Làm báo 'hai tay hai súng'

Nhà báo Lê Văn Chương (đầu tiên bên trái) luôn đồng hành cùng ngư dân tại những vùng biển "nóng".

Lời hứa!

Tôi làm cộng tác viên của báo Tiền Phong, rồi trở thành phóng viên báo Biên phòng (2012). Tôi tự nhủ rằng, đã quá muộn màng, mọi người đã đi trước rất xa. Nhưng tôi từng là thủ lĩnh Đoàn Thanh niên ở đơn vị cơ sở nên luôn giữ được sự nhiệt huyết, tiên phong.

Còn nhớ nhân dịp kỷ niệm 84 năm Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam vào năm 2009, tôi viết bài dốc hết tâm huyết nói về tình cảm và trách nhiệm của người làm báo. Bài đăng trên Tiền Phong từ trang nhất chạy vào. Mở đầu là lời căn dặn của một bậc tiền bối: “Một bài báo có khi là một bài báo, có khi là một thông điệp của tình yêu, có khi lại là một bản án đối với một người”.

Nhà báo Trần Tuấn khi ấy từ Đà Nẵng nhân chuyến công tác vào Quảng Ngãi đã tìm gặp tôi, người cộng tác viên có nước da đen thui. Hàn huyên với nhau vài chai bia Dung Quất trên con đường tránh thành phố đang thi công.

Và rồi Trần Tuấn cũng chính là người gây ảnh hưởng, khiến tôi suy nghĩ nhiều về việc vừa làm báo, vừa viết sách. Để có thể “hai tay hai súng” thì ngoài tư duy xử lý tin tức thời sự diễn ra hàng ngày còn phải có tư duy lắng đọng, nghĩ về những gì mai sau thuộc về lịch sử.

Tôi bắt đầu tìm kiếm những đề tài sau khi viết báo có thể chỉnh sửa và in thành sách. Giữa cuộc sống bộn bề và người cầm bút luôn bị hút về nhiều ngả khác nhau, tôi vẫn tự nhủ, giữ tâm an như ngọn nến, kiên định với những gì đã hứa trên bài báo Tiền Phong nhân dịp 21/6/2009. Một người lính thường hay đọc “Mười lời thề của quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam” cũng giúp tôi luôn ghim chặt tay lái và giữ hướng.

Năm 2011, tôi gửi bản thảo cuốn sách về Hoàng Sa cho Nhà Xuất bản (NXB) Trẻ thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng vẫn phải chờ. Thời điểm vẫn chưa tới. Hai năm sau, từ Cu Ba, nhà báo Nguyễn Thế Truật, Phó Giám đốc NXB Trẻ nhắn tin “bắt đầu in cuốn sách về Hoàng Sa được rồi, báo chí đang viết bài về Trường Sa năm 1988”. Và thế rồi, bộ sách gồm 3 tập “Như cây phong ba trên đảo Hoàng Sa” lần đầu được NXB Trẻ cho ra đời.

Sách - đường dài

Sách về Hoàng Sa, Trường Sa được tác giả chuyển thể thành sách dành cho các cháu thiếu nhi

Sau khi 2 tập sách đầu “Như cây phong ba...” ra đời, với những tư liệu làm báo và cả trực tiếp nghiên cứu trên thực địa Hoàng Sa, Trường Sa, tôi quyết định viết đề tài nghiên cứu khoa học về Hoàng Sa để làm điểm tựa và nền móng cho tập sách thứ 3. Hai đề tài “Trục quan hệ của ngư dân Hoàng Sa, Trường Sa; Phương pháp neo tàu trên vùng nước cạn ở quần đảo Hoàng Sa để trụ bão và bám đảo” đã được Quỹ Hỗ trợ nghiên cứu Biển Đông (FESS) thuộc Học Viện Ngoại giao trao giải xuất sắc và đặc biệt xuất sắc. Tập 3 của bộ sách “Như cây phong ba trên đảo Hoàng Sa” ra đời từ nền tảng này.

Sách “Như cây phong ba trên đảo Hoàng Sa” tại Nhà giàn DK1

Để những trang sách về Hoàng Sa đến với lứa tuổi học sinh, mới đây tôi viết thêm 2 tập sách “Kể chuyện Hoàng Sa” và “Một chuyến du hành ra Trường Sa và nhà giàn DK1” được NXB Trẻ ấn hành đầu năm 2025. Sách gồm 6 phần xinh xắn “Chó cưng ở Trường Sa”, “Bố mẹ là cây phong ba”, “Em bé Trường Sa”, “Những năm tháng gian lao”, “Tìm ra xứ sở như trong mơ” và “Những bãi ngầm và nhà giàn DK1”.

Điểm lại chặng đường 16 năm, bộ sách “Như cây phong ba trên đảo Hoàng Sa” đã mang về cho tôi tấm “huy chương”, đó là Giải B giải thưởng Văn học nghệ thuật Phạm Văn Đồng của UBND tỉnh Quảng Ngãi, giai đoạn 2021 - 2025; Giải A giải thưởng văn học nghệ thuật sáng tác về đề tài Hải quân nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2025, vừa trao ngày 27/3/2025.

Bộ sách này có một số phận lạ. Năm 2022, nhà báo Lê Thành Nam, Tổng Biên tập NXB Trẻ từ thành phố Hồ Chí Minh bay ra Đà Nẵng và mang theo 3 tập sách để tặng cho Nhà Trưng bày Hoàng Sa như một sự ủy thác nào đó cùng với lời đề nghị tổ chức triển lãm. Hai năm sau anh đột ngột ra đi. Trước đó, nhà báo Nguyễn Thế Truật cũng đột ngột qua đời khi tập 2 chưa kịp hoàn thành. Biên tập viên Đào Đức Thiện, người đồng hành với những cuốn sách này hiện đang sinh sống gần đường Hoàng Sa, Trường Sa ở TPHCM.

Trong thư viện Trường THCS Nguyễn Huệ, thành phố Đà Nẵng có bộ sách về Hoàng Sa. Điều khác biệt là những cuốn sách này được phóng viên báo Tiền Phong tặng vào đúng ngày 19/1/2024 - tròn 50 năm ngày Hoàng Sa không còn. “Đừng quên Hoàng Sa”, xin gửi điều này cho thế hệ trẻ mai sau.