Làm sổ hồng ngày càng đơn giản

Thay vì phải xin cơ quan quản lý xác nhận đủ điều kiện mới được cấp sổ hồng, tới đây có thể người dân khi hoàn công, mua bán sẽ không cần đến quy trình này. Trước đó, cũng có nhiều quy định mới giúp việc làm sổ hồng của người dân trở nên thuận tiện, dễ dàng hơn.

Giảm thủ tục cho người dân

Cụ thể, Bộ NN-MT đang lấy ý kiến góp ý Dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Đất đai 2024. Trong đó, Bộ đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (sổ đỏ) theo hướng không quy định hộ gia đình, cá nhân phải xin ý kiến cơ quan quản lý xác nhận đủ điều kiện tồn tại công trình xây dựng đối với trường hợp phải xin phép xây dựng mà hồ sơ không có giấy tờ theo quy định khi cấp sổ đỏ, đồng thời bổ sung quy định hộ gia đình, cá nhân chịu trách nhiệm về an toàn công trình.

Cùng với đó, bổ sung quy định chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, công trình đối với tổ chức để làm rõ nội hàm "có giấy tờ phù hợp với quy định của pháp luật về nhà ở, pháp luật về xây dựng"; đồng thời có quy định xử lý đối với trường hợp nhà ở, công trình đã xây dựng không phù hợp với giấy tờ thì phải có ý kiến của cơ quan liên quan về an toàn công trình và quy hoạch xây dựng, làm cơ sở giải quyết cấp giấy chứng nhận cho tài sản. Bộ NN-MT cho biết việc sửa đổi lần này đáp ứng yêu cầu rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tạo điều kiện thuận lợi cho hộ gia đình, cá nhân.

Theo TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường, việc đơn giản hóa, rút gọn các thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản là rất cần thiết. Thực tế lâu nay người dân cũng như tổ chức khi xác lập quyền sử dụng đất thường gặp vướng mắc, nếu có nhà ở hay công trình trên đất, là bị ngưng trệ do phải thực hiện nhiều yêu cầu như liên hệ thanh tra xây dựng xin các bước cho tồn tại công trình hay không. Sau đó cơ quan thanh tra phải phối hợp liên ngành họp bàn thống nhất, mất rất nhiều thời gian. Ngoài ra còn có công trình được phép tồn tại nhưng buộc tháo dỡ thì mới cho chuyển nhượng, mới cho cập nhật biến động về đất đai trên sổ hồng (giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở). Điều này khiến rất nhiều hộ dân phải sống trong nhà không có giấy tờ hợp pháp.

TS Phạm Viết Thuận dẫn chứng trường hợp nhà anh T.H, ở xã Củ Chi, TP.HCM, có công trình nhà thờ tự tồn tại cả trăm năm nhưng khi bố mẹ già muốn chia thừa kế cho con cháu thì chính quyền yêu cầu đập bỏ căn nhà, trả lại hiện trạng đất trống rồi mới xử lý hồ sơ. Trong khi đó, chính con cháu cũng không biết công trình được xây dựng vào năm nào và căn nhà là nơi thờ tự tổ tiên. Do vậy, việc chia thừa kế đi vào bế tắc, không thể cập nhật tên người thừa kế lên sổ hồng. Hay trường hợp các công trình xây dựng không phép đã bị xử lý hành chính từ lâu nhưng người dân muốn được cấp sổ hồng cho mảnh đất lần đầu lại không được; muốn làm được thì phải đập nhà đi. Theo ông Thuận, đây là điều hết sức bất cập. "Dự thảo luật không yêu cầu cá nhân phải xin ý kiến cơ quan quản lý về xây dựng xác nhận đủ điều kiện tồn tại công trình xây dựng, để họ tự chịu trách nhiệm về an toàn công trình là hướng mở để tháo gỡ các tồn tại lâu nay là quy định rất hợp lòng dân, góp phần tích cực giúp chính sách trong luật Đất đai đi vào cuộc sống. Việc tháo gỡ vướng mắc cũng là nhiệm vụ cải cách hành chính trong lĩnh vực đất đai khi chính quyền 2 cấp vận hành sát với ý chí nguyện vọng của đại đa số người dân ở địa phương là điều tất yếu", TS Phạm Viết Thuận nhận xét.

