'Kỳ lân' Substack: Nơi ra đời tác phẩm vĩ đại mới?

Cả nhà văn chuyên nghiệp và nghiệp dư đều đang sử dụng Substack để thử nghiệm các tác phẩm mới. Nền tảng này phát triển nhanh chóng, nhiều người kỳ vọng đây sẽ là "kỳ lân" của xuất bản.

Ảnh: Substack.

Trên Substack, không khó để tiếp cận tác phẩm và sự chia sẻ của cả những nhà văn có tên tuổi và các cây viết mới. Vào tháng 10 năm ngoái, những người đăng ký Woman of Letters, bản tin Substack của nhà văn Naomi Kanakia, đã nhận được một email có tiêu đề Tại sao tôi xuất bản một truyện ngắn trên Substack?.

Trong email này, bà giãi bày về việc một cuốn truyện ngắn pha trộn nhiều thử nghiệm của bà, dài 15 nghìn từ, khó xuất bản theo cách thông thường. Do đó, bà đã ra mắt trên Substack và để cuốn truyện đến trực tiếp với độc giả.

Cộng đồng văn học thu nhỏ trên Substack

Kanakia không phải là người duy nhất làm như vậy. Người chiến thắng Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ Sherman Alexie đã đăng tiểu thuyết, thơ và tiểu luận trên Substack. Hay Chuck Palahniuk, nổi tiếng với cuốn Fight Club, cũng đã đăng một tiểu thuyết trên trang Substack của mình.

Rick Moody, một trong những tác giả văn học được giới phê bình đánh giá cao nhất và thành công nhất về mặt thương mại trong thế hệ của ông, gần đây xuất bản một "truyện ngắn phi hư cấu" dài gần 20 nghìn từ trên Mars Review of Books Substack.

Ngoài ra còn nhiều cái tên khác, như George Saunders, Mary Gaitskill, Catherine Lacey và Elif Batuman, đều có tài khoản Substack nổi tiếng và xuất bản nhiều tác phẩm phi hư cấu về văn học và cuộc sống.

Một điểm chung giữa họ là họ đã đều có mức độ thành công đáng kể trong sự nghiệp và đang sử dụng Substack để thử nghiệm các phong cách mới, xây dựng mối quan hệ với độc giả và kiếm thêm thu nhập bằng cách bán các gói đăng ký đọc cao cấp cho những người hâm mộ.

Ở phía bên kia của quang phổ là những người viết nghiệp dư, họ đam mê đăng nhiều kỳ các tiểu thuyết đang viết dở, chia sẻ về niềm vui và sự khó khăn của việc viết lách, nói xấu về đồng nghiệp và cổ vũ lẫn nhau.

Substack như một thế giới văn chương thu nhỏ. Ảnh: Substack.

Ảnh hưởng của Substack đến đâu?

Vào tháng 3 năm 2023, John Pistelli, một giáo sư tiếng Anh kiêm blogger văn học, đã bắt đầu đăng nhiều kỳ một cuốn tiểu thuyết có tên Major Arcana trên Substack của mình, nơi ông cũng đăng các bài giảng về văn học.

Đây là một cuốn tiểu thuyết dài, nghiêm túc nhưng vui tươi. Bắt đầu bằng một vụ tự tử công khai đầy kịch tính trong khuôn viên trường đại học, cuốn sách sau đó đi ngược lại để tìm kiếm lời giải, tạo nên một cốt truyện muôn màu nhưng rối rắm, pha trộn nhiều yếu tố tarot, truyện tranh, thuốc thay đổi nhận thức, học thuật và chính trị văn hóa. Sau một năm, khi quá trình đăng nhiều kỳ hoàn tất, Pistelli đã tự xuất bản cuốn sách trên nền tảng Kindle Direct Publishing của Amazon.

Major Arcana được ra mắt từ Substack. Ảnh: Substack.

Vào tháng 4 năm 2024, Pistelli đã xuất hiện trong một cuộc phỏng vấn do Ross Barkan thực hiện, cũng đăng trên Substack. Barkan là một tiểu thuyết gia, thường xuyên viết bài cho các ấn phẩm như New York Times. Nhưng ông cũng là một Substacker năng nổ và nổi tiếng, đồng thời là một trong những người truyền bá nhiệt thành nhất về những tác động tích cực của nền tảng này đối với đời sống văn học Mỹ.

Trong cuộc phỏng vấn, Barkan đã dành nhiều lời khen ngợi cho cuốn tiểu thuyết dài 700 trang của Pistelli, coi nó "hay hơn hầu hết tác phẩm hư cấu đang được sản xuất hiện nay" và thừa nhận rằng cuốn sách thay đổi định kiến của ông về tác phẩm tự xuất bản.

Anne Trubek, người đứng đầu hãng in độc lập Belt Publishing, đã xem cuộc phỏng vấn của Barkan, đọc Major Arcana và nhanh chóng đề nghị ký hợp đồng xuất bản với Pistelli.

Vào tháng trước, Major Arcana đã chính thức ra mắt, xuất hiện trong các hiệu sách và được đưa tin trên các ấn phẩm truyền thống. Tờ Wall Street Journal đã có bài đánh giá tác phẩm này.

Những thành công trên chỉ mang đến một cái nhìn thoáng qua về vai trò tương lai của Substack, vừa là nơi thử nghiệm những tiếng nói mới vừa là kênh tiếp xúc nhanh với các tổ chức văn hóa hiện tại.

Tất nhiên, vẫn còn sớm để nói về ảnh hưởng nào quá to lớn. Nhưng sức lan toả văn học của Substack cho thấy nền tảng này có thể dễ dàng trở thành một nền tảng cộng đồng văn học phổ biến của thế kỷ 21, nơi giới nhà văn có thể chia sẻ những thử nghiệm của riêng họ với tốc độ cao và chi phí thấp.