“Không ai dạy họ làm doanh nhân” – Những bài học từ thế hệ tỷ phú Việt đầu tiên

Họ bước ra thương trường không được dạy, nhưng chính hành trình ấy đã dạy cả một thế hệ biết thế nào là kiên trì, sáng tạo và dấn thân.

Khi nhìn vào doanh nhân Việt Nam hôm nay, với những khóa học CEO, mentor, quỹ khởi nghiệp, hội đồng cố vấn - ta dễ quên rằng chỉ vài thập niên trước, không có trận tuyến rõ ràng cho tư nhân, không có bản đồ dẫn lối cho ai muốn kinh doanh lớn. Những người khởi nghiệp đầu tiên sau đổi mới như Trần Bá Dương, Phạm Nhật Vượng, Đặng Lê Nguyên Vũ, Nguyễn Đăng Quang..., họ không có trường lớp dạy làm doanh nhân, họ tự học, tự thử, tự sai, tự đứng dậy và tự đi tiếp. Và từ đó họ để lại những bài học sống còn cho thế hệ doanh nhân kế cận. 

Họ là ai - Những người mở đường

Trước hết, điểm qua những nhân vật để thấy rõ: Họ đều từ xuất phát điểm khiêm tốn, trong bối cảnh nhiều bất định, và phần lớn không có mô hình doanh nghiệp tư nhân lớn để học tập.

Điểm chung: Họ đều bắt đầu không có bản giáo trình rõ ràng về doanh nhân, không có nhiều mô hình trong nước để học, không có hệ sinh thái startup như hiện nay, thị trường tư nhân còn non trẻ, chính sách còn thiếu rõ ràng.

Bài học thứ nhất: Dám liều khi không có gì chắc chắn

Liều nhưng có tính toán; mạo hiểm nhưng dựa trên cảm nhận thị trường và lòng tin vào mình.

Bài học rút ra: khi đang ở trạng thái phần lớn mọi thứ chưa rõ như thị trường chưa ổn định, cơ chế còn thay đổi, nhu cầu tiêu dùng chưa hình thành thì những "anh cả" trong nền kinh tế Việt đã dám đặt cược. Và "liều" đôi khi quan trọng hơn chờ đợi.

Bài học thứ hai: Tự học - tự mày mò - tự thích nghi

Thời ấy không có nhiều nguồn học nội địa về quản trị hiện đại, marketing quốc tế, logistics; họ phải học từ sai lầm, từ việc trải nghiệm thực tế.

Bài học rút ra: kiến thức thực tiễn, trải nghiệm thị trường, phản hồi khách hàng là những giáo trình sống động hơn sách vở; khả năng thích nghi nhanh, điều chỉnh chiến lược là năng lực thiết yếu để có thể ứng phó với mọi sự thay đổi của thị trường.

Bài học thứ ba: Khát vọng phụng sự

Điều làm họ khác biệt so với kẻ làm giàu đơn thuần là khát vọng tạo giá trị, để lại di sản, thay đổi ngành nghề và đưa sản phẩm Việt Nam ra thế giới.

Bài học rút ra: lợi nhuận là cần thiết để duy trì, nhưng nếu chỉ hướng tới lợi nhuận ngắn hạn, rất dễ bị dao động khi khủng hoảng. Có tầm nhìn lớn, có khát vọng đóng góp cho cộng đồng, quốc gia — đó là sức mạnh nội tại giúp họ vượt qua khó khăn.

Bài học thứ tư: Giữ bản lĩnh qua khủng hoảng

Khó khăn, biến động, thất bại - là những người thầy không ai mời, nhưng rất nhiều người phải học.

Bài học rút ra: bản lĩnh không phải là không sợ mà là tiếp tục hành động trong khi sợ; là giữ định hướng khi thị trường lung lay; là chịu trách nhiệm trong mọi hoàn cảnh.

Di sản của những người "không được dạy làm giàu"

Họ không chỉ làm giàu cho bản thân mà để lại di sản lớn cho nền kinh tế và xã hội:

Họ - Trần Bá Dương, Phạm Nhật Vượng, Đặng Lê Nguyên Vũ, Nguyễn Đăng Quang và rất nhiều nhà sáng lập khác không được dạy làm doanh nhân. Không có môi trường chuẩn, không có bản hướng dẫn rõ ràng, không có ai chỉ từng bước. Nhưng chính hành trình đó đã mài dũa họ thành những người dẫn đầu trong ngành, trong thị trường, trong tư duy.

Ngày Doanh nhân Việt Nam không chỉ là để tri ân người làm giàu, mà là để tri ân những người đã dấn thân, chịu đau, chịu đựng, chịu học từ mọi khía cạnh - từ thất bại, từ rủi ro, từ đòi hỏi bản thân hơn. Những bài học từ thế hệ đầu tiên ấy vẫn còn nguyên giá trị: dám liều, tự học, thích ứng, khát vọng đóng góp, giữ bản lĩnh qua khủng hoảng.