Đồng quan điểm, ông Phạm Ngọc Liên, nguyên Giám đốc Văn phòng đăng ký đất đai TP.HCM, cho rằng việc dự thảo bỏ quy định xin ý kiến cơ quan quản lý về xây dựng xác nhận đủ điều kiện tồn tại công trình xây dựng và tự chịu trách nhiệm về an toàn là rất đúng đắn. Những gì chưa đúng, chưa phù hợp, gây bất tiện không cần thiết cho người dân cần được chỉnh sửa hay bãi bỏ đúng với tinh thần cải cách hành chính, đặc biệt là khi vận hành chính quyền 2 cấp.

Cần có quy định riêng ở các khu đô thị đặc biệt

Một nguyên lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM giải thích giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hay còn gọi là sổ hồng, mang ý nghĩa nhà nước chứng nhận quyền sử dụng đất hợp pháp của cá nhân, hộ gia đình, tổ chức và doanh nghiệp. Đồng thời, nhà nước có trách nhiệm bảo hộ quyền đó. Do vậy, việc cải cách thủ tục hành chính theo hướng bỏ các thủ tục không liên quan đến việc cấp sổ hồng cho mảnh đất là phù hợp và cần thiết. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ công nhận quyền sử dụng đất, không đề cập nhà ở và tài sản khác trên đất. Đối với trường hợp hoàn công, hợp thức hóa nhà trên đất, tức xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác trên đất phải có các giấy tờ chứng minh việc tạo lập nhà ở và công trình khác trên đất đó là hợp pháp thì mới được nhà nước công nhận.

Ở góc độ quản lý, lãnh đạo một chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai đặt vấn đề lâu nay, đối với việc mua bán, chuyển quyền sử dụng đất (đăng ký biến động) đối với trường hợp trên mảnh đất có công trình xây dựng không phép, có nơi "linh động" giải quyết cho người dân, nơi không. Đề xuất trong dự thảo tạo điều kiện để những người dân không có nhu cầu cập nhật công trình trên đất sẽ tự chịu trách nhiệm về chất lượng công trình sẽ rất thuận tiện cho công tác quản lý tại các tỉnh. Tuy nhiên, tại những khu đô thị đặc biệt như TP.HCM hay Hà Nội, quy định này có thể gây ra nhiều khó khăn cho công tác quản lý đô thị, quy hoạch và cấp sổ. Thậm chí có thể dẫn đến tình trạng hợp thức hóa sai phạm và khuyến khích xây dựng sai phép, nhất là trong các khu vực đã phê duyệt 1/500 được miễn giấy phép xây dựng. Bởi theo quy định hiện nay, trong các dự án nhà ở, người dân xây dựng nhà theo mẫu nhà đã được duyệt. Khi hoàn công, cấp sổ hồng, sẽ có đoàn kiểm tra liên ngành gồm địa chính, đô thị, thanh tra xác nhận vào biên bản công trình xây dựng đúng mẫu nhà, khi đó chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai mới cấp sổ hồng và cập nhật căn nhà lên sổ. Đối với các công trình phải xin phép xây dựng, quy trình cũng tương tự. Với đề xuất mới, người dân có thể xây dựng sai mẫu nhà, sai so với giấy phép xây dựng mà vẫn được cấp sổ hồng, sau khi làm cam kết tự chịu trách nhiệm về độ an toàn của công trình.

