Iran bào mòn Israel bằng tên lửa và UAV 'giá rẻ'?

Chuyên gia nhận định chiến thuật dùng máy bay không người lái mở đường cho đòn phóng tên lửa là xu hướng tác chiến mới, khiến hệ thống phòng không của đối thủ "chống đỡ không kịp".

Sau khi bị 200 máy bay Israel không kích hôm 13/6, Iran đáp trả bằng khoảng 100 máy bay không người lái. Máy bay không người lái (UAV) của Iran mất 9 giờ để tới các mục tiêu của Israel và hầu hết bị hệ thống phòng không đánh chặn.

Một số nhà quan sát nhận định, phản ứng ban đầu của Iran “không mấy ấn tượng”. Đánh giá này có phần đúng nếu chỉ xét tới đợt tấn công bằng UAV mà bỏ qua loạt tên lửa vài giờ sau đó.

UAV tiên phong, tên lửa nối gót

Theo Channel NewsAsia, chiến dịch sử dụng UAV không nhằm gây thiệt hại ngay lập tức cho Israel. Hệ thống phòng không nhiều tầng của Israel rất tinh vi và mỗi hệ thống - gồm Vòm Sắt, David’s Sling và Arrow - chống lại các mối đe dọa khác nhau. Thay vào đó, mục đích chính là làm quá tải hệ thống phòng không và mở đường cho đợt tấn công bằng tên lửa.

Mei Ching Liu - nghiên cứu viên tại Trường nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam (RSIS), Singapore, nhận định bằng cách phối hợp UAV với tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình, Iran vừa thử nghiệm khả năng ứng phó của hệ thống phòng không Israel, vừa buộc đối phương phải tiêu hao đáng kể nguồn lực để đánh chặn. Điều này dần làm suy yếu năng lực phòng thủ của Israel theo thời gian.

Tính đến ngày 19/6, Iran đã phóng hơn 400 tên lửa và hơn 1.000 UAV vào lãnh thổ Israel. Theo Dan Caldwell - cựu cố vấn cấp cao của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth, Tehran thậm chí có khả năng huy động tới 2.000 tên lửa và hàng nghìn UAV nếu xung đột tiếp tục leo thang.

Máy bay không người lái của Iran. Ảnh: Reuters.

Tehran nhiều khả năng sẽ tiếp tục duy trì chiến thuật tấn công bằng UAV và tên lửa. Hồi tháng 1, quân đội Iran đã tiếp nhận 1.000 UAV nội địa với tầm bay trên 2.000 km, cho phép họ mở rộng phạm vi tấn công. Ngoài việc gây áp lực trên diện rộng, Iran được cho là sẽ tập trung vào các mục tiêu chiến lược hơn, đặc biệt là cơ sở hạ tầng năng lượng.

Sau đợt tấn công bằng UAV và tên lửa ban đầu, Iran đã trả đũa bằng cách nhắm vào một nhà máy lọc dầu ở khu vực Vịnh Haifa. Trong bối cảnh Israel trước đó không kích 4 địa điểm liên quan đến năng lượng của Iran, giới phân tích cho rằng Tehran có thể sẽ tiếp tục áp dụng chiến thuật “ăn miếng trả miếng” theo hướng tương tự.

Xung đột Israel - Iran mang tới bài học về chiến lược phòng không: Tấn công dồn dập bằng UAV chi phí thấp có thể áp đảo những hệ thống phòng không tiên tiến nhất.

Chuyên gia Mei Ching Liu từ Trường nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam (RSIS), Singapore.

