Xuất khẩu sầu riêng có kịp về đích?

Xuất khẩu sầu riêng năm 2024 đạt kim ngạch 3,2 tỉ USD, nhưng sang những tháng đầu năm 2025 liên tục giảm. Đến thời điểm này, xuất khẩu đã sáng trở lại, nhưng thời tiết bất lợi khiến trái cây tỉ USD này đang đứng trước nhiều khó khăn.

SẦU RIÊNG LẠI PHẬP PHỒNG VÌ THỜI TIẾT

Anh Nguyễn Văn Thạch, một nhà vườn ở Di Linh (Lâm Đồng), cho biết giai đoạn cuối tháng 8 và đầu tháng 9, do ảnh hưởng của bão và áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, khu vực Tây nguyên thường xuất hiện những đợt mưa lớn kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sầu riêng trong giai đoạn thu hoạch, cơm sầu riêng bị dư nước và sượng. "Thời tiết hiện nay biến đổi thất thường nên lo thế thôi chứ cũng không né tránh được. Tuần rồi sầu riêng đến lứa phải thu hoạch sau nhiều ngày mưa, giá bán xô tại vườn chỉ có 35.000 đồng/kg do tỷ lệ trái đạt chuẩn xuất khẩu ít và mưa nhiều nên chất lượng không đạt. Có vườn chất lượng tốt lại gặp giai đoạn nắng ráo thì giá mới cao hơn", anh Thạch buồn bã nói.

Khoảng 2 tuần trước đó, chị Nguyễn Thị Hiền, ở Buôn Hồ (Đắk Lắk), bán xô cả vườn cũng chỉ có giá 25.000 đồng/kg. Theo khảo sát của Thanh Niên, giá sầu riêng Thái loại A hiện dao động từ 75.000 - 80.000 đồng/kg, còn sầu riêng Ri6 từ 42.000 - 47.000 đồng/kg; so với tháng trước giảm khoảng 5.000 - 7.000 đồng/kg. "Nguyên nhân đang vào vụ thu hoạch rộ, sản lượng dồi dào nên giá giảm. Bên cạnh đó, thời gian qua mưa nhiều khiến chất lượng bị ảnh hưởng nên giá có xu hướng giảm nhẹ, tỷ lệ hàng đạt chuẩn xuất khẩu cũng giảm. Để tiêu thụ lượng sầu riêng không đạt chuẩn xuất tươi, các doanh nghiệp đã đầu tư kho lạnh, bóc múi để chuyển sang mặt hàng cơm sầu riêng đông lạnh. Dự báo sản lượng xuất khẩu mặt hàng này sẽ tăng trong thời gian tới", anh Trần Thanh Đức, đại diện một doanh nghiệp ở Đắk Lắk, cho biết.

Số liệu của Cục Hải quan cho biết, tính đến hết tháng 7, xuất khẩu sầu riêng mới mang về 1,2 tỉ USD, giảm đến 25% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, thị trường chủ lực là Trung Quốc mới đạt trên 1 tỉ USD, giảm đến 28%. Thái Lan, thị trường quan trọng thứ 2 của sầu riêng trong năm 2024, cũng giảm gần 50%, chỉ đạt 33 triệu USD. Những thị trường còn lại dù tăng trưởng nhưng chiếm tỷ trọng không đáng kể. Ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN (VINAFRUIT), cho hay vụ thu hoạch sầu riêng ở Tây nguyên kéo dài từ tháng 8 - 10, tập trung trong tháng 9. Tuy nhiên, hiện nay mưa bão liên tục xuất hiện khiến tỷ lệ hàng đạt chuẩn xuất khẩu giảm, ảnh hưởng đáng kể đến giá cả, thu nhập của nhà vườn cũng như kim ngạch của ngành. Với thực tế hiện nay, khả năng sầu riêng không đạt mức cao như năm 2024 là 3,2 tỉ USD.

Những trụ cột mới của ngành rau quả

Dù sầu riêng vẫn còn cách xa vạch đích, nhưng tốc độ tăng trưởng của ngành rau quả nói chung đã được cải thiện đáng kể. Tính đến hết tháng 8, xuất khẩu rau quả đạt 4,6 tỉ USD, chỉ còn thấp hơn cùng kỳ năm 2024 khoảng 2,2%. Đáng chú ý, dù thị trường Trung Quốc giảm 15% nhưng thị trường Mỹ duy trì đà tăng trưởng rất cao suốt nhiều tháng qua và hiện tăng trên 66% so với cùng kỳ năm trước. Theo báo cáo của VINAFRUIT, xuất khẩu rau quả vào Mỹ tăng mạnh trong năm nay nhờ một số mặt hàng mới, đặc biệt là dừa tươi hay hạnh nhân. "Người Mỹ ngày càng ưa chuộng dừa tươi của VN do thời gian qua một số khu vực ở nước này trải qua tình trạng nắng nóng kéo dài khiến nhu cầu tiêu thụ dừa gia tăng. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp nhập khẩu hạt hạnh nhân, hạt dẻ cười từ Mỹ về chế biến và tái xuất vào Mỹ. Sản phẩm rau quả và các doanh nghiệp VN cũng ngày càng có kinh nghiệm và uy tín tại thị trường Mỹ", báo cáo của VINAFRUIT nhận định.

Ngoài ra, nhiều loại trái cây chủ lực như chuối, xoài, dừa, vải, chanh, hạt dẻ cười... cũng đạt mức tăng trưởng mạnh cả hàng tươi và chế biến. "Những con số này cho thấy ngành rau quả ngày càng trưởng thành, vững chãi hơn, giảm phụ thuộc vào một, hai mặt hàng chủ lực như trước. Dự báo với sự tăng trưởng mạnh của nhiều mặt hàng mới nổi hiện nay thì ngành rau quả VN cũng sẽ về đích kịp tiến độ, thậm chí tăng nhẹ so với năm trước", ông Nguyễn Văn Mười nói.

Theo định hướng của ngành nông nghiệp, rau quả sẽ trở thành mặt hàng xuất khẩu vượt 10 tỉ USD vào năm 2030. Để đạt mục tiêu trên, Bộ NN-MT đã xác định một số mục tiêu chiến lược nhằm đa dạng hóa sản phẩm, thị trường. Ngoài sầu riêng, nhiều loại trái cây khác có tiềm năng xuất khẩu lớn là dừa, chuối, mít, xoài, thanh long, nhãn, vải... sẽ được đẩy mạnh phát triển xuất khẩu tươi và chế biến đông lạnh, sấy khô… Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế, chất lượng sản phẩm sẽ được chú trọng nâng cao, đảm bảo các tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm, áp dụng chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại và truy xuất nguồn gốc, tiến tới xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm rau quả VN.