"Thực tế phát sinh rất nhiều vấn đề từ xây dựng sai phép, lấn chiếm sang ranh đất cạnh bên hoặc xây dựng một đằng nhưng công năng bên trong là một nẻo. Như hiện nay chúng tôi đang giải quyết một hồ sơ xây dựng nhầm lên đất của nhau, đất của mình không xây lại xây nhà lên đất người khác ở cạnh bên. Hay khi đi hoàn công là nhà ở riêng lẻ, nhưng thực tế bên trong là nhà trọ, hay ngăn thành rất nhiều phòng làm karaoke, nhà hàng... Nếu không kiểm tra mà vẫn hoàn công cấp sổ hồng, sau này xảy ra các sự cố đáng tiếc như vụ cháy quán karaoke ở tỉnh Bình Dương (cũ) thì ai chịu trách nhiệm? Như vậy sẽ rất khó kiểm soát về xây dựng. Vì vậy, ở các đô thị đặc biệt cần phải có một quy định riêng để quản lý về quy chế kiến trúc, quy hoạch..., nhất là trong bối cảnh các địa phương sẽ dần tiến tới bỏ giấy phép xây dựng", vị này kiến nghị.

Cấp sổ hồng thuận tiện hơn khi về xã

Thực tế công tác cấp sổ hồng đang trở nên ngày càng thuận tiện, đơn giản hơn. Từ ngày 1.7, khi chính thức vận hành chính quyền 2 cấp, người dân được cấp sổ đỏ lần đầu tại UBND cấp xã, rút ngắn được quy trình, thời gian và giảm được chi phí.

Là nơi trực tiếp cấp sổ hồng lần đầu cho người dân khi chuyển mục đích sử dụng đất, công nhận quyền sử dụng đất, lãnh đạo UBND P.An Phú Đông (TP.HCM) cho hay khi thực hiện chính quyền 2 cấp, việc cấp sổ hồng được đưa xuống UBND xã thay vì cấp huyện như trước đã giúp thời gian giải quyết hồ sơ nhanh hơn, tiện dụng hơn. Quy định này rất thuận lợi cho người dân vì không phải đi xa và không mất nhiều thời gian. So với trước đây hồ sơ nộp ở cấp huyện, UBND cấp xã phải có báo cáo về hiện trạng, xác nhận không có tranh chấp, đất không chồng lấn ranh, xác nhận nguồn gốc. Không chỉ vậy, bản vẽ nội nghiệp phải được ký duyệt ở chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai. Sau khi 2 nơi này hoàn tất mới chuyển lên UBND cấp huyện để ký cấp sổ. Còn hiện nay, tất cả hồ sơ đều làm ở UBND cấp xã, "3 trong 1" nên nhanh chóng, thuận lợi. "Đưa cấp sổ hồng lần đầu về cấp xã đã giảm một khâu trung gian khi nơi đây vừa duyệt bản vẽ, vừa xác nhận nguồn gốc, ký cấp giấy. Tất cả gom về một đầu mối nên tiện lợi và nhanh chóng hơn", vị này nói.

Theo cẩm nang hướng dẫn thủ tục hành chính về đất đai ở cấp xã tại TP.HCM, quá trình cấp sổ hồng lần đầu cho hộ gia đình, cá nhân, tổ chức không quá 30 ngày làm việc. Cụ thể, về thời gian đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất, cấp sổ hồng lần đầu không quá 20 ngày làm việc (trong đó đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất lần đầu là không quá 17 ngày làm việc và cấp sổ hồng lần đầu là không quá 3 ngày làm việc). Đối với các xã miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn thì thời gian thực hiện không quá 30 ngày làm việc.

Ông Phạm Ngọc Liên cũng khẳng định việc cấp sổ hồng lần đầu đưa về cấp xã - là cấp gần dân nhất, nắm được hết mọi biến động, thực tế của mảnh đất - là đúng, trúng và thuận tiện hơn trước đây rất nhiều. Việc này cũng đảm bảo giải quyết thủ tục nhanh chóng hơn, giảm bớt quy trình, thuận tiện cho người dân và phù hợp thực tiễn công tác quản lý tại cơ sở. "Chỉ cần các địa phương thực hiện đúng chỉ đạo của Chính phủ làm việc trực tuyến, tiếp nhận hồ sơ trên môi trường không gian mạng để giảm tiếp xúc trực tiếp giữa người dân và cán bộ công quyền sẽ giúp việc cấp sổ hồng trở nên dễ dàng hơn và cũng hạn chế tiêu cực, nhũng nhiễu", ông Liên nhấn mạnh.