Kiến nghị cơ chế sandbox và quỹ phát triển riêng cho khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM

Chuyên gia cho rằng việc triển khai khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM còn nhiều khó khăn và bất cập về thể chế. Việc xây dựng cơ chế sandbox toàn diện cho khu đô thị Đại học Quốc gia là yêu cầu cấp thiết.

Ngày 30-10, Trường đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM tổ chức tọa đàm khoa học cơ chế, chính sách đột phá trình HĐND TP.HCM phê duyệt về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Đại học Quốc gia TP.HCM trong bối cảnh triển khai nghị quyết 57 của Bộ Chính trị.

Thể chế hóa lâu dài các chính sách thí điểm hiệu quả

Phát biểu tại tọa đàm, PGS.TS Đỗ Phú Trần Trình - Viện trưởng Viện Phát triển chính sách Đại học Quốc gia TP.HCM - cho rằng trong bối cảnh TP.HCM đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với vai trò là một siêu đô thị trung tâm vùng, cả nước và khu vực, việc tái thiết mô hình đô thị thông minh đòi hỏi phải dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đồng thời bám sát những yêu cầu thực tiễn về quản lý đô thị hiệu quả, phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Trong giai đoạn 2026-2030, TP.HCM có thể phát triển mô hình đô thị thông minh theo định hướng "chính quyền số - đô thị số - dân sinh số - tăng trưởng xanh", nhằm xây dựng môi trường sống hiện đại, minh bạch, hiệu quả, thân thiện với môi trường và lấy con người làm trung tâm của mọi quyết sách.

Bên cạnh đó, mô hình hợp tác giữa đại học và chính quyền đô thị cần được định vị như một cơ chế thiết yếu, vừa góp phần thúc đẩy sản xuất tri thức và chuyển giao công nghệ, vừa giúp nâng cao năng lực quản trị đô thị trên nền tảng khoa học. 

Do đó TP.HCM cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh các chương trình nghiên cứu, phát triển, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ mối quan hệ hợp tác chiến lược giữa hệ thống đại học và chính quyền đô thị theo tinh thần nghị quyết số 57.

Tham luận tại tọa đàm, TS Nguyễn Nhật Khanh - Trường đại học Kinh tế - Luật - nêu thời gian qua HĐND TP.HCM trong các kỳ họp đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng liên quan đến khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong đó nổi bật là các nghị quyết về thu hút chuyên gia khoa học công nghệ, hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và chính sách thuế ưu đãi cho hoạt động đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên sau sáp nhập, TP.HCM mới thành một siêu đô thị vùng 12,5 triệu dân. Điều này đặt ra yêu cầu phải mở rộng và điều chỉnh cơ chế đặc thù cho phù hợp quy mô mới.

TP.HCM đã chủ động xây dựng đề án sửa đổi, bổ sung nghị quyết 98 để trình Quốc hội. Trong đó đề xuất thêm những chính sách vượt trội như cơ chế lựa chọn nhà đầu tư chiến lược trong dự án công nghệ cao, và đặc biệt là thành lập Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ với các ưu đãi phi thuế quan mạnh mẽ nhằm thu hút đầu tư vào logistics, công nghiệp công nghệ cao tầm cỡ khu vực.

Để tiếp tục phát huy những chính sách này, TS Nguyễn Nhật Khanh cho rằng TP.HCM nên chủ động kiến nghị Trung ương thể chế hóa lâu dài các chính sách thí điểm đã chứng minh hiệu quả. Ví dụ, kiến nghị bổ sung quy định về quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương hoặc sở giao dịch chứng khoán cho startup nếu thí điểm thành công.

Ngoài các chính sách đặc thù trực tiếp, TP.HCM cũng cần cải thiện môi trường kinh doanh và nghiên cứu nói chung như cải cách thủ tục đăng ký kinh doanh, thủ tục thuế cho startup (theo hướng online, nhanh gọn), xây dựng hệ thống dữ liệu mở của chính quyền để doanh nghiệp khai thác sáng tạo dịch vụ mới. 

Bên cạnh đó phát triển hạ tầng số (phủ sóng 5G, datacenter) và không gian làm việc chung cho cộng đồng đổi mới sáng tạo.

Thúc đẩy khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM 

Còn theo ThS Lê Bá Đức - Viện Phát triển chính sách Đại học Quốc gia TP.HCM, khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM được định hướng phát triển thành "khu đô thị đại học thông minh" kết hợp hài hòa giữa đào tạo, nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, văn hóa và dịch vụ cộng đồng.

Đây không chỉ là không gian giáo dục mà còn là trung tâm tri thức của vùng Đông Nam Bộ, góp phần thúc đẩy khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức. Mô hình này phản ánh xu thế phát triển đại học hiện đại gắn với đô thị thông minh và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên thực tiễn triển khai khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM cho thấy nhiều khó khăn và bất cập về thể chế. Khái niệm "đô thị đại học" chưa được quy định trong hệ thống pháp luật hiện hành, cơ chế phối hợp giữa Đại học Quốc gia và chính quyền địa phương chưa được xác lập rõ ràng. 

Pháp luật về đất đai, quy hoạch, đầu tư và hợp tác công tư chưa phù hợp với đặc thù của mô hình này. Những khoảng trống pháp lý đó khiến việc quản lý, đầu tư, cung cấp dịch vụ công và phát triển hạ tầng gặp nhiều trở ngại.

Do đó chuyên gia cho rằng cần định danh và luật hóa mô hình đô thị đại học, hoàn thiện quy định về quản lý dữ liệu dùng chung giữa TP.HCM và Đại học Quốc gia TP.HCM.

Bên cạnh đó việc xây dựng cơ chế sandbox toàn diện cho khu đô thị Đại học Quốc gia là yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở nghị quyết 57 và nghị quyết 98, cần sớm ban hành một nghị quyết thí điểm riêng, cho phép áp dụng sandbox trong phạm vi khu đô thị đại học thông minh. Đây sẽ là khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát, bảo đảm vừa khuyến khích đổi mới, vừa hạn chế rủi ro khi áp dụng các mô hình và công nghệ mới.

Ngoài ra cần hình thành một cơ chế tài chính năng động, kết hợp hài hòa giữa ngân sách nhà nước, nguồn vốn xã hội và sự tham gia của doanh nghiệp. Giải pháp trọng tâm là thành lập Quỹ phát triển đô thị đại học, hoạt động theo mô hình hợp tác công - tư.