Không gian tăng trưởng mới cho Việt Nam từ 'kinh tế bạc'

Trong bối cảnh hơn 14% dân số Việt Nam sẽ trên 60 tuổi vào năm 2025, các chuyên gia cho rằng “kinh tế bạc” là dư địa phát triển mới cho các lĩnh vực y tế, công nghệ, dịch vụ số...

Năm 2025, nhóm người từ 60 tuổi trở lên sẽ chiếm hơn 14% dân số Việt Nam. Ảnh: Nikkei Asia.

Sáng 15/11, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; Hội đồng Lý luận Trung ương; Tạp chí Cộng sản và Trung ương Hội Người cao tuổi (NCT) Việt Nam đã phối hợp tổ chức hội thảo khoa học “Kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới”.

Tại hội thảo, TS. Hoàng Trung Dũng - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản - nhận định Việt Nam đang vào giai đoạn già hóa với tốc độ nhanh chưa từng có. Năm 2025, nhóm người từ 60 tuổi trở lên sẽ chiếm hơn 14% dân số và đến 2036, Việt Nam dự kiến chính thức bước vào giai đoạn dân số già.

TS. Dũng cho rằng đây là xu thế tất yếu, nhưng đặt ra nhiều vấn đề mới trong hoạch định chiến lược phát triển, tổ chức quản lý và lựa chọn mô hình tăng trưởng phù hợp. Từ đó, tư duy về phát triển “kinh tế bạc” được đặt ra như hướng tiếp cận đột phá, lời giải cho bài toán già hóa dân số nhanh của nước ta.

"Kinh tế bạc" là gì?

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam, “kinh tế bạc” được hiểu là hệ thống hoạt động kinh tế nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người cao tuổi.

Hệ sinh thái này vận hành dựa trên vai trò dẫn dắt của Nhà nước, sự tham gia của thị trường và đồng thuận xã hội. Trong đó, người cao tuổi vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là chủ thể tạo ra giá trị mới.

TS. Phùng Quốc Hiển - nguyên Phó chủ tịch Quốc hội, chuyên gia tư vấn Hội đồng Lý luận Trung ương - chia sẻ thêm thuật ngữ “kinh tế bạc” xuất hiện từ thập niên 1970 tại Nhật Bản, quốc gia có tỷ lệ dân số trên 65 tuổi cao nhất thời điểm đó.

Mục tiêu của "kinh tế bạc" không chỉ dừng lại ở nâng cao chất lượng sống, bảo đảm phúc lợi cho người cao tuổi, mà còn mở ra một hướng tăng trưởng mới cho nền kinh tế, tận dụng tri thức, kinh nghiệm và uy tín của thế hệ lớn tuổi.

Từ góc nhìn cấu trúc, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam cho rằng "kinh tế bạc" sẽ vận hành theo bộ 3 logic nhu cầu - cung ứng - kết quả. Trên nền tảng này, mô hình phát triển sẽ xây dựng dựa trên 6 trụ cột gồm thể chế - chính sách, thị trường liên kết chuyên nghiệp, hạ tầng số và dữ liệu liên thông, nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thuận xã hội và hợp tác quốc tế.

Kinh tế bạc được hiểu là hệ thống hoạt động kinh tế nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người cao tuổi

Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Nguyễn Thanh Bình.

Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cũng nhấn mạnh tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam có tăng, nhưng số năm sống khỏe mạnh chưa tăng tương ứng, gây áp lực lên hệ thống y tế và an sinh.

Tuy nhiên, ở góc độ nhà quản lý đánh giá thì quá trình già hóa cũng mở ra thị trường tiêu dùng rất lớn. Nhu cầu về chăm sóc sức khỏe, sản phẩm tiêu dùng, dịch vụ hỗ trợ… của nhóm trên 60 tuổi đang gia tăng nhanh. Bên cạnh đó, lớp người cao tuổi còn là “nguồn lực tri thức” với kinh nghiệm quản trị, sản xuất và sáng tạo văn hóa - xã hội, đóng góp vào sự hình thành "kinh tế bạc".

Xây dựng chiến lược quốc gia về "kinh tế bạc"

Theo Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, "kinh tế bạc" không nên chỉ gói gọn trong chăm sóc sức khỏe mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như nhà ở thông minh, du lịch thân thiện hay sản phẩm văn hóa - giáo dục giúp người lớn tuổi sống ý nghĩa hơn.

Ông đề xuất xây dựng chiến lược quốc gia về "kinh tế bạc", tích hợp nội dung này vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và chương trình dân số. Đồng thời, cần ban hành bộ tiêu chuẩn cho sản phẩm, dịch vụ thân thiện với người cao tuổi và đặt mục tiêu rõ ràng về mức đóng góp của "kinh tế bạc".

Phó chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng cần khai thác nguồn lực tri thức của người cao tuổi thông qua việc tạo cơ hội làm việc bán thời gian, tư vấn, cố vấn; xây dựng các “câu lạc bộ tri thức”, “hội quán cao niên” để họ chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ thế hệ trẻ, tham gia giáo dục, bảo tồn văn hóa và phát triển cộng đồng.

Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa nguồn vốn, huy động xã hội hóa, phát triển quỹ hưu trí tự nguyện, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho người cao tuổi và ưu tiên tín dụng cho các dự án du lịch, y tế, nhà ở phù hợp với người già.

Ông Hoan đề nghị đẩy mạnh truyền thông để thay đổi nhận thức xã hội, xây dựng hình ảnh người cao tuổi năng động - sáng tạo, tôn vinh những đóng góp của họ và khuyến khích gia đình, cộng đồng tạo điều kiện để người cao tuổi tiếp tục sống hữu ích.

Phó chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh việc phát triển thị trường và hạ tầng dịch vụ, khuyến khích doanh nghiệp cung cấp sản phẩm phù hợp cho người cao tuổi như dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe, thiết bị hỗ trợ, công nghệ thông minh. Bên cạnh đó, cần mở rộng mạng lưới chăm sóc cộng đồng, du lịch nghỉ dưỡng và các không gian sinh hoạt văn hóa - thể thao, cũng như xây dựng nền tảng số thân thiện kết nối dịch vụ cho người cao tuổi.

Thử nghiệm trợ lý ảo hỗ trợ người cao tuổi tra dữ liệu

Phù hợp với chỉ đạo của Phó chủ tịch Quốc hội, một ứng dụng trợ lý ảo (AI) dành cho người cao tuổi đang được thử nghiệm, nhằm giúp nhóm người dùng này dễ dàng tiếp cận thông tin và dữ liệu số.

Ứng dụng trợ lý ảo (AI) dành cho người cao tuổi đang được thử nghiệm.

Người dùng có thể truy cập nền tảng bằng cách mở trình duyệt web (Chrome, Safari, Edge…) và nhập tên miền thongsuot.vn. Tại giao diện hệ thống, người cao tuổi đặt câu hỏi hoặc tìm kiếm tài liệu theo nhu cầu. Những người đã quen thao tác có thể sử dụng tính năng nâng cao như hỏi - đáp bằng giọng nói.

Ở ô nhập câu hỏi, người dùng chỉ cần gõ nội dung cần tra cứu và nhấn gửi. Sau vài giây xử lý, trợ lý ảo sẽ trả lời và gợi ý thông tin liên quan. Người dùng có thể tiếp tục đặt câu hỏi để mở rộng chủ đề.

Ứng dụng kỳ vọng giúp người cao tuổi tiếp cận dữ liệu số thuận tiện hơn trong bối cảnh các dịch vụ công đang đẩy mạnh chuyển đổi số.