Kinh tế Israel mạnh đến đâu giữa khói lửa Trung Đông?

Trong lòng Trung Đông đầy biến động, Israel nhỏ bé nổi lên như một kỳ tích kinh tế, được mệnh danh là 'Quốc gia khởi nghiệp'.

Với nền kinh tế tri thức và sức mạnh công nghệ - quân sự vượt trội, Israel đã vượt ra khỏi phạm vi khu vực để trở thành một nhân tố quan trọng của kinh tế toàn cầu.

Một trong những nền kinh tế tri thức hàng đầu thế giới

Israel có diện tích chỉ 22.000 km2 và dân số khoảng 9 triệu người, là một quốc gia nghèo tài nguyên thiên nhiên, nằm giữa sa mạc khắc nghiệt.

Tuy nhiên, bằng chiến lược phát triển dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo, Israel đã xây dựng một nền kinh tế thị trường phát triển, đạt GDP khoảng 540 tỷ USD vào năm 2024, xếp thứ 19 thế giới. GDP bình quân đầu người của Israel đạt 54.000 USD, cao gấp hơn 10 lần Iran, dù dân số chỉ bằng 1/10 và thuộc nhóm quốc gia thu nhập cao.

Sức mạnh kinh tế của Israel đến từ sự tập trung vào các ngành dịch vụ và công nghệ cao. Ngành công nghệ thông tin, an ninh mạng, thiết bị y tế và công nghệ nông nghiệp là những mũi nhọn. Israel sở hữu hơn 6.000 startup công nghệ, đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Thung lũng Silicon (Mỹ) và thu hút hàng chục tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm.

Các doanh nghiệp bản địa như Teva Pharmaceuticals (dược phẩm), Elbit Systems (quốc phòng), và Check Point Software (an ninh mạng) đều là những tên tuổi toàn cầu, với vốn hóa thị trường lần lượt vượt 20 tỷ, 75 tỷ và 24 tỷ USD.

Hệ thống ngân hàng và thị trường vốn phát triển, với Sở giao dịch chứng khoán Tel Aviv (TASE) đóng vai trò trung tâm, giúp Israel duy trì dự trữ ngoại hối vững mạnh và tỷ lệ thất nghiệp thấp.

Đặc biệt, Israel dẫn đầu thế giới về tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D), chiếm hơn 5% GDP, cao hơn cả Mỹ và Hàn Quốc. Các tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Microsoft, Google và Apple đều đặt trung tâm R&D tại đây, khẳng định vị thế của Israel như một trung tâm đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đóng vai trò then chốt trong việc phát triển kinh tế Israel, đặc biệt qua các cải cách thị trường tự do và thúc đẩy ngành công nghệ cao.

Ông từng giữ chức Bộ trưởng Tài chính (2003-2005), cắt giảm phúc lợi, tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước và thu hút đầu tư nước ngoài, giúp kinh tế tăng trưởng mạnh. Dưới thời ông làm Thủ tướng, Israel trở thành trung tâm công nghệ toàn cầu (Startup Nation).

Vai trò kinh tế toàn cầu và thị trường tài chính

Israel không chỉ là một nền kinh tế khu vực mà còn có ảnh hưởng sâu rộng trên thị trường tài chính và công nghệ thế giới. Với hơn 400 công ty công nghệ đa quốc gia đặt trung tâm R&D tại Israel, quốc gia này đóng góp đáng kể vào sự phát triển của các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng và công nghệ tài chính.

Số lượng các công ty Israel niêm yết trên sàn chứng khoán NASDAQ của Mỹ đứng thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Trung Quốc, là minh chứng cho sức hút của Israel trên Phố Wall.

Ngành công nghiệp quốc phòng của Israel, với các công ty như Elbit Systems, Israel Aerospace Industries và RAFAEL, chiếm tỷ trọng khá lớn trên thị trường xuất khẩu vũ khí toàn cầu và đạt doanh thu kỷ lục 14,8 tỷ USD trong năm 2024.

Các hệ thống phòng thủ như Iron Dome, David’s Sling và tên lửa Arrow được xem là tấm lá chắn bảo vệ an ninh quốc gia và cũng là mặt hàng xuất khẩu “hot” sang châu Âu và châu Á, định hình lại thị trường vũ khí toàn cầu.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, Israel đạt hiệu quả cao nhờ ứng dụng công nghệ tưới nhỏ giọt và canh tác thông minh, xuất khẩu giải pháp nông nghiệp tiên tiến sang châu Phi và châu Á. Sau Hiệp định Abraham năm 2020 với UAE và Bahrain, Israel mở rộng hợp tác kinh tế trong các lĩnh vực năng lượng, tài chính, và đổi mới sáng tạo, củng cố vai trò đối tác kinh tế quan trọng ở Trung Đông.

Mặc dù chịu áp lực từ xung đột khu vực, Israel duy trì tăng trưởng kinh tế ổn định nhờ chính sách tài khóa linh hoạt và nền tảng công nghệ vững chắc. 

Sức mạnh kinh tế của Israel không thể tách rời khỏi năng lực quân sự và công nghệ quốc phòng. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) được trang bị hiện đại, với ngân sách quốc phòng năm 2024 tăng mạnh 65% lên 46,5 tỷ USD.

Hệ thống phòng thủ tên lửa Iron Dome, với tỷ lệ đánh chặn được Israel công bố là hơn 90%, cùng các hệ thống David’s Sling và Arrow, đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột với Hamas, Hezbollah và các lực lượng ủy nhiệm khác của Iran.

Trong chiến dịch “Rising Lion” tháng 6/2025, Israel thực hiện không kích quy mô lớn vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran. Hệ thống phòng thủ đa tầng, bao gồm Iron Dome và hệ thống phòng không laser Iron Beam, giúp Israel vô hiệu hóa phần lớn tên lửa trả đũa từ Iran, bảo vệ các trung tâm kinh tế như Tel Aviv.

Năng lực tình báo của Mossad và Đơn vị 8200, kết hợp với công nghệ tác chiến điện tử, đã giúp Israel áp đảo các lực lượng ủy nhiệm của Iran tại Lebanon, Syria và Yemen, củng cố an ninh khu vực và bảo vệ các tài sản kinh tế.

Sức mạnh quân sự này không chỉ bảo vệ lãnh thổ mà còn thúc đẩy xuất khẩu công nghệ quốc phòng, tạo nguồn thu lớn cho nền kinh tế. Các hợp đồng xuất khẩu vũ khí với Ấn Độ, Singapore và châu Âu là minh chứng cho khả năng biến công nghệ quân sự thành lợi thế kinh tế.

Từ “Quốc gia khởi nghiệp” với hệ sinh thái công nghệ sôi động đến một cường quốc xuất khẩu vũ khí và giải pháp nông nghiệp, Israel không chỉ định hình kinh tế Trung Đông mà còn đóng góp quan trọng vào thị trường tài chính và công nghệ toàn cầu.

Dù đối mặt với xung đột khu vực, Israel vẫn duy trì vị thế nhờ sự kết hợp giữa kinh tế tri thức, công nghệ tiên tiến, và sức mạnh quân sự vượt trội.