Kỳ 4: Trầy trật ra hòn Mắt Con, điểm A14

Hòn Mắt Con là đảo đá cao khoảng 50 m với mực nước biển, có chiều dài khoảng 193 m, chiều ngang rộng nhất khoảng 119 m, gồm 2 khối đá đứng cạnh nhau. Đây là điểm cơ sở A14 tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trên Vịnh Bắc bộ, thuộc quản lý hành chính của phường Cửa Lò, Nghệ An.

3 lần lỡ chuyến

Trên Google Maps, hòn Mắt Con được người dân địa phương đánh dấu với tên "đảo con cá". Hòn Mắt Con nằm cách đảo Mắt 3 km về phía đông, cách đảo Hòn Ngư khoảng 22 km và cách Cửa Lò khoảng 25 km.

Từ mấy năm trước, khi thực hiện chuyên đề các đảo của Việt Nam, chúng tôi đã tìm cách ra đảo Mắt, nhưng chưa được, do là đảo quân sự, do 1 tiểu đoàn hỗn hợp thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An quản lý bảo vệ, không có dân cư sinh sống, không phương tiện đi lại thường xuyên.

Việc ra đảo, chỉ có thể đi theo các đoàn công tác chúc tết cuối năm, văn công Quân khu 4 ra biểu diễn hoặc tàu vận tải chở lương thực thực phẩm tiếp tế, chuyên chở vật liệu ra xây dựng đảo… rất bất thường.

Khi thực hiện loạt bài 14 điểm cơ sở tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ, chúng tôi liên hệ với đại tá Trần Quang Trung, khi đó là Chính ủy Bộ đội Biên phòng tỉnh Nghệ An (nay là Chính ủy Ban chỉ huy Bộ đội Biên phòng, thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An) và ông nhắc nhở: "Ngoài đảo không có trạm biên phòng. Điểm cơ sở A14 do tiểu đoàn Đảo Mắt quản lý. Biên phòng không biết". Sau đó, ông giới thiệu chúng tôi xuống Đồn Biên phòng cửa khẩu cảng Cửa Lò – Bến Thủy, nhờ chỉ huy Đồn thuê giúp tàu cá của dân ra xem đảo.

Biết khó khăn của chúng tôi, ông Đồng Trung Kiên, Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam thuộc Bộ Xây dựng, chỉ đạo Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Bắc Trung bộ (trụ sở ở TP. Vinh, Nghệ An cũ) bố trí đi theo tàu tiếp tế 2 trạm đèn biển Hòn Mê - Hòn Mát.

Cuối tháng 7.2025, tôi bay từ TP. Hồ Chí Minh ra Nội Bài, theo xe riêng của cộng tác viên Nguyễn Quỳnh Anh chạy ngược vào Thanh Hóa, sáng hôm sau theo tàu V021 của Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Bắc Trung bộ ra tiếp tế Hòn Mê và chạy cả đêm sang đảo Mắt, khoảng 62 km.

Hòn Mắt hay Hòn Mát?

Sáng 26.7.2025, tàu V021 cập cảng đảo Mắt mới xây dựng, đang trong quá trình hoàn thiện. Do Trạm đèn biển Hòn Mát chỉ có 1 chiếc xe máy, nên công nhân chở đồ tiếp tế, còn chúng tôi đi bộ ngược lên trạm trong thời gian khoảng 30 phút, luồn qua rừng, vượt nhiều đoạn dốc cao.

Ngay đoạn dốc đầu tiên ở cầu cảng, đã thấy tấm biển đỏ ghi chữ "Tiểu đoàn hỗn hợp đảo Mắt, TP.Vinh, Nghệ An cũ". Trên trạm đèn biển, căn nhà ở của công nhân trạm, ngoài cửa ghi "Trạm đèn biển Hòn Mát".

Tuy nhiên, trên hệ thống báo hiệu hàng hải của Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam, lại ghi là "đèn biển HÒN MÁT". Theo đó, đèn biển Hòn Mát nằm trên đảo Hòn Mát thuộc thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An (từ 1.7.2025 là phường Cửa Lò), có tác dụng giúp tàu thuyền hoạt động trong vùng biển ngoài khơi Nghệ An – Hà Tĩnh định hướng nhập bờ.

Đèn biển ở đây có hình trụ, toàn thân được sơn màu vàng, cao 12,4 m và nằm trên điểm cao nhất của đảo (201,8 m so với mực nước biển).

Kiên cường đèn biển

Ông Nguyễn Cảnh Phương (Trạm trưởng trạm đèn biển Hòn Mát) cho biết, Trạm đèn biển Hòn Mát đi vào hoạt động từ năm 2004, hiện có 6 cán bộ công nhân. Mọi lương thực, thực phẩm đều được chuyển ra từ đất liền, theo tàu tiếp tế hoặc nhờ gửi tàu vận tải quân sự, tàu cá ngư dân. Do trạm đóng ở điểm cao nhất đảo, nên nước ngọt phải dự trữ. Mùa khô, nước ngọt khan hiếm, phải xuống tắm nhờ các đơn vị và gùi lên nấu uống…

Vất vả nhất là việc vận chuyển trang thiết bị, lương thực thực phẩm, đồ dùng… từ điểm tập kết dưới chân núi lên trạm đèn biển, đều phải bằng công sức công nhân, gùi cõng trên vai. "Có bữa hết gạo nấu cơm, cũng đành nhịn vì gùi cõng từ dưới lên quá mệt", ông Phương nói.

Ngay cạnh đèn biển Hòn Mát là cột cờ chủ quyền Tổ quốc do Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh xây dựng, được khánh thành và bàn giao ngày 9.9.2015. Do lâu ngày không hoạt động, cây cỏ mọc um tùm quanh cột cờ và trên đỉnh cũng chỉ thấy cột trơ trọi, không treo cờ.

Từ Trạm đèn biển Hòn Mát nhìn thẳng ra phía đông là hòn Mắt Con, với khoảng cách gần 3 km theo đường chim bay. Khi chúng tôi hỏi về điểm cơ sở A14 đường cơ sở tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trên hòn Mắt Con, các cán bộ công nhân đèn biển và một số cán bộ chiến sĩ trên đảo Mắt đều lắc đầu không hiểu...

Với chúng tôi, muốn đặt chân lên hòn Mắt Con, nhưng do trưởng đoàn công tác (là lãnh đạo Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Bắc Trung Bộ) ngại xa, tàu V021 là tàu công trình chỉ chuyên thả phao luồng, hạ thủy từ 2002 đến giờ đã quá cũ kỹ và nhất là trên tàu không có thuyền thúng, nên đành đứng ngoài nhìn vào.

Kỳ tiếp theo: Chưa đi chưa biết Hòn Mê – điểm A15