Iran đã chính thức tấn công trả đũa Mỹ, diễn biến tiếp theo rất khó lường

Căng thẳng giữa Mỹ và Iran đã lên một mức độ nghiêm trọng mới khi Iran chính thức trả đũa Mỹ bằng cuộc tấn công tên lửa vào căn cứ Mỹ ở Trung Đông.

Chỉ hơn một ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phát lệnh cho quân đội nước này điều oanh tạc cơ không kích 3 cơ sở hạt nhân của Iran, khuya 23.6 (giờ Việt Nam), Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) chính thức tiến hành một cuộc tấn công trả đũa bằng 6 tên lửa nhằm vào Căn cứ Không quân Al Udeid của Mỹ tại Qatar.

Mặc dù tuyên bố đã thông báo cho Qatar và nhấn mạnh cuộc tấn công không gây ra mối đe dọa nào đối quốc gia anh em thân thiện Qatar, Iran vẫn bị phản ứng mạnh và ngay lập tức. 

Ông Majed al-Ansari, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Qatar ra tuyên bố lên án mạnh mẽ vụ tấn công, coi đó là hành vi vi phạm trắng trợn chủ quyền và không phận của Qatar, luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên Hiệp Quốc. Ông nói: "Chúng tôi khẳng định rằng Qatar có quyền đáp trả trực tiếp theo cách tương đương với bản chất và quy mô của hành động xâm lược trắng trợn này, phù hợp với luật pháp quốc tế". 

Qatar xác nhận căn cứ đã được sơ tán trước đó, các biện pháp phòng ngừa đã được thiết lập do căng thẳng trong khu vực và phòng không đã đánh chặn được tên lửa Iran. Không có thương vong và tình hình đã nhanh chóng ổn định. Tuy nhiên, Qatar cũng nhấn mạnh việc tiếp tục các hành động quân sự leo thang như vậy sẽ làm suy yếu an ninh và ổn định trong khu vực, kéo khu vực vào những tình huống có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho hòa bình và an ninh quốc tế. 

Nhiều quốc gia khác trong khu vực như UAE, Iraq, Ả Rập Xê Út cũng bày tỏ quan ngại, trong đó một số nước phản đối cuộc tấn công của Iran vào căn cứ Mỹ ở Qatar. 

Cuộc tấn công mang tính biểu tượng?

Chuyên gia Muhanad Seloom, phó giáo sư nghiên cứu an ninh tại Viện Doha, đánh giá cuộc tấn công của Iran vào căn cứ quân sự Mỹ tại Qatar là sự leo thang của cuộc đối đầu giữa Iran và Mỹ, đồng thời nhấn mạnh rằng đây là lần đầu tiên Iran nhắm mục tiêu vào các căn cứ của Mỹ bên ngoài Iraq, theo Al Jazzera ngày 24.6.

Ông lưu ý rằng Căn cứ Không quân Al Udeid, nơi đã được sơ tán, không chỉ có quân đội Mỹ mà còn có quân đội Qatar. "Đánh giá ngay lập tức của tôi là Iran đã thông báo cho Mỹ và có lẽ là Qatar về cuộc tấn công. Và có vẻ như đây là một cuộc tấn công mang tính biểu tượng". 

Theo ông Seloom, sự leo thang căng thẳng giữa Iran và Mỹ có thể diễn ra theo hai cách. "Trong trường hợp đầu tiên, Iran có thể nói đây là cách giữ thể diện và giờ là lúc đàm phán. Hoặc điều này sẽ leo thang theo hướng khác – một hướng rất nguy hiểm – vì Mỹ chắc chắn sẽ đáp trả các cuộc tấn công đang diễn ra nhằm vào lực lượng của họ", ông Seloom nhận định.

Ngay sau khi Mỹ tấn công Iran, nhiều bên đã lo ngại xung đột sẽ leo thang khó lường. Mỹ cảnh báo Iran không nên đáp trả, nhưng Tehran nhấn mạnh phải "có câu trả lời" mạnh mẽ đáp lại hành động của Washington. 

Theo giới chuyên gia, Iran có một số lựa chọn như đàm phán (dù vị thế đã thấp đi đáng kể), hoặc đáp trả Mỹ. Nếu trả đũa, Iran được cho là có thể đóng eo biển Hormuz, tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng hàng đầu thế giới, điều này có thể sẽ làm tăng giá năng lượng. Iran cũng có thể tấn công các căn cứ quân sự Mỹ ở Trung Đông, hoặc kích hoạt các nhóm thân hữu chống lại lợi ích của Mỹ và Israel trên toàn thế giới.

Và quyết định đã được đưa ra, Iran tấn công căn cứ lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông và quốc hội Iran được cho là đã nhất trí đóng eo biển Hormuz. Dù vậy, quy mô và những thông tin liên quan chiến dịch này lại có thể mang một thông điệp đáng chú ý. 

Liệu có thể từng bước xuống thang?

Tương tự nhận định của chuyên gia Seloom, một số quan chức giấu tên nói với The New York Times rằng Iran cần phải đáp trả Mỹ một cách tượng trưng nhưng đồng thời thực hiện theo cách cho phép tất cả các bên có lối thoát. Điều này gợi lại diễn biến vào năm 2020, khi Iran thông báo trước cho Iraq trước khi bắn tên lửa đạn đạo vào một căn cứ Mỹ ở Iraq, sau khi Mỹ sát hại tướng Qassem Soleimani của Iran tại Baghdad.

Truyền thông Mỹ đưa tin chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã biết trước về cuộc tấn công của Iran. Theo Reuters dẫn các nguồn tin cấp cao, Iran đã thông báo cho Mỹ thông qua 2 kênh ngoại giao vài giờ trước khi bắt đầu cuộc tấn công. Iran cũng nói rằng họ nhắm mục tiêu vào căn cứ này vì nó nằm ngoài khu vực đông dân cư. Một quan chức cấp cao Iran nói với Reuters rằng nước này đủ lý trí để quay lại biện pháp ngoại giao sau khi "trừng phạt xong", đồng thời nhấn mạnh các biện pháp trả đũa vẫn tiếp tục.

Giờ đây, hành động tiếp theo của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Iran sẽ được theo dõi sát sao. Việc căn cứ Mỹ đã bị tấn công khiến nội bộ Mỹ có ý kiến trái chiều và cũng không loại trừ khả năng có thể gây sức ép với tổng thống về các quyết định tiếp theo. Ông Trump và Iran đều đang bước vào những lựa chọn khó khăn.

Căng thẳng rõ ràng đã leo thang rất nhanh, an ninh khu vực Trung Đông vốn đã bất ổn nay càng thêm báo động và khó lường. Thế giới sẽ phải chờ xem động thái các bên, sẽ xuống thang hay đẩy xung đột đi xa hơn, rộng hơn và nguy hiểm hơn nữa.