Kiểm soát quyền lực khi trưởng công an xã được quyền khởi tố vụ án

Có ý kiến đề nghị xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực khi điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã có thẩm quyền khởi tố, điều tra vụ án hình sự.

Viện KSND tối cao mới đây có báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội về dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật Tố tụng hình sự.

Một trong những nội dung được đề cập là việc bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của điều tra viên được bố trí là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã.

Theo dự thảo luật, điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã được thủ trưởng cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp tỉnh phân công, có thẩm quyền tiến hành khởi tố, điều tra vụ án hình sự về tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, có mức cao nhất của khung hình phạt đến 7 năm tù, xảy ra trên địa bàn cấp xã.

Công an xã không phải là một cấp điều tra

Nhiều ý kiến tán thành với nội dung trên, nhằm phù hợp với chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức cơ quan điều tra 2 cấp. Song, có ý kiến đề nghị rà soát toàn bộ các quy định của bộ luật Tố tụng hình sự để bảo đảm tính đồng bộ.

Ý kiến khác thì cho rằng việc bổ sung thẩm quyền khởi tố, điều tra cho trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã có thể khiến công an xã trở thành một cấp điều tra mới, phát sinh nhiều bất cập (con dấu sử dụng, tư cách ký văn bản, thẩm quyền phân công và thay đổi điều tra viên…), chỉ nên quy định công an cấp xã hỗ trợ xác minh điều tra ban đầu.

Tiếp thu các ý kiến, Viện KSND tối cao cho hay đã bổ sung quy định theo hướng phải là điều tra viên trung cấp, điều tra viên cao cấp của cơ quan điều tra công an cấp tỉnh được bố trí làm trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã khi được thủ trưởng cơ quan điều tra công an cấp tỉnh phân công, ủy quyền tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra đối với vụ án về tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cấp xã thì mới được thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn như thủ trưởng cơ quan điều tra.

Cơ quan soạn thảo khẳng định, công an xã không phải là một cấp điều tra. Việc bổ sung như dự thảo là theo đề nghị của Bộ Công an, nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn khi không tổ chức cơ quan điều tra công an cấp huyện.

Cơ chế kiểm soát quyền lực thế nào?

Có ý kiến đề nghị xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực, trách nhiệm kiểm tra, giám sát của thủ trưởng cơ quan điều tra, viện kiểm sát có thẩm quyền; trách nhiệm liên đới của thủ trưởng cơ quan điều tra để phòng ngừa sai phạm của điều tra viên được giao nhiệm vụ là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã.

Viện KSND tối cao cho hay, theo quy định tại dự thảo, thủ trưởng cơ quan điều tra công an cấp tỉnh ủy quyền cho điều tra viên là trưởng công an cấp xã hoặc phó trưởng công an cấp xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn của thủ trưởng cơ quan điều tra.

Do đó, thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh sẽ phải chịu trách nhiệm về các hành vi, quyết định do điều tra viên đó thực hiện trong phạm vi ủy quyền.

Việc ký các lệnh, quyết định tố tụng là do điều tra viên ký "thừa ủy quyền" thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh. Sau khi ký, các lệnh hoặc quyết định này sẽ phải gửi đến thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh để báo cáo.

Cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc lộ trình và triển khai thận trọng việc bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã, có thể thí điểm tại một số địa phương trước khi áp dụng rộng rãi.

Viện KSND tối cao cho biết, quá trình triển khai và tổ chức thực hiện sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để cân nhắc, thận trọng trong việc lựa chọn phân công điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an xã.

Việc phân công phải bảo đảm đúng điều kiện, tiêu chuẩn về năng lực, trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh, phòng chống tội phạm, phòng chống oan sai, bỏ lọt tội phạm.

Dự thảo luật cũng đã bổ sung quy định giao Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Viện trưởng Viện KSND tối cao để hướng dẫn cụ thể việc phân công, bố trí điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an xã, bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.