Iran và 'con át chủ bài' Hormuz

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn đang vật lộn với tăng trưởng yếu và áp lực lạm phát, cuộc tấn công bất ngờ của Mỹ vào ba cơ sở hạt nhân của Iran ngày 22-6 càng gây thêm lo lắng, bất an.

Nỗi lo về một cuộc đáp trả từ Tehran, đặc biệt nếu nhắm vào eo biển Hormuz, đang làm dấy lên làn sóng bất an trong giới tài chính toàn cầu.

Eo biển chiến lược này không chỉ là nơi trung chuyển 20% sản lượng dầu toàn cầu mỗi ngày, mà còn là "con át chủ bài" giúp Iran gây sức ép với các nước mạnh hơn.

Thị trường rung lắc

Trong phiên giao dịch sáng 23-6, giá dầu Brent và WTI - hai loại dầu thô chuẩn quốc tế - đều tăng hơn 4%, chạm mức cao nhất trong vòng 5 tháng qua, lần lượt đạt 81,4 USD và 78,4 USD/thùng.

Tuy nhiên, mức tăng này đã nhanh chóng được kiểm soát khi đến cuối phiên sáng, dầu Brent tăng 2,1%, đạt 75,43 USD/thùng, còn dầu WTI tăng 2,1%, lên 78,64 USD/thùng.

Theo phân tích của các chuyên gia từ Bloomberg Economics, nếu Iran thực sự phong tỏa eo biển Hormuz, giá dầu thô có thể vượt mức 130 USD/thùng.

Việc chặn eo biển này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu của Iran, mà còn gián tiếp bóp nghẹt nguồn cung từ các quốc gia vùng Vịnh như Saudi Arabia, UAE hay Qatar - nước chiếm tới 20% thị phần khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu.

Sự lo ngại này cũng lan ra khắp thị trường chứng khoán với những con số giảm đầu trong phiên giao dịch đầu tuần tại châu Á. Ở Mỹ, hợp đồng tương lai S&P 500 cũng giảm 0,3%, cho thấy tâm lý e dè của giới đầu tư.

Dù đồng USD mạnh lên so với các đồng tiền khác, giá vàng - tài sản trú ẩn truyền thống - lại giảm nhẹ 0,3%, cho thấy tâm lý nhà đầu tư vẫn đang hoài nghi về mức độ nghiêm trọng và kéo dài của căng thẳng.

Đánh giá rủi ro toàn diện

Trong báo cáo phân tích từ Bloomberg Economics, các chuyên gia đánh giá cuộc tấn công của Mỹ có thể đẩy xung đột Israel - Iran vào "lộ trình leo thang".

Ba kịch bản đáp trả được giới quan sát dự đoán bao gồm: tấn công lực lượng Mỹ ở Trung Đông, phá hoại cơ sở hạ tầng năng lượng khu vực và phương án nguy hiểm nhất là phong tỏa eo biển Hormuz bằng mìn hoặc quấy nhiễu tàu thuyền.

Nếu kịch bản tồi tệ nhất xảy ra, việc giá dầu thô tăng cao có thể kéo theo lạm phát tại Mỹ lên gần 4% vào mùa hè - buộc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương khác phải trì hoãn việc cắt giảm lãi suất vẫn đang được kỳ vọng để hỗ trợ tăng trưởng.

Thực tế, nền kinh tế toàn cầu vẫn đang đứng trên một lớp băng mỏng. Cả Ngân hàng Thế giới, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) và Quỹ Tiền tệ quốc tế đều đã cắt giảm dự báo tăng trưởng thế giới trong các tháng gần đây.

Bất kỳ cú sốc nào cũng khiến giá dầu hoặc khí tự nhiên tăng mạnh, hoặc các gián đoạn thương mại phát sinh từ leo thang xung đột, đều sẽ trở thành lực cản mới đối với nền kinh tế toàn cầu.

Với châu Á - nơi tiêu thụ phần lớn lượng dầu qua eo Hormuz - nguy cơ này sẽ còn cao hơn. Nhật Bản và Đài Loan phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn cung dầu từ Trung Đông, trong khi Trung Quốc là khách hàng lớn nhất của dầu thô Iran.

Các nhà kinh tế tại MUFG - tập đoàn tài chính hàng đầu Nhật Bản - cảnh báo rằng chỉ cần một cú sốc khiến dầu thô tăng giá 10 USD/thùng cũng đủ tạo ra "tác động tiêu cực rõ rệt" với phần lớn các nền kinh tế châu Á.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích giữ quan điểm thận trọng. Ông Daniel Hynes, chiến lược gia tại ANZ Research, cho rằng thị trường dầu mỏ hiện nay đã có khả năng phản ứng linh hoạt hơn nhờ công suất dự phòng từ Tổ chức Xuất khẩu dầu mỏ và các đối tác (OPEC+). Ngoài ra, Cơ quan Năng lượng quốc tế cũng có thể can thiệp bằng cách giải phóng kho dự trữ khẩn cấp để kìm giá dầu.

Ông Chris Weston, chuyên gia từ Công ty Pepperstone, nhận định Iran có thể sẽ không cần dùng đến "con bài" Hormuz của mình.

Chỉ cần gieo rắc sự nghi ngờ về khả năng phong tỏa tuyến hàng hải này, chi phí vận tải biển có thể tăng đến mức làm chậm dòng cung năng lượng - đủ để khiến thị trường biến động và kinh tế toàn cầu chịu tổn thất.