Khi thi giữa học kỳ I là 'bước ngoặt cuộc đời' của học sinh lớp 1

Người lo lắng vì con chưa viết đẹp, người sợ con đọc chậm, người khác lại sốt sắng tìm gia sư "ôn thi" cho chắc ăn.

Tôi thoáng ngạc nhiên, các em mới chỉ 6 tuổi, vừa rời mẫu giáo vài tháng, vậy mà đã phải chuẩn bị "thi giữa kỳ", một kỳ thi mà nhiều phụ huynh gọi đùa là "bước ngoặt cuộc đời" của con. Nhưng ngẫm lại, câu nói ấy hóa ra chẳng hề quá lời.

Bởi với nhiều đứa trẻ lớp 1, đây chính là kỳ thi đầu tiên trong đời, lần đầu các em được yêu cầu ngồi ngay ngắn, làm bài trong giới hạn thời gian, chấm điểm, xếp loại. Và cũng từ đây, các em bắt đầu nhận thức, đôi khi rất sớm, rằng điểm số có thể quyết định sự nhìn nhận của người lớn dành cho mình.

Một con điểm 10 sẽ được khen ngợi, còn điểm 6, điểm 7 có thể kéo theo ánh mắt buồn bã hoặc lời nhắc nhở đầy áp lực từ cha mẹ.

Tôi từng chứng kiến con của một người bạn, mới 6 tuổi, bật khóc khi cô giáo trả bài kiểm tra Toán đầu tiên vì "bị sai một phép trừ". Khi mẹ em hỏi, bé nấc lên: "Con sợ mẹ buồn vì con không giỏi".

Một câu nói hồn nhiên nhưng khiến người lớn phải giật mình. Từ bao giờ, việc học, vốn nên là hành trình khám phá, vui vẻ và tự nhiên lại trở thành gánh nặng tâm lý ngay từ những ngày đầu đi học?

Kỳ thi giữa học kỳ I lớp 1 được nhiều người ví như một "bước ngoặt" không chỉ vì đây là cột mốc đầu tiên đánh giá kết quả học tập, mà còn bởi nó định hình cách một đứa trẻ nhìn nhận về học đường và chính bản thân mình. Nếu kỳ thi này mang lại trải nghiệm tích cực, được động viên, khích lệ, giúp hiểu rằng "học là để tiến bộ" đứa trẻ sẽ có hứng thú, yêu trường lớp, yêu tri thức.

Nhưng nếu kỳ thi biến thành cuộc "chấm điểm năng lực", nơi trẻ bị so sánh, bị chê trách, thì tâm lý sợ hãi, tự ti có thể theo suốt nhiều năm học sau đó.

Nhiều phụ huynh, dù thương con, vẫn vô tình tạo áp lực. Chúng ta thường nói "con cứ làm hết sức là được", nhưng trong lòng lại kỳ vọng con đạt điểm cao. Mỗi khi nghe bạn khoe "con tôi được 10 điểm Toán", "bé nhà tôi đọc lưu loát lắm", ta lại lo con mình bị "tụt hậu". Sự so sánh ấy âm thầm đẩy những đứa trẻ lớp 1, tuổi đáng lẽ chỉ nên tập trung vui học, làm quen bạn bè vào guồng quay ganh đua điểm số.

Tôi nghĩ, điều đáng lo nhất không phải là kỳ thi giữa kỳ quá khó, mà là cách người lớn nhìn nhận nó. Ở nhiều trường, giáo viên cũng chịu áp lực thành tích, buộc phải "ôn luyện kỹ" để kết quả đẹp. Phụ huynh thì lo con không đạt kỳ vọng, còn trẻ nhỏ, đối tượng chính của kỳ thi trở thành người gánh mọi lo âu của người lớn. Nhiều em mới 6 tuổi đã biết thế nào là "thất bại", "thi không tốt", "làm mẹ buồn".

Chúng ta có đang khiến các con bước vào đời học sinh bằng một cảm giác sợ hãi thay vì hứng khởi? Tôi tin rằng, không ai muốn điều đó, nhưng nó vẫn đang diễn ra, âm thầm và đều đặn mỗi năm học.

Nếu nhìn đúng bản chất, kỳ thi giữa kỳ lớp 1 chỉ nên là một buổi kiểm tra nhẹ nhàng để thầy cô hiểu học sinh đang ở đâu, cần hỗ trợ gì thêm. Nhưng thực tế, nó đang bị biến tướng thành "cuộc sát hạch" đầu đời.

Nhiều cha mẹ kể rằng con họ phải làm đề mẫu suốt cả tuần, có khi luyện chữ, luyện Toán tới 10 giờ đêm. Một số phụ huynh còn đăng ký lớp "ôn luyện chuyên sâu cho học sinh lớp 1", nghe thôi đã thấy bất hợp lý. Ở tuổi này, các con còn chưa kịp làm quen hết bảng chữ cái, chưa viết nổi dòng chữ tròn trịa, thì việc "ôn thi" quả là quá sức.

Tôi không phản đối việc đánh giá năng lực học sinh, nhưng cách đánh giá cần phù hợp với lứa tuổi. Thay vì kiểm tra trên giấy, có thể quan sát qua hoạt động học tập, trò chơi, hoặc giao tiếp trong lớp. Bởi điều quan trọng nhất ở lớp 1 không phải là điểm 9, điểm 10, mà là niềm vui học tập, sự tự tin và kỹ năng hòa nhập. Một đứa trẻ vui vẻ, yêu trường lớp, sẽ tự khắc học tốt hơn bất kỳ áp lực nào.

Cũng đã đến lúc người lớn nên thay đổi tư duy: điểm số ở lớp 1 không quyết định tương lai của con, nhưng thái độ của con với việc học ngay từ bây giờ lại có thể ảnh hưởng cả hành trình sau này. Nếu các em lớn lên với cảm giác "thi là sợ", "làm bài là bị chấm điểm", thì sự sáng tạo, tò mò và tình yêu học hỏi sẽ dần tắt đi.

Hãy để kỳ thi giữa kỳ lớp 1 trở thành một kỷ niệm nhẹ nhàng, vui vẻ, nơi các em được thử sức, được thầy cô động viên, được cha mẹ khen vì nỗ lực chứ không phải vì điểm cao. Bởi đích đến của giáo dục không phải là tạo ra những học sinh đạt điểm tuyệt đối, mà là nuôi dưỡng những tâm hồn tự tin, nhân hậu và ham học hỏi.

Nếu phải gọi kỳ thi này là "bước ngoặt cuộc đời", tôi mong nó là bước ngoặt tích cực, nơi trẻ lần đầu hiểu rằng, học không phải để sợ, mà để khám phá thế giới xung quanh. Và rằng, dù điểm số có thế nào đi nữa, con vẫn được yêu thương và trân trọng vì chính nỗ lực của mình.

TS