Hiện tại, ngoài hệ thống phòng không đa tầng, Israel còn nhận được hỗ trợ từ các khu trục hạm của Hải quân Mỹ và các khẩu đội tên lửa đánh chặn trên bộ. Tuy nhiên, mỗi quả tên lửa đánh chặn có giá hàng trăm nghìn USD, trong khi UAV chỉ có giá từ 20.000 đến 50.000 USD, tạo ra sự chênh lệch lớn về chi phí.Bà Mei Ching Liu lưu ý các quốc gia khác có thể học hỏi về chiến lược phòng không từ xung đột Israel - Iran: Tấn công dồn dập bằng máy bay không người lái giá rẻ có thể áp đảo cả những hệ thống phòng không tiên tiến nhất. Do đó, phòng không trở thành cuộc chiến quản lý nguồn lực. Bên phòng thủ buộc phải chấp nhận việc ngăn chặn mọi tên lửa lao tới là điều không thực tế và không thể làm được, do đó, phải tính toán xem cần ưu tiên bảo vệ nơi nào.Lựa chọn nào cho Iran?Với chiến thuật tấn công bằng UAV giá rẻ kết hợp tên lửa, Iran đang tìm cách đảo ngược thế trận, buộc Israel và các đồng minh phải tiêu tốn lượng lớn vũ khí đánh chặn đắt đỏ. Đây là cuộc chơi về chi phí và khả năng duy trì xung đột lâu dài. Tuy nhiên, theo bà Negar Mortazavi - chuyên gia về Iran tại Trung tâm Chính sách Quốc tế (CIP), Tehran hiện không có nhiều lựa chọn mang lại lợi thế rõ rệt. “Nếu không trả đũa, mỗi đòn tấn công của Israel sẽ ngày càng dữ dội hơn. Nhưng nếu trả đũa, Iran lại trao cho Israel lý do để tiếp tục hành động”, bà nhận định. Iran tuyên bố sẽ không đàm phán trong khi Israel còn tấn công, do lo ngại phải nhượng bộ Mỹ và Israel. Dù vậy, về mặt lý thuyết, Tehran có thể quay lại bàn đàm phán ngay cả khi giao tranh vẫn tiếp diễn. Trước ngày 13/6 - thời điểm Israel bắt đầu không kích Iran, Washington và Tehran đã có 5 vòng thảo luận về chương trình hạt nhân. Tuy nhiên, đàm phán rơi vào bế tắc khi Mỹ yêu cầu Iran từ bỏ hoàn toàn chương trình này. Theo ông Reza H. Akbari - chuyên gia tại Viện Báo cáo Chiến tranh và Hòa bình, đây là điều “gây sốc và rất khó xảy ra”. Ông cho rằng chương trình hạt nhân vẫn là một trong những đòn bẩy quan trọng nhất giúp Iran duy trì ảnh hưởng trong quan hệ với Mỹ. Tên lửa đạn đạo Iran trưng bày tại Tehran hồi năm 2023. Ảnh: Reuters. Giới phân tích cho rằng một lựa chọn khả thi với Iran là gây sức ép gián tiếp lên Mỹ. Dù Washington khó có khả năng quay lưng với Israel, áp lực nội bộ, đặc biệt từ các tiếng nói trong phong trào “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” (MAGA), có thể khiến Nhà Trắng phải cân nhắc kêu gọi Tel Aviv sớm kết thúc chiến dịch quân sự. “Nếu Mỹ nhận thấy cần hạ nhiệt căng thẳng và thuyết phục Israel dừng giao tranh, nhất là xét đến chi phí và mục tiêu ngăn lan rộng xung đột, nhiều khả năng Iran sẽ đồng ý ngừng bắn hoặc chọn giải pháp chính trị”, ông Hamidreza Aziz - chuyên gia về Iran tại Hội đồng Trung Đông về các vấn đề toàn cầu, nhận định. Một hướng đi khác của Iran là tạo áp lực trực tiếp lên Washington thông qua các lực lượng vũ trang ủy nhiệm trong khu vực, đặc biệt tại Iraq. Bà Barbara Slavin - chuyên gia về Iran tại Trung tâm nghiên cứu Stimson, cho rằng những "phát súng cảnh cáo" từ các nhóm thân Iran ở Iraq có thể làm dấy lên lo ngại trong dư luận Mỹ. Iran cũng có thể sử dụng quân bài kinh tế. Tehran từng đe dọa sẽ nhắm vào tàu hàng ở eo biển Hormuz - tuyến vận tải biển chiến lược toàn cầu, nhằm gây gián đoạn thương mại và đẩy giá dầu tăng vọt. Tuy nhiên, các động thái khiêu khích trực diện với Mỹ, dù chỉ mang tính cảnh báo, đều tiềm ẩn rủi ro lớn. Theo chuyên gia Reza H. Akbari, Iran luôn thận trọng vì không muốn tạo cớ cho Mỹ tham chiến trực tiếp cùng Israel. Thay vì đối đầu với Washington, Iran dường như đang tập trung gây thiệt hại lớn cho Israel cả về chính trị, quân sự và kinh tế, nhằm làm chùn bước đối phương. Bà Slavin cho hay, một số báo cáo cho thấy Israel đang cạn kiệt hệ thống đánh chặn, khiến nước này ngày càng dễ bị tổn thương trước các đòn tấn công tầm xa. “Iran khá tự tin rằng họ có thể gây ra đủ tổn thất để buộc Israel phải dừng lại”, ông Hassan Ahmadian - Phó giáo sư tại Đại học Tehran, nhận xét. Cả Israel và Iran đều đang đối mặt với những giới hạn riêng. Chính áp lực đó có thể buộc hai bên phải tính tới giải pháp kết thúc xung đột sớm hơn là kéo dài dai dẳng.Vấn đề Trung Đông

Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Châu Phi - Trung Đông: Những vấn đề chính trị và kinh tế nổi bật". Cuốn sách giới thiệu cuộc cải cách thể chế chính trị và kinh tế ở châu Phi và Trung Đông từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay. Cuốn sách bao trùm nhiều vấn đề về sắc tộc, khả năng giải quyết mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, chính sách của các nước lớn, dầu mỏ, khí đốt ở hai khu vực này,...