Khi phụ nữ độc thân có quyền tự chủ làm mẹ

Người dân chờ khám bên ngoài khoa Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Bưu Điện. Ảnh: Đinh Hà.

Minh Anh ngồi trong phòng tư vấn của một bệnh viện lớn ở TP.HCM, tay ôm cuốn sổ nhỏ chi chít chữ. Trước mặt cô, bác sĩ kiên nhẫn giải thích quy trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), từ xét nghiệm máu, siêu âm, đến chi phí và tỷ lệ thành công. Ngoài cửa, vài phụ nữ khác cũng chờ đến lượt.

Mỗi người mang một câu chuyện, nhưng chung niềm háo hức, hồi hộp, sẵn sàng cho hành trình làm mẹ.

Những ngày gần đây, thông tin Bộ Y tế ban hành quy định mới cho phép phụ nữ độc thân được thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) đã tạo ra làn sóng bàn luận sôi nổi.

Trong khi nhiều người xem đây là “cánh cửa” mở ra cơ hội làm mẹ, không ít ý kiến băn khoăn về quyền lợi, tâm lý của trẻ và những vấn đề pháp lý liên quan.

Khát khao làm mẹ

Minh Anh, 32 tuổi, là nhân viên văn phòng tại TP.HCM. Từ khi tốt nghiệp đại học, cô lựa chọn cuộc sống độc thân, tập trung cho công việc và tận hưởng sự tự do. Nhưng khát khao làm mẹ vẫn âm ỉ, len lỏi khi cô nhìn bạn bè bận rộn chăm con hay thấy một đứa trẻ mỉm cười trong công viên.

Cách đây vài năm, cô tìm hiểu về IVF. Thế nhưng, con đường này với phụ nữ độc thân lại đầy chông gai. Nhiều bệnh viện yêu cầu cô phải nộp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân và hồ sơ y tế chứng minh có vấn đề về khả năng sinh sản thì mới được xem xét. Những yêu cầu tưởng chừng chỉ là thủ tục ấy lại khiến cô nhiều lần chùn bước.

"Mình chưa từng nghĩ sẽ khó đến vậy. Mỗi lần chuẩn bị hồ sơ, mình lại vướng thêm một điều kiện mới", Minh Anh nhớ lại.

Nhiều phụ nữ đến khám, tư vấn tại khoa hỗ trợ sinh sản ở Hà Nội. Ảnh: Đinh Hà.

Quy định mới vừa ban hành như "chiếc chìa khóa" mở toang cánh cửa. Minh Anh ngay lập tức lên kế hoạch đến các bệnh viện lớn, nghe tư vấn, ghi chép tỉ mỉ về quy trình và những xét nghiệm cần thiết. Trong ánh mắt cô, sự hồi hộp và quyết tâm hòa cùng niềm tin rằng mình sắp bước vào một hành trình đặc biệt, hành trình làm mẹ từ chính lựa chọn của bản thân.

Trái ngược với niềm vui của Minh Anh, Thu Hiền (28 tuổi, Đồng Nai) cho rằng bên cạnh quyền sinh con chính đáng của phụ nữ, vẫn cần cân nhắc đến quyền lợi của đứa trẻ.

Theo chị Hiền, một đứa trẻ lớn lên thiếu vắng cha hoặc mẹ, dù được chăm sóc đầy đủ về vật chất, vẫn khó tránh khỏi những thiệt thòi tâm lý. Chị đưa ra ví dụ người hiến tinh trùng, dù danh tính được bảo mật, nếu sau này đứa trẻ vô tình kết hôn với người có quan hệ huyết thống gần, như anh em họ. Người mẹ có thể biết thông tin về cha sinh học, nhưng không thể nắm hết mối quan hệ họ hàng của người hiến.

"Nếu chẳng may rơi vào quan hệ cận huyết, tâm lý và cuộc đời của đứa trẻ có bị ảnh hưởng", cô nói băn khoăn.

Ở một góc nhìn khác, Linh Lan (24 tuổi, Nghệ An) lại nhìn thấy mặt tích cực của chính sách. Theo cô, đây không chỉ là cơ hội làm mẹ cho nhiều phụ nữ mà còn góp phần thúc đẩy dân số, đặc biệt với những người vì bệnh lý không lập gia đình, đã ly hôn, hoặc ở độ tuổi muộn mới muốn sinh con. Tuy nhiên, Linh Lan cũng đồng tình rằng làm mẹ đơn thân là thử thách lớn.

"Sinh con đã khó, làm mẹ đơn thân còn vất vả gấp nhiều lần. Người mẹ cần chuẩn bị tâm lý thật vững vàng", cô gái chia sẻ.

Cùng quan điểm, Thanh Ngọc (28 tuổi, phường Phú Lâm, TP.HCM) cho rằng phụ nữ nên được tư vấn y tế, tâm lý và pháp lý trước khi quyết định, để đảm bảo quyền lợi cho cả mẹ và con, nhất là khi trẻ lớn lên trong môi trường chỉ có một người làm cha lẫn mẹ.

Quy định nhân văn nhưng cần hiểu rõ

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Nhã, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản - Bệnh viện Bưu điện (Hà Nội), nhận định phụ nữ độc thân được làm IVF để sinh con nếu có nguyện vọng là quy định rất nhân văn. Từ trước đến nay, nguyên tắc là mọi phụ nữ đều có quyền sinh con và làm mẹ.

Khi khoa học chưa phát triển, điều này gần như không thể với phụ nữ độc thân. Giờ đây, với kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và văn bản hướng dẫn cụ thể, họ có thể thực hiện ước mơ này một cách chính thống.

Theo bác sĩ Nhã, Nghị định 10/2015/NĐ-CP từng cho phép phụ nữ độc thân sử dụng biện pháp hỗ trợ sinh sản nếu có chỉ định y khoa. Đến Nghị định 207/2025/NĐ-CP, phạm vi được mở rộng hơn, cho phép tất cả phụ nữ độc thân thực hiện IVF nếu có nguyện vọng.

Dù vậy, quy trình vẫn phải tuân thủ chặt chẽ. Người bệnh sẽ được khám, đánh giá khả năng sinh sản, dự trữ trứng, tình trạng tử cung và sức khỏe tổng quát. Nếu còn trứng tốt, phụ nữ có thể lựa chọn bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) hoặc IVF.

Bác sĩ Nhã đang tư vấn cho người phụ nữ muốn làm IFV. Ảnh: Đinh Hà.

Với IUI, chi phí thấp hơn nhưng tỷ lệ thành công chỉ 15-20% mỗi chu kỳ và nguồn tinh trùng hiến tặng vô danh hiện khá khan hiếm. IVF có tỷ lệ thành công cao hơn do chỉ cần một mẫu tinh trùng cũng có thể tạo ra nhiều phôi.

"Với tiến bộ y học hiện nay, chỉ cần đủ sức khỏe, phụ nữ độc thân có thể được hỗ trợ để làm mẹ, từ IUI, IVF cho đến xin phôi, tùy trường hợp", bác sĩ Nhã khẳng định.

Theo bác sĩ Nhã, số phụ nữ độc thân tìm đến IVF tăng rõ rệt trong vài năm gần đây. Nhiều người chọn “trữ trứng” trước, vài năm sau mới tiến hành, số khác muốn sinh con ngay. Tuy nhiên, ngân hàng tinh trùng chỉ tiếp nhận mẫu đạt tiêu chuẩn nghiêm ngặt và hoàn toàn tự nguyện, nên nguồn cung luôn hạn chế.

"Nếu có mẫu phù hợp, chúng tôi ưu tiên hỗ trợ ngay. Nếu chưa, đôi khi vẫn có người tình nguyện hiến bổ sung", bác sĩ Nhã chia sẻ.

Bác sĩ Nhã khuyên phụ nữ nên chủ động khi sức khỏe sinh sản và chất lượng trứng còn tốt. Khi trứng đảm bảo, kết hợp với tinh trùng ngân hàng sẽ giúp con mang bộ gen của mẹ. Nếu để quá muộn, phải xin phôi, con sẽ không mang gen của mẹ, dù vẫn được trải nghiệm trọn vẹn quá trình mang thai.

Quy định mới mở ra cánh cửa cho nhiều phụ nữ độc thân trên hành trình làm mẹ. Nhưng để bước qua cánh cửa ấy, họ cần chuẩn bị không chỉ về tài chính, pháp lý, mà còn cả tâm lý để sẵn sàng đón nhận hành trình làm mẹ đầy thử thách.