Lại Lý Huynh - từ tuổi thơ rong ruổi đánh cờ đến kỳ vương thế giới

Cờ tướng Việt Nam sẽ không thể nào quên ngày 27/9/2025. Hôm đó là trận chung kết thế giới tại Trung Quốc, khi Lại Lý Huynh đấu đại diện chủ nhà Doãn Thăng.

Trước trận, ban tổ chức chuyển hai kỳ thủ về gần Bến Thượng Hải ở trung tâm thành phố, cách nơi thi đấu chính là khách sạn Hyatt Regency tới 35 km, để thu hút nhiều quan chức và phóng viên tới theo dõi. Sự kiện vốn thu hút sự quan tâm lớn của dư luận chủ nhà. Hơn bao giờ hết, Trung Quốc cần một chiến thắng để xoa dịu cơn bão lòng sau bê bối dẫn đến án tù của hàng loạt cao thủ. Nhưng cuối cùng, người được cầm cup đứng bên bờ sông Hoàng Phố nổi tiếng là đại diện Việt Nam, Lại Lý Huynh.

Lý Huynh gặp nhiều khó khăn ở khai cuộc, khi đối thủ "thuộc bài" nên đi như máy. Nhưng ở trung và tàn cuộc, kỳ thủ số một Việt Nam phản tiên, lật ngược thế cờ để thắng sau 54 nước đi. Cách Lý Huynh vượt qua khó khăn trong trận chung kết gần ba tiếng ở Bến Thượng Hải, tựa như hành trình anh đi qua tuổi thơ gian khó nhiều năm trời ở miền Tây.

Sinh năm 1990 tại Vĩnh Long, Lý Huynh sớm theo bố mẹ vào vùng U Minh, tỉnh Cà Mau làm ăn, do hoàn cảnh gia đình. Anh học cờ tướng lúc 9 tuổi, với người thầy đầu tiên chính là bố. Hai năm sau, bố mẹ chia tay, Lý Huynh phải nghỉ học văn hóa, theo bố học nghề cắt tóc.

Tuy nhiên, anh chỉ có đam mê cờ tướng, thường xuyên ngồi chực bên cạnh các bàn cờ để xem người lớn thi đấu. May mắn cho anh, khi có bố cũng chung sở thích, và dần dà đưa con trai đi du đấu khắp nơi.

Với mong muốn con theo sự nghiệp cờ tướng, bố của Lý Huynh tìm mọi cách để gặp HLV Nguyễn Thanh Khiết của Sở TDTT Cà Mau năm 2002. Lần đầu đưa con đến, ông không gặp được HLV, nhưng không bỏ cuộc. Lần sau Lý Huynh đến, đã được gặp thầy và đấu tập với nhiều người để kiểm chứng năng lực. Nhờ cầm hòa cả hai ván trước một đàn anh từng dự giải U18 quốc gia, Lý Huynh được nhận tập cùng đội cờ Cà Mau.

Nhờ sự rèn giũa của HLV Thanh Khiết, Lý Huynh liên tiếp vô địch quốc gia các nhóm tuổi từ U13 đến U18. Sự nghiệp của anh vươn ra khỏi miền Tây, trở thành tuyển thủ quốc gia, đoạt HC bạc trẻ châu Á năm 2008, và HC bạc đồng đội thế giới 2009 cùng Nguyễn Thành Bảo.

Trên các diễn đàn cờ tướng năm 2010, người hâm mộ gọi Lý Huynh bằng biệt danh "Âu Dương công tử", sau này là "Nam Phương công tử", tức công tử tới từ phương Nam. Bởi khi đó Lý Huynh có khuôn mặt sáng, mái tóc dài lãng tử. Phong cách thi đấu của anh cũng ấn tượng.

Nếu như "Tây Độc" Thành Bảo nổi tiếng với lối đánh tấn công cống hiến, Nguyễn Vũ Quân có cách đánh bền để đưa về tàn cuộc, Lý Huynh có sự pha trộn giữa hai trường phái trên.

Điểm khác biệt lớn giữa Lý Huynh và thế hệ trước là khả năng tận dụng công nghệ. Anh bắt đầu tiếp xúc với phần mềm cờ tướng năm 2005, và ngay lập tức nhận ra đó là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc luyện tập. Khi phần mềm Xiangqi Master hay Cyclone bắt đầu phổ biến, có ngày anh dành tới 10 tiếng để vừa nghiên cứu ván đấu quốc tế, vừa rèn luyện cùng phần mềm.

Không phải cứ ôm máy là thành cao thủ, nhưng anh biết kết hợp công cụ hiện đại để rút ngắn khoảng cách với thế giới. Khi đó, không phải cao thủ nào cũng thích đấu tập với máy tính, vì nhàm chán. Lý Huynh sở hữu lối đánh toàn diện và khoa học, mạnh đều từ khai, trung đến tàn cuộc. Sau mỗi ván đấu, anh không chỉ phân tích lại dựa trên phần mềm, còn nghiên cứu hệ số, phong độ cũng lối đánh của đối thủ.

Nhờ cách luyện tập bài bản, anh sớm soán vị trí số một Việt Nam của Nguyễn Thành Bảo. Đến nay, Lý Huynh đã sáu lần vô địch quốc gia, năm 2013, 2014, 2016, 2018, 2021 và 2025, thành tích chỉ kém Trềnh A Sáng (7 lần).

Nhưng chinh phục ngôi đầu quốc gia không phải đích đến cuối cùng của Lý Huynh. Việt Nam là nước mạnh thứ hai về cờ tướng, nhưng vẫn còn khoảng cách lớn so với Trung Quốc. Lý Huynh tâm niệm, chỉ có đấu với những đối thủ mạnh hơn mới có thể cải thiện trình độ bản thân.

Vì thế, anh khao khát cọ xát với những kỳ thủ Trung Quốc. Đến năm 2016, điều đó trở thành hiện thực khi Lý Huynh trở thành kỳ thủ ngoại đầu tiên trong lịch sử được mời thi đấu tại giải đồng đội Trung Quốc (Giáp Cấp Liên Tái). Anh thắng 6, hòa 8 và thua 4 ván tại giải, đạt tỷ lệ giành điểm trên 55%. Kể từ đó, Lý Huynh thường xuyên được mời dự Giáp Cấp Liên Tái, điều hiếm kỳ thủ nào ngoài Trung Quốc làm được.

Thi đấu cùng những kỳ thủ Trung Quốc đã khó, vô địch giải đấu có những đối thủ này càng khó hơn. Tại giải vô địch thế giới 2023 ở Mỹ, Lý Huynh lần đầu vào tới trận chung kết, tiến sát danh hiệu lịch sử. Anh chiếm ưu thế thắng trước Mạnh Thần, nhưng rồi bị cầm hòa, sau đó thua ở loạt tie-break. Thất bại ấy để lại nhiều tiếc nuối, song cũng tôi luyện bản lĩnh để Lý Huynh sẵn sàng hơn cho hai năm sau.

Thiên thời, địa lợi, nhân hòa đến với Lý Huynh ở Thượng Hải, khi Trung Quốc mất hàng loạt cao thủ vì mua bán độ. Trước chung kết, Thành Bảo nổi bật hơn khi toàn thắng bốn ván đầu, nhưng hai trận thua liên tiếp trước Mạnh Phồn Duệ và Doãn Thăng khiến kỳ thủ 47 tuổi hết cửa vào chung kết. Trong khi đó, Lý Huynh tiến chậm mà chắc, hòa cả Phồn Duệ lẫn Doãn Thăng, để chung kết nhờ chỉ số phụ tốt.

Chung kết giải thế giới 2025 là cuộc đối đầu giữa hai thế hệ. Một bên là Lý Huynh, 35 tuổi, dày dạn kinh nghiệm nhưng không đến từ nền cờ mạnh nhất. Bên kia là Doãn Thăng, 20 tuổi, đại diện cho thế hệ mới mà Trung Quốc tăng cường đào tạo sau khi bỏ tù hàng loạt kỳ vương.

Trận đấu kết thúc với một nước đẩy tốt của Lý Huynh, tưởng như không có gì đặc biệt. Nhưng nước đi đó khiến Doãn Thăng rơi vào tình huống mà mọi phương án tiếp theo đều sẽ làm thế cờ yếu đi. Dù tin chắc vào chiến thắng, Lý Huynh vẫn tỏ ra lo lắng, liên tục vò đầu bứt tai. Anh chỉ có thể thở phào nhẹ nhõm sau cái bắt tay xin thua từ đối thủ.

Giải cờ tướng thế giới diễn ra lần đầu năm 1990, cùng năm Lý Huynh chào đời. Định mệnh đã chọn kỳ thủ 35 tuổi của Việt Nam, để chấm dứt thế độc tôn 35 năm của cờ tướng Trung Quốc.

Kỳ đàn Trung Quốc vẫn thường gọi Lý Huynh là "kỳ vương Việt Nam". Nhưng từ giờ, họ phải thừa nhận một "kỳ vương thế giới" mới đã xuất hiện, và đó là phần thưởng cho 20 năm bền bỉ của "Nam Phương công tử".

Xuân Bình