hội ra tuyên bố chiến tranh. Theo ông Tim Kaine, Mỹ không cần thiết phải hành động như vậy khi không liên quan tới an ninh quốc gia, và đặc biệt, động thái này không có sự thảo luận và bỏ phiếu của Quốc hội.

Có lẽ cũng lường trước các phản ứng này nên Phó tổng thống Mỹ JD Vance nói trong chương trình của NBC rằng Mỹ "không trong chiến tranh với Iran mà chỉ có chiến tranh với chương trình hạt nhân của Iran", nhưng lại nhấn mạnh Iran vẫn có cơ hội tham gia các cuộc đàm phán về tương lai của nước này.

Iran đang phản ứng vừa đủ?

Sau những cuộc không kích của Mỹ và Israel, 2 ngày qua Iran cũng đã có những đáp trả ngay bằng cách phóng tên lửa liên tục về phía Israel và đe dọa "miệng" với những mục tiêu của Mỹ. Dù vào ngày 23-6, người phát ngôn thuộc trụ sở quân sự trung ương Khatam al-Anbiya vẫn đưa ra cảnh báo Mỹ nên lường trước những hậu quả nặng nề do hành động của mình.

Trên mạng xã hội X ngày 23-6, lãnh tụ Khamenei của Iran tuyên bố chiến dịch không kích do Israel phát động từ ngày 13-6 là "một sai lầm nghiêm trọng", đồng thời cảnh báo Iran sẽ đáp trả mạnh mẽ đối với Israel, nhưng không nhắc đến Mỹ.

Nếu không có những phản ứng quá mạnh sắp tới thì thế giới có thể hy vọng về một khả năng giảm nhiệt sau những tác động ngoại giao con thoi.

Có thể thấy từ phân tích của ông Robert Malley, nhà ngoại giao Mỹ từng tham gia đàm phán về thỏa thuận hạt nhân Iran, rằng sau các cuộc tấn công của Mỹ, "chúng ta không biết Iran sẽ phản ứng thế nào hôm nay, ngày mai hoặc trong một tuần. Chúng ta phải tưởng tượng đến sự căm ghét, giận dữ tích tụ không chỉ ở Gaza, Bờ Tây, trong số một số người ở Lebanon, và bây giờ là ở Iran, và sẽ chuyển thành những thế hệ sau như thế nào" - nhà ngoại giao Mỹ đưa ra nhận định.

"Chúng ta vừa mở ra một kỷ nguyên mới trong mối quan hệ giữa phương Tây, Israel và thế giới Ả Rập và Hồi giáo. Tôi nghĩ chúng ta sẽ đo lường hậu quả trong vài năm nữa, nhưng điều đó khiến tôi vô cùng lo lắng", ông